Zamek Golesz w Krajowicach

Ruiny średniowiecznego zamku w Krajowicach w gminie Kołaczyce w województwie podkarpackim na obszarze Małopolski.
Historia
Ruiny,skromne pozostałości kamiennych murów,bramy i baszty narożnej,znajdują się na spłaszczonym szczycie wzgórza Golesz o wysokości 320 m n.p.m.na prawym brzegu Wisłoki na terenie rezerwatu przyrody Golesz.W XIII lub XIV wieku wzniesiono w tym miejscu zamek zbudowany na planie owalu o wymiarach 30 metrów na 40 metrów,otoczony fosą i wałem o wysokości 3 metrów usypanym ze żwiru skalnego.Warownia strzegła traktu handlowego prowadzącego z Kleci do Jasła przez Sowinę,Bieździadkę(odnoga prowadziła do zamku),który do 1340 roku biegł na Węgry przez te osady.Pierwsza wzmianka o zamku pojawia się w dokumencie źródłowym z dnia 9 lutego 1319 roku,opublikowanym w Codex diplomaticus Monasterii Tynecensis,(Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego);wymieniony jest tam castro Golos("zamek Golesz"),przysądzony wraz z otaczającymi go dobrami przez króla Władysława Łokietka klasztorowi benedyktynów w Tyńcu.Z"Księgi uposażeń diecezji krakowskiej"(Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis,1470–1480)Jana Długosza wynika,że w XV wieku Krajowice były w dalszym ciągu w posiadaniu klasztoru tynieckiego;należały do benedyktynów do rozbiorów Polski.W 1474 roku spalony przez Węgrów.Miejscowość stanowiła część starostwa niegrodowego jasielskiego,które w 1613 roku zostało oddane dożywotnio przez Zygmunta III Wazę Mikołajowi Strusiowi z Komorowa,staroście chmielnickiemu.Zamek był siedzibą starosty królewskiego i najwyższego sądu prawa magdeburskiego.Według niektórych źródeł na zamku Golesz rezydował w średniowieczu polski rycerz Zyndram z Maszkowic,dowódca chorągwi ziemi krakowskiej w czasie bitwy pod Grunwaldem;w 1409 roku był on starostą niegrodowym Jasła.Zamek został spalony w czasie wojen szwedzkich w trakcie najazdu wojsk Jerzego Rakoczego w 1657 roku.W pierwszej połowie XIX wieku na wzgórzu urządzono park krajobrazowy,obecnie nieistniejący;powstał on z inicjatywy Francuza,Achillesa Johannot(według niektórych źródeł Jehannotte),właściciela pobliskich fabryk tkackich.W XIX wieku,na pamiątkę twórcy parku,miejsce to było nazywane przez mieszkańców Jasła Żanotówką.Pod koniec XIX wieku na szczycie wzgórza znajdowały pozostałości okrągłej baszty o wysokości 40 stóp;na kamieniach widać było resztki szkliwa,świadczące o wielkim pożarze.Po II wojnie światowej część murów rozebrano na kamień budowlany.Ruiny zamku Golesz są tematem jednego z rysunków Macieja Bogusza Stęczyńskiego.W 2009 roku ruiny zostały zdewastowane przez nieznanych sprawców.Stało się to przyczynkiem do zwrócenia uwagi na obiekt od tamtego czasu,każdego roku w jesieni,prowadzone są wykopaliska archeologiczne.
Starostowie i burgrabiowie zamku

• Starostowie(capitanei):
• 1407 Chebda
• 1420-1425 Mścisław
• 1449-1465 Piotr Kostrzecki
• 1473 Piotr Żarnowiecki
• 1477 Michał Dębieński
• 1485 Bartłomiej Wiśniowski
• 1486 Piotr Gniady z Zabierzowa
• 1499 Mikołaj Piotrowski
• 1545 Jan Strzemień
• Burgrabiowie:
• 1407 Mikołaj ze Sławęcina
• 1418 Mikołaj Chwost
• 1420 Zygmunt
• 1511 Mikołaj Chrzanowski
• 1527-1545 Jan Strzemień
• 1546 Mikołaj Berezowski
• Pisarz:
• 1488 Augustyn z Liczna

Legendy Z zamkiem Golesz wiąże się kilka podań ludowych.Mówią one o skarbach ukrytych w podziemnych lochach,o duchu rycerza Bogorii błąkającym się wśród ruin i o karczmie,w której gościł król Jan Kazimierz.Istnieje także legenda o rycerzu o imieniu Ścibor,który siłą sprowadził na zamek dziewczynę ze szlacheckiej rodziny,by zdradzać z nią swoją żonę;żona zmarła z rozpaczy,a dziewczyna popełniła samobójstwo.Według podania Ścibor został porwany do piekła przez ognistego ducha,po czym zamek spłonął.W Okolicach Galicji(1847)Macieja Bogusza Stęczyńskiego znajduje się wzmianka,że według miejscowych podań na zamku Golesz rezydował za panowania Władysława Łokietka książę o imieniu Ścibor;informację tę opublikowano w 1841 roku w czasopiśmie Lwowianin w artykule pod tytułem"Zamczysko".Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich określa tekst zawarty w Lwowianinie jako nieoparty na źródłach historycznych.