Nowy Testament

(gr.Ἡ Καινὴ Διαθήκη,on Kainē Diathēkē)druga,po Starym Testamencie,część Biblii chrześcijańskiej,powstała na przestrzeni 51-96 r. n.e.stanowi zbiór 27 ksiąg,przedstawiających wydarzenia z życia Jezusa i wczesnego Kościoła oraz pouczenia skierowane do wspólnot chrześcijańskich,tradycyjnie datowanych na drugą połowę I wieku;niektórzy bibliści datują część ksiąg również na pierwszą połowę II wieku;główne źródło chrześcijańskiej doktryny i etyki.
Zawartość
Nowy Testament składa się z:

• czterech Ewangelii zawierających narracje o życiu,nauczaniu i czynach Jezusa Chrystusa,
• Dziejów Apostolskich opisujących powstanie i rozwój wczesnego chrześcijaństwa oraz działalność apostołów,przede wszystkim Piotra i Pawła,
• czternastu listów przypisywanych tradycyjnie apostołowi Pawłowi,zaadresowanych do pierwszych wspólnot chrześcijan(List do Hebrajczyków jako jedyny nie podaje imienia autora),
• siedmiu tzw.listów powszechnych oraz
• jednej księgi prorockiej,zwanej Apokalipsą lub Objawieniem św. Jana.

Powyższa kolejność wynika z tradycji,a nie z chronologii powstania przyjmuje się,że najwcześniejsze są niektóre z Listów św.Pawła,a Ewangelie powstały później.
Księgi historyczne
Ewangelie

Lp.	Tytuł księgi	Sigla	Tytuł grecki	Tytuł łaciński	Liczba rozdziałów	Tradycyjny autor
1.	Ewangelia Mateusza	Mt lub Mat	Κατά Μαθθαίον	Evangelium secundum Matthaeum	28	Mateusz Ewangelista
2.	Ewangelia Marka	Mk lub Mar	Κατά Μάρκον	Evangelium secundum Marcum	16	Marek Ewangelista
3.	Ewangelia Łukasza	Łk lub Łuk	Κατά Λούκαν	Evangelium secundum Lucam	24	Łukasz Ewangelista
4.	Ewangelia Jana	J lub Jan	Κατά Ιωάννην	Evangelium secundum Ioannem	21	Jan Ewangelista

Dzieje Apostolskie

Lp.	Tytuł księgi	Sigla	Tytuł grecki	Tytuł łaciński	Liczba rozdziałów	Tradycyjny autor
5.	Dzieje Apostolskie	Dz lub Dz.Ap.	Πράξεις των Αποστόλων	Actus Apostolorum	28	Łukasz Ewangelista

Księgi dydaktyczne(mądrościowe)
Listy św.Pawła

Lp.	Tytuł księgi	Sigla	Tytuł grecki	Tytuł łaciński	Liczba rozdziałów	Autor	Tradycyjny rok napisania	Tradycyjne miejsce napisania	Motyw napisania	Treść
6.	List do Rzymian	Rz lub Rzym	Προς Ρωμαίους	Epistula ad Romanos	16	Paweł z Tarsu(niekwestionowane)	55-58	Korynt	Konsolidacja wspólnoty O grzechu i usprawiedliwieniu Prośba o pomoc przy podróży do Hiszpanii	Usprawiedliwienie przez wiarę i prawo
7.	1 List do Koryntian	1 Kor	Προς Κορινθίους Α'	Epistula I ad Corinthios	16	Paweł z Tarsu(niekwestionowane)	53-57	Efez	Uporządkowanie liturgii,spraw moralnych Wyjaśnienie wątpliwości	Celibat Charyzmaty,miłość Zmartwychwstanie
8.	2 List do Koryntian	2 Kor	Προς Κορινθίους Β'	Epistula II ad Corinthios	13	Paweł z Tarsu(niekwestionowane)	53-57	Macedonia	obrona jego jako apostoła	o apostolstwie Św.Pawła
9.	List do Galatów/List do Galacjan	Ga lub Gal	Προς Γαλάτας	Epistula ad Galatas	6	Paweł z Tarsu(niekwestionowane)	54-57	Efez	walka z żydującymi dla chrześcijan z pogaństwa	Zbawia Jezus,nie samo prawo
10.	List do Efezjan	Ef lub Efez	Προς Εφεσίους	Epistula ad Ephesios	6	Paweł z Tarsu	59-62(z niewoli)	Rzym	list okólny(epistoła) walka z żydującymi	Dobro nawrócenia pogan Eklezjologia
11.	List do Filipian	Flp lub Filip	Προς Φιλιππησίους	Epistula ad Philippenses	4	Paweł z Tarsu(niekwestionowane)	56-63	Rzym lub Efez(z niewoli)	Wykorzystanie podróży Epafrodyta	Pozdrowienia z więzienia Współcierpienie z Chrystusem
12.	List do Kolosan	Kol	Προς Κολοσσαείς	Epistula ad Colossenses	4	Paweł z Tarsu bądź jego uczeń	52-61	Efez(52-54)/Cezarea(56-58)/lub Rzym(59-61)(z niewoli)	Wykorzystanie podróży Epafrasa	Dzieło zbawcze Chrystusa Kwestie rodzinne
13.	1 List do Tesaloniczan	1 Tes	Προς Θεσσαλονικείς Α'	Epistula I ad Thessalonicenses	5	Paweł z Tarsu(niekwestionowane)	50-51 zima	Korynt	wyjaśnienie wątpliwości o końcu świata i zmarłych	zmartwychwstanie
14.	2 List do Tesaloniczan	2 Tes	Προς Θεσσαλονικείς Β'	Epistula II ad Thessalonicenses	3	Paweł z Tarsu	51-52	Korynt	złe zrozumienie 1 Tes czas przyjścia końca świata	paruzja nie porzucać pracy
15.	1 List do Tymoteusza	1 Tm lub 1 Tym	Προς Τιμόθεον Α'	Epistula I ad Timotheum	6	Paweł z Tarsu	65	Macedonia	kwestie pasterskie,herezje	normy i wskazówki organizacyjne dla Kościoła pobożność
16.	2 List do Tymoteusza	2 Tm lub 2 Tym	Προς Τιμόθεον Β'	Epistula II ad Timotheum	4	Paweł z Tarsu	67	Rzym	świadectwo duchowe	wskazówki pasterskie
17.	List do Tytusa	Tt lub Tyt	Προς Τίτον	Epistula ad Titum	3	Paweł z Tarsu	65-66	Macedonia	organizacja Kościoła	Jezus Bogiem
18.	List do Filemona	Flm lub Filem	Προς Φιλήμονα	Epistula ad Philemonem	1	Paweł z Tarsu(niekwestionowane)	52-54 lub 62	Efez lub Rzym(z niewoli)	aby przyjął Onezyma,nawróconego niewolnika	niewolnictwo
19.	List do Hebrajczyków/List do Żydów	Hbr lub Hebr	Προς Εβραίους	Epistula ad Hebraeos	13	osoba ze środowiska Pawła z Tarsu(Apollos)	67 lub 75-90	Italia(Rzym)	dla nawróconych z judaizmu	prawdziwe kapłaństwo Chrystusa wyższość NT nad ST

Listy powszechne

Lp.	Tytuł księgi	Sigla	Tytuł grecki	Tytuł łaciński	Liczba rozdziałów	Tradycyjny autor
20.	List Jakuba	Jk lub Jak	Ιακώβου	Epistula Iacobi	5	Jakub Apostoł
21.	1 List Piotra	1 P lub 1 Piotr	Πέτρου Α'	Epistula I Petri	5	Piotr Apostoł
22.	2 List Piotra	2 P lub 2 Piotr	Πέτρου Β'	Epistula II Petri	3	Piotr Apostoł
23.	1 List Jana	1 J lub 1 Jan	Ιωάννου Α'	Epistula I Ioannis	5	Jan Ewangelista
24.	2 List Jana	2 J lub 2 Jan	Ιωάννου Β'	Epistula II Ioannis	1	Jan Ewangelista
25.	3 List Jana	3 J lub 3 Jan	Ιωάννου Γ'	Epistula III Ioannis	1	Jan Ewangelista
26.	List Judy	Jud	Ιούδα	Epistula Iudae	1	Juda Tadeusz Apostoł

Księgi prorockie

Lp.	Tytuł księgi	Sigla	Tytuł grecki	Tytuł łaciński	Liczba rozdziałów	Tradycyjny autor
27.	Apokalipsa św.Jana/Objawienie św.Jana	Ap lub Obj	Αποκάλυψις Ιωάννου	Apocalypsis Ioannis	22	Jan Ewangelista

Kanoniczność
Wraz z rozkwitem chrześcijaństwa i rosnącą liczbą pism chrześcijańskich pojawił się w sposób naturalny problem ustalenia,które z nich uznać za apostolskie,natchnione i kanoniczne.W wyniku długotrwałego procesu formowania się kanonu ukształtował się zestaw 27 ksiąg Nowego Testamentu,który jest przyjmowany za obowiązujący przez prawie wszystkie wyznania i kościoły katolickie,protestanckie i prawosławne.Trzon kanonu(Ewangelie,Dzieje Apostolskie,13 listów Pawła,1 list Jana)Nowego Testamentu uformował się już w II wieku,jednak niektóre księgi,których kanoniczność kwestionowano i dyskutowano,musiały czekać dłużej na ich włączenie do kanonu(np.wątpliwości dotyczyły Janowego autorstwa Apokalipsy).Niektóre księgi posiadały lokalnie status natchnionych,mimo iż nie znalazły się w ostatecznym kanonie,m.in.Pasterz Hermasa,Apokalipsa Piotra,1 List Klemensa.
Przy ustalaniu kanoniczności księgi odwoływano się do następujących zagadnień:

• Czy źródłem informacji jest apostoł?
• Czy jest zgodna z resztą pism?
• Czy posiada powszechną akceptację wśród chrześcijańskich gmin?
• Czy jest zgodna z doktryną ortodoksyjną?

Do ostatecznego etapu zamykania kanonu przyczyniły się prześladowania chrześcijan za cesarza Dioklecjana(303-311),które obejmowały konfiskatę ksiąg chrześcijańskich.Przełożonym kościołów potrzebne były ustalenia,które księgi uznać za święte,aby je chronić,a w ręce władz rzymskich wydawać pisma mniejszej rangi.Obecny skład Nowego Testamentu podany po raz pierwszy znajduje się w liście Atanazego z 367 r.Taką samą listę ksiąg uznanych za kanoniczne ratyfikowały synody w Hipponie(390 r.) i Kartaginie(393 r.) Kanon syryjski
Syryjscy monofizyci i jakobici nie uznają w kanonie Nowego Testamentu tzw.listów powszechnych(2 list Piotra;2 i 3 list Jana;List Judy) i Apokalipsy.Natomiast nestorianie(wschodni Syryjczycy)używali starego przekładu Peszitta zawierający wszystkie księgi Starego i Nowego Testamentu oprócz:Listu Jakuba,2 Listu Piotra,2 i 3 Listu Jana i Apokalipsy.U współczesnych nestorian rozpowszechnia się już nowy przekład Peszitta zawierający wszystkie księgi kanoniczne,tak Starego jak i Nowego Testamentu.
Kanon koptyjski
W Kościele koptyjskim nie ma listy ksiąg natchnionych.Za kanoniczne księgi Nowego Testamentu,prócz całego kanonu powszechnego,uznaje się także 1. i 2.List Klemensa do Koryntian,8 ksiąg Konstytucji Apostolskich również przypisywane św.Klemensowi,List Barnaby oraz dzieło Hermasa pt.Pasterz.
Kanon etiopski
W kanonie Nowego Testamentu podobnie jak w Kościele koptyjskim uznaje się za kanoniczne 27 ksiąg kanonu powszechnego oraz Listy św.Klemensa Rzymskiego,Konstytucje Apostolskie oraz Pasterza Hermasa.
Kanon ormiański
Mimo iż ormiańscy teologowie nie mają sprecyzowanych pojęć dotyczących natchnienia biblijnego i kanoniczności ksiąg św.do kanonu Nowego Testamentu zaliczają prócz 27 podstawowych także apokryficzny 3.List do Koryntian oraz dwa Listy Koryntian do św.Pawła.
Reformacja i protestantyzm
Niektórzy reformatorzy protestanccy w XVI wieku podważali kanoniczność niektórych ksiąg Nowego Testamentu.Marcin Luter przez pewien czas uznawał za deuterokanoniczne:List do Hebrajczyków,List Jakuba,List Judy oraz Apokalipsę świętego Jana.Jakkolwiek w swoim wydaniu NT nie wprowadził takiego rozróżnienia.Huldrych Zwingli uważał za deuterokanoniczną samą Apokalipsę.Wszystkie wyznania protestanckie uznały kanoniczność całości Nowego Testamentu.Za kanonem powszechnym opowiedzieli się również Karlstadt i Kalwin wśród reformatorów.Kanon powszechny potwierdziły ostatecznie protestanckie wyznania wiary:gallikańskie(1559),anglikańskie,belgijskie(1562) i helweckie II(1564).Kościoły poreformacyjne także uznały cały kanon NT w swoich wyznaniach wiary.
Manuskrypty
Najstarsze fragmenty odpisów pochodzą z II w.(tzw.papirus Rylandsa P52,A.Chester Beatty'ego,Bodmera XIV-XV oraz Bodmera II).Większe kodeksy Nowego Testamentu pochodzą z IV-V wieków(są to Kodeks Synajski(S) i Kodeks Watykański(B))oraz z V wieku(Kodeks Aleksandryjski(A),Kodeks Efrema(C)oraz Kodeks Bezy(D)).
Apokryfy
Apokryfami nazywamy pisma,które nie zostały przyjęte do konkretnego kanonu Pism Świętych.Konkretne pismo może być uznawane w jednym z kanonów,w drugim zaś uważane za niekanoniczne pisma te nie są jednak uważane wtedy za apokryficzne.
Poniżej znajduje się lista niektórych apokryfów nieuznawanych przez żaden z kanonów:

• Didache,
• Ewangelia Tomasza,
• Ewangelia Piotra,
• Ewangelia Judasza
• Apokalipsa Piotra,
• 1.List Klemensa do Koryntian
• Pasterz Hermasa.