Jan Sprengel

(ur.1517 w Elblągu,zm.5 września 1602 w Elblągu),burmistrz Elbląga,burgrabia królewski,rektor Gimnazjum Elbląskiego.Pochodził z rodziny patrycjuszowskiej,był synem Walentego i Anny z Kaltenbergów.Nauki początkowe pobierał w Elblągu,potem studiował w Wittenberdze(nie uzyskując stopnia akademickiego).W 1536 powrócił do Elbląga i w otwartym rok wcześniej Gimnazjum został nauczycielem,prawdopodobnie łaciny w najniższych klasach.Po odejściu z gimnazjum Wilhelma Gnapheusa pomagał w 1542 w kierowaniu szkołą Krzysztofowi Heylowi;wkrótce również opuścił placówkę,przechodząc na stanowisko pisarza w Radzie Miejskiej,a następnie jej sekretarza.W 1546 na koszt miasta ukończył studia w Wittenberdze,wieńcząc naukę dyplomem magistra i w latach 1546-1548 pełnił funkcję rektora Gimnazjum Elbląskiego.W 1549 powrócił na stanowisko sekretarza Rady Miejskiej Elbląga.W 1558 przegrał proces o sfałszowanie akt sądowych,wytoczony przez Michała Friedwalda,nie przeszkodziło to jednak jego dalszej karierze.Z kolejnych spraw wnoszonych przez Friedwalda,których adresatami byli też inni członkowie Rady Miejskiej,Sprengel wychodził obronną ręką,m.in.uniewinniony w 1568 przed tzw.komisją Karnkowskiego.Od 1566 Sprengel był członkiem Rady Miejskiej,w ramach której pełnił szereg urzędów;w 1576 został burmistrzem.Na stanowisku tym położył znaczące zasługi dla rozwoju gospodarczego miasta.Zdecydowało o tym poparcie,jakiego udzielił po elekcji Stefanowi Batoremu w imieniu miasta,w odróżnieniu od zbuntowanego Gdańska.Sprengel opowiedział się za Stefanem Batorym już w sierpniu 1576 na sejmiku pruskim w Gniewie,a następnie 10 września tegoż roku złożył w Elblągu hołd królowi i uczestniczył w toruńskim sejmie koronnym.Dzięki temu Elbląg uzyskał nowe przywileje oraz potwierdzenie dotychczasowych,a po zakazie handlu z Gdańskiem,wydanym przez Stefana Batorego w marcu 1577,wraz z Toruniem przejął handel zbożem i innymi towarami,sprowadzanymi drogą morską i lądową.Nowa sytuacja wymogła rozbudowę portu elbląskiego i dostosowanie go do roli portu morskiego,w czym udział miał także Sprengel,podobnie jak w organizowaniu wspólnie z Mikołajem Firlejem i Piotrem Kłoczewskim floty polskiej w Elblągu.We wrześniu 1577 Sprengel w roli burgrabiego królewskiego bronił Elbląga w czasie najazdu floty gdańskiej sprzymierzonej z Duńczykami.Zdołał odeprzeć atak,ale nie uchronił miasta i okolicy przed zniszczeniami;uzyskawszy wsparcie królewskie,przeprowadził sprawną odbudowę Elbląga i rychło uruchomił ponownie port.Niebawem jednak Gdańsk przywrócony został do łask Batorego i znaczenie handlowe Elbląga osłabło.W tej sytuacji Sprengel podjął negocjacje z Kompanią Wschodnią kupców angielskich i mimo przeszkód,czynionych przez przedstawicieli Gdańska wspartych przez kanclerza Jana Zamoyskiego,doprowadził do osiedlenia się w Elblągu Anglików,stanowiących przez kolejne trzydzieści lat filar życia gospodarczego miasta.Sprengel siedmiokrotnie pełnił obowiązki burmistrza prezydującego,piętnastokrotnie był burgrabią królewskim,wielokrotnie uczestniczył w sejmikach generalnych pruskich oraz w polskich sejmach koronnych.Utrzymywał stały kontakt z Gimnazjum Elbląskim,w latach 1564-1579 prowadząc z ramienia Rady Miejskiej rachunki szkolne,a także sprawując władzę administracyjną jako scholarcha i protoscholarcha.Przyczynił się do odrodzenia szkoły pod koniec XVI stulecia,powierzając funkcję rektora Janowi Myliusowi,inicjując budowę nowego gmachu i kierując jego budową,wreszcie wspierając przekształcenie programu nauczania z gramatyczno-retorycznej szkoły średniej w 7-klasowe gimnazjum akademickie.Sprengel zmarł we wrześniu 1602 w czasie zarazy.Był dwukrotnie żonaty,z Justyną z Röbernów oraz z Anną z Braunów,miał syna Henryka.