Rodzina
Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu,przy ul.Św.Anny(obecnie ul.Kopernika),w rodzinie kupca Mikołaja i Barbary pochodzącej z rodziny Watzenrode(zm.po 1495).Ród Koperników pochodził ze śląskiej wsi Koperniki nieopodal Nysy.W XIV wieku członkowie tej rodziny osiedlali się w miastach księstw śląskich(Ząbkowice,Nysa,Wrocław,Zgorzelec),następnie w dużych miastach Polski(Kraków 1367,Lwów 1439) i państwa zakonu krzyżackiego(Toruń 1400).Ojciec astronoma Mikołaj Starszy wywodził się z krakowskiej linii rodziny,która została przyjęta do prawa miejskiego pod koniec XIV w.W źródłach jest po raz pierwszy poświadczony w 1448 r.jako krakowski kupiec hurtownik,prowadzący handel miedzią z Gdańskiem.W czasie wojny trzynastoletniej,w sierpniu 1454,brał udział w negocjacjach finansowych pomiędzy kardynałem Zbigniewem Oleśnickim a miastami pruskimi.Około 1458 przeniósł się do Torunia,gdzie przed 1464 zawarł małżeństwo z Barbarą Watzenrode.Z małżeństwa z Barbarą Mikołaj miał czworo dzieci:Andrzeja,Barbarę,Katarzynę i Mikołaja.Osieroconym po śmierci ojca(1483)Mikołajem zaopiekował się brat matki Łukasz Watzenrode,wybrany w 1489 roku na biskupa warmińskiego.
Edukacja i młodość
Mikołaj Kopernik ukończył pierwsze nauki w szkole parafialnej przy kościele św.Jana w Toruniu(w którym to kościele był również ochrzczony).W tej szkole nauczył się łaciny,podstaw matematyki i astronomii.W latach 1488-91 młody Mikołaj Kopernik uczęszczał do szkoły katedralnej we Włocławku.Szkoła przy Katerze NMP istniała od XII w. i cieszyła się wielkim uznaniem.Jednym z nauczycieli przyszłego astronomia był Mikołaj Wódka(Abstemius).Prawdopodobnie razem w 1490 r.zaprojektowali zegar słoneczny na jednej z kaplic katedry.Na przełomie 1491/1492 rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej,wpisując się do metryki jako Nicolaus Nicolai de Thuronia.Czasy jego krakowskich studiów przypadły na okres świetności tzw.krakowskiej szkoły astronomiczno-matematycznej.Był m.in.uczniem astronoma Wojciecha z Brudzewa.Studia ukończył bez uzyskania tytułu magister artium w 1495.W tym też roku został kanonikiem warmińskim,funkcji tej jednak jeszcze wtedy nie objął wobec oporu kapituły warmińskiej.Dzięki staraniom wuja Łukasza w 1496 roku rozpoczął studia prawnicze w Bolonii,wpisując się w styczniu 1497 do albumu nacji niemieckiej bolońskiego Uniwersytetu Jurystów(ówczesny podział uniwersytetów na nacje nie miał nic wspólnego z segregacją narodową do nacji niemieckiej zaliczano wówczas m.in.Polaków,Czechów i Węgrów).W Bolonii został bliskim współpracownikiem astronoma Dominika Marii Novary.Pod jego wpływem,ugruntowanym lekturą świeżo wydanego dzieła Epitome in Almagestum Ptolomei Georga von Peurbacha i Regiomontanusa(Wenecja 1496),rozpoczął badanie sprzeczności w teorii ruchu Księżyca,opisanej przez Klaudiusza Ptolemeusza,wynikających z założeń teorii geocentrycznej.9 marca 1497 przeprowadził w Bolonii obserwację Aldebarana,najjaśniejszej gwiazdy w gwiazdozbiorze Byka,która to obserwacja potwierdziła tylko jego wątpliwości.20 października 1497 objął przez pełnomocników kanonię warmińską.W roku 1500 odbył wraz z bratem Andrzejem Kopernikiem praktykę prawniczą w kancelarii papieskiej w Rzymie.Tam obserwował w nocy z 5 na 6 listopada zaćmienie Księżyca.W Wiecznym Mieście dał serię prywatnych wykładów,podważających współczesne mu założenia matematyczne astronomii.W 1501 na krótko powrócił na Warmię,po czym uzyskał zgodę kapituły warmińskiej na rozpoczęcie kolejnych studiów medycznych w Padwie,kontynuując studia prawnicze.Wraz z bratem Andrzejem wkrótce udał się do Włoch.10 stycznia 1503 do sprawowanych przez siebie funkcji kościelnych przydał jeszcze scholasterię wrocławską św.Krzyża.31 maja 1503 roku w Ferrarze został doktorem prawa kanonicznego.W Padwie skończył studia medyczne i uzyskał prawo do wykonywania praktyki lekarskiej.
Działalność
Z nominacji kapituły warmińskiej został w 1507 roku osobistym sekretarzem i lekarzem swojego wuja biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrode.Odtąd rezydował i mieszkał na zamku w Lidzbarku Warmińskim.Brał udział prawie we wszystkich czynnościach dyplomatycznych i administracyjnych biskupa.Uczestniczył m.in.w zjazdach stanów Prus Królewskich.W 1507 był obecny na koronacji Zygmunta I Starego w katedrze wawelskiej.W 1509 uczestniczył w sejmie krakowskim.Wtedy też dał do druku w krakowskiej oficynie Jana Hallera swój przekład prozą na łacinę z greki zbioru 85 wierszy w postaci fikcyjnych listów„obyczajowych,sielskich i erotycznych”bizantyńskiego historyka z VII wieku Teofilakta Symokatty,wydany pod tytułem Theophilacti scolastici Simocati epistolae morales,rurales et amatoriae interpretatione latina z dedykacją swemu wujowi biskupowi warmińskiemu Łukaszowi Watzenrode.W tym samym roku opracował tzw.komentarzyk pod tytułem Nicolai Copernici de hypothestibus motuum coelestium a se constitutis commentariolus o teoriach ruchu ciał niebieskich,zarys teorii heliocentrycznej i rozpowszechnił go w licznych odpisach.Fragment tego dzieła zamieścił Tycho Brahe w swoim traktacie Astronomiae instauratae progymnasmata,wydanym w Pradze w 1602.W roku 1510 przeniósł się do Fromborka i sporządził mapę Warmii.Pierwszym utworem poetyckim Kopernika był zamieszczony w epitalamium Jana Dantyszka grecki epigramat z 1512,napisany z okazji ślubu Zygmunta Starego z Barbarą Zápolyą.W kwietniu 1512 uczestniczył w wyborze nowego biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego.Wraz z kapitułą warmińską podpisał 7 grudnia 1512 tzw.układ w Piotrkowie,który gwarantował kapitule prawo wyboru biskupa.Złożył następnie przysięgę wierności królowi Polski Zygmuntowi I.Na apel Soboru Laterańskiego w 1513 roku opracował i wysyłał do Rzymu własny projekt reformy kalendarza.Wówczas też otrzymał od kapituły warmińskiej dom we Fromborku,gdzie w 1514 kupił na własność za 175 grzywien srebra basztę północno-zachodnią w obrębie wewnętrznych murów warowni fromborskiej.Było to miejsce dogodne do obserwacji astronomicznych,a na jej zapleczu zbudował płytę obserwacyjną(pavimentum) i sporządził wzorowane na starożytnych instrumenty astronomiczne(kwadrant,triquetrum i sferę armilarną).We Fromborku przeprowadził około 30 zarejestrowanych obserwacji astronomicznych.Obserwował m.in.Marsa i Saturna,przeprowadził serię czterech obserwacji Słońca.Odkrył wówczas zmienność mimośrodu Ziemi i ruch apogeum słonecznego względem gwiazd stałych.W 1516 został wybrany przez kapitułę warmińską administratorem dóbr wspólnych kapitulnych,z siedzibą w Olsztynie.Stąd w latach 1516–1521 zarządzał folwarkami kapituły w komornictwach olsztyńskim i melzackim.W latach 1516–1519 przeprowadził zakrojoną na szeroką skalę akcję kolonizacji opuszczonych łanów we wsiach,będących w posiadaniu kapituły.Świadectwem tego są sporządzone przez niego regesty Locationes mansorum desertorum.W czasie wojny polsko-krzyżackiej 1519–1521,wobec opuszczenia Warmii przez większość członków kapituły,na barkach Kopernika spoczęło zadanie obrony zamków warmińskich.Wzmocnił wówczas m.in.fortyfikacje zamku olsztyńskiego,tak,że nadciągające w 1521 wojska krzyżackie zrezygnowały z jego oblężenia.W styczniu 1520 został wydelegowany przez kapitułę do negocjacji z wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego Albrechtem Hohenzollernem w sprawie zwrotu zagarniętego przez Krzyżaków Braniewa.W dowód uznania kapituła przyznała Kopernikowi tytuł komisarza Warmii.Do zadań tego urzędu należała odbudowa gospodarcza zniszczonego w czasie wojny dominium warmińskiego.25 lipca 1521 na Sejmie Stanów Pruskich w Grudziądzu Kopernik wystąpił z napisaną przez siebie mową Querela Capituli contra mgrum Albertum et eius ordinem super iniuriis irrogatis 1521 sub induciis belli(Skarga kapituły na mistrza Albrechta i jego zakon z powodu krzywd wyrządzonych w roku 1521 podczas zawieszenia broni).W 1517 powstała nieoficjalnie pierwsza wersja traktatu monetarnego zidentyfikowana jako napisana przez Mikołaja Kopernika.W 1519 napisał on drugą wersję traktatu monetarnego,różnie nazywaną,w zależności od tłumaczenia i przekładu,między innymi Traktatem o monetach.Na zjeździe stanów Prus Królewskich w Grudziądzu(rozpoczętym 17 marca 1522 roku),wygłosił publicznie traktat o monetach(21 marca).Kopernik w zwięzły sposób sformułował pięć podstawowych postulatów,współcześnie nazywanych monetarnymi,które zostały wyjaśnione poprzez przykłady,porównania i paralele historyczne.Kopernik opowiadał się między innymi za ścisłą kontrolą liczby mennic działających na obszarze Prus.Myśl ekonomiczna,w dziedzinie określanej obecnie jako polityka pieniężna,została później jeszcze bardziej rozwinięta.W 1528 Kopernik ukończył dzieło tłumaczone jako Sposób bicia monety.W czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1520–1521,na zamku w Olsztynie w dniu 16 listopada 1520 roku własnoręcznie zredagował list do króla Zygmunta Starego prosząc go o pomoc zbrojną przeciw Krzyżakom i zapewniając o wierności pisał,że czynić będzie to,„co przystoi ludziom szlachetnym i uczciwym oraz bez reszty oddanym Waszemu Majestatowi nawet jeśliby przyszło zginąć”.List Kopernika został przejęty przez Krzyżaków i nie dotarł do adresata.Jednakże król inną drogą dowiedział się o zagrożeniu głównej twierdzy w południowej Warmii i w końcu listopada 1520 nadesłał posiłki stu zbrojnych pod dowództwem Henryka Peryka z Janowic.Współpracował z Bernardem Wapowskim w opracowaniu mapy Królestwa Polskiego i Litwy.W 1537 został zatwierdzony przez króla jako jeden z czterech kandydatów na biskupa warmińskiego.W latach 1538-1539 biskup Jan Dantyszek posądził Mikołaja Kopernika o konkubinat,nakazując mu zwolnić gospodynię,Annę Schilling i przygotowując proces kanoniczny.W Bazylei w 1541 roku wyszło drukiem drugie wydanie Narratio prima,a Mikołaj Kopernik dokonał ostatniej w swym życiu obserwacji astronomicznej(zaćmienia Słońca).W 1629 Jan Brożek odnalazł i opublikował łaciński poemat Mikołaja Kopernika Septem sidera.Zmarł we Fromborku 24 maja 1543 roku na skutek wylewu.Swój bogaty księgozbiór przekazał w testamencie diecezji warmińskiej.Książki te wraz z archiwum biskupów warmińskich i księgozbiorem kapituły warmińskiej w 1626 roku wpadły w ręce Szwedów,którzy splądrowali bibliotekę przy katedrze we Fromborku.Z polecenia Gustawa II Adolfa zbiory te trafiły do biblioteki uniwersyteckiej w Uppsali.Dzięki takim kulturalnym aspiracjom Gustawa Adolfa biblioteka w Uppsali posiada najsłynniejsze na świecie kopernikana.Ze szwedzkiego raportu Bibliotheca Copernicana z 1914 roku wynika,że z 46 tomów kopernikańskich z notatkami astronoma 39 znajduje się w bibliotece uniwersyteckiej w Uppsali,dwa w uppsalskiej bibliotece Obserwatorium Astronomicznego i jeden w Szwedzkiej Bibliotece Narodowej.Obecnie zbiory te są obiektem polsko-szwedzkich projektów naukowych.
Wkład Kopernika w rozwój nauki
Pierwsze wydanie epokowej pracy De revolutionibus orbium coelestium,dedykowanej papieżowi Pawłowi III,wydrukowane zostało w Norymberdze w 1543 r.w nakładzie 400–500 egzemplarzy.Egzemplarz pierwszego wydania znajdował się w zbiorach Collegium Hosianum w Braniewie.W 1626 roku dzieło to wraz z innymi łupami trafiło do Szwecji.
- rozpowszechnienie teorii heliocentrycznej(astronomia),pierwszy raz sformułowanej przez Arystarcha z Samos
- sformułowanie prawa Kopernika-Greshama(ekonomia)
- sformułowanie twierdzenia Kopernika(geometria)
Przeciwko systemowi Kopernika wystąpili w oparciu o Biblię m.in.Marcin Luter i Filip Melanchton.Według teologów katolickich teoria Kopernika nie była udowodniona w stopniu,który usuwałby wątpliwości natury naukowej i teologicznej.Najwybitniejsi filozofowie i astronomowie epoki:Tycho Brahe,Justus Lipsius,Joseph Scaliger,Francis Bacon opowiadali się za systemem Ptolemeusza.W 1620 roku Kongregacja Indeksu Ksiąg Zakazanych uznała,że nowej teorii nie można podawać jako pewnik,zezwalając jednak na traktowanie jej jako hipotezy.Dopiero w 1757 roku dzieło Kopernika zdjął z indeksu papież Benedykt XIV.
Odnalezienie grobu Kopernika i ponowny pogrzeb
Grobu Mikołaja Kopernika poszukiwano kilkakrotnie.Pierwsze takie prace podjęło Warszawskie Towarzystwo Naukowe w 1802 roku,kolejne przeprowadzono w 1909 i 1939.Prawdopodobnie w czasie II wojny światowej poszukiwania prowadzili także Niemcy,a po jej zakończeniu Rosjanie.Wszystkie te próby zakończyły się niepowodzeniem.Od roku 2004 podejmowane były próby odnalezienia grobu Kopernika w archikatedrze we Fromborku przez zespół prof.Jerzego Gąssowskiego oraz pracowników Instytutu Antropologii i Archeologii Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku.Zespół opierał się na zmodyfikowanej przez olsztyńskiego historyka dr Jerzego Sikorskiego teorii niemieckiego badacza dziejów Kopernika Leopolda Prowego,który zwrócił uwagę,że do XVIII wieku obowiązywał zwyczaj oddawania kanonikom pod dożywotnią opiekę poszczególnych ołtarzy w katedrze,pod którymi spoczywali po śmierci.Kopernik był kanonikiem fromborskiej katedry,z dokumentów pisanych wynikało,że jego pieczy powierzono ołtarz Świętego Krzyża.Dlatego pod tym ołtarzem prowadzone były wykopaliska.W 2004 nie udało się odnaleźć szczątków astronoma,lecz podczas poszukiwań odkryto kilka innych grobów z różnych epok.W 2005 roku poszukiwania zaowocowały odnalezieniem trumien i kilku szkieletów.Dokładne wyniki badań potwierdziły,że jeden z niekompletnych szkieletów należał najprawdopodobniej do Kopernika.Świadczy o tym m.in.pozytywny wynik porównania zrekonstruowanego,prawdopodobnego wyglądu twarzy na podstawie odnalezionej czaszki pochowanej osoby(wykonanego przez podinspektora mgr Dariusza Zajdla,eksperta z zakresu antroposkopii kryminalistycznej z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji w Warszawie)z zachowanymi portretami astronoma.Na etapie prowadzonych badań antropometrycznych i dokumentacyjnych wykonano także trójwymiarowe(3D)skanowanie czaszki(wykonane przez antropologa mgr Sebastiana Tyszczuka i Pracownie Pomiaru Przestrzennego 3Database.pl),dokumentacja taka pozwoli między innymi na wykonanie rekonstrukcji twarzy metodą Gierasimowa w oparciu o model czaszki wykonany z tworzywa sztucznego w technice produkcji sterowanej numerycznie.W przypadku potwierdzenia postawionej przez archeologów tezy o odnalezieniu czaszki Mikołaja Kopernika,uzyskano by formę odlewniczą do wykonania naturalistycznego modelu głowy i popiersia Mikołaja Kopernika w chwili śmierci.Rekonstrukcja twarzy metodą plastyczną(metoda Gierasimowa)stanowić będzie także weryfikację poprawności wcześniej wykonanej zmodyfikowanej rekonstrukcji graficznej.Wiadomo,że w nowej rekonstrukcji Kopernik będzie miał jasne oczy.Metody plastycznej nie można było zastosować bez uzyskania kopii czaszki.Metoda ta polega na oblepianiu czaszki masą plastyczną zgodnie z morfologią budowy czaszki oraz średnimi grubościami tkanki miękkiej.W metodzie Gierasimowa oblepiona masą plastyczną czaszka stanowi szkielet dla wykonanej rekonstrukcji.Potwierdzenie autentyczności odnalezionej czaszki początkowo zamierzano uzyskać dzięki zbadaniu DNA biskupa warmińskiego i zarazem wuja astronoma Łukasza Watzenrode,lub innych jego krewnych,jednak miejsca ich pochówków są obecnie nieznane.Ostatecznie,pozytywna identyfikacja szczątków Kopernika stała się możliwa w roku 2008 dzięki należącej do astronoma księdze Stöfflera,ktorą po potopie Szwedzi zrabowali a obecnie jest w muzeum w Uppsali.Materiał genetyczny pobrany z kilku włosów znalezionych w księdze w dwóch okazał się identyczny z materiałem genetycznym osoby,której szczątki odnaleziono w katedrze fromborskiej.Syn Mikołaj odziedziczył od Barbary Kopernik haplogrupę H.19 lutego 2010 roku,w 537 rocznicę narodzin astronoma IUPAC nazwało pierwiastek 112 copernicium.W tym samym dniu w Bazylice katedralnej św.Janów w Toruniu odbyła się uroczysta msza,podczas której był wystawiony sarkofag z doczesnymi szczątkami Mikołaja Kopernika.Następnie sarkofag został przewieziony do Olsztyna,gdzie do 16 marca wystawiony był na widok publiczny w Bazylice konkatedralnej św.Jakuba,a następnie do 21 maja na Zamku Kapituły Warmińskiej.Stamtąd 21 maja sarkofag został przewieziony do Fromborka,gdzie 22 maja w Bazylice Katedralnej odbyła się ponowna ceremonia pogrzebowa Mikołaja Kopernika.W drodze do Fromborka kondukt z sarkofagiem Kopernika zatrzymał się w miastach z nim związanych Dobrym Mieście,Lidzbarku Warmińskim,Ornecie,Pieniężnie i Braniewie.Prezentacja szczątków Kopernika otrzymała publiczne wsparcie finansowe marszałek województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki przeznaczył na ten cel 270000 złotych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz