Wzrost potęgi
W młodości odbył podróż po Europie,m.in.w 1611 r.przebywał w Lyonie.Po powrocie do Polski jego pozycja znacząco wzrosła.Od 1617 był dworzaninem królewskim,krajczym wielkim koronnym od 1628 roku,podczaszym od 1636 roku,wojewodą bełskim od 1638 roku,wojewodą ruskim od 1641 roku,kasztelanem krakowskim od 1646 roku.Był starostą miast: Trembowla,Krasnystaw,Jaworów,Stryj,Kałusz,Bar,Tuchola i Gniew.Posiadane starostwa przynosiły mu znaczne dochody,co znacząco podniosło pozycję rodu Sobieskich.Wybrany jako poseł na siedem sejmów między 1623 a 1632 rokiem,jako marszałek sejmu prowadził obrady sejmu w Warszawie od 24 stycznia do 5 marca 1623 oraz od 27 stycznia do 10 marca 1626 roku,a także sejmu nadzwyczajnego w Warszawie od 27 czerwca do 18 lipca 1628 oraz sejmu elekcyjnego w Warszawie,który trwał od 24 września do 15 listopada 1632 roku.Jako marszałek Sejmu z 1626 r.witał Zygmunta III tradycyjną oracją,w której oddając hołd zasługom króla,wywodził wyższość wolnej elekcji i wolności szlacheckich nad rządami siły i despotyzmem."Zawstydziła w tej mierze Rzeczpospolita nasza te narody,którym dziedziczni rozkazują monarchowie"mówił wówczas.Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa ruskiego w 1632 roku.Po ślubie z Zofią Daniłowiczówną jego bogactwo wzrosło,ponieważ Zofia wniosła dziedzictwo rodziny Żółkiewskich i część dóbr rodziny Daniłowiczów.
Wyprawy wojenne
Był bardzo rozważny w swoich radach,był więc szanowaną osobą.Członek wielu komisji,często występował jako mediator lub jako obrońca osieroconych dzieci.W polityce przeważnie popierał plany króla,ale zawsze był obrońcą praw szlachty i tolerancji religijnej.Brał udział w wyprawie królewicza Władysława na Moskwę w 1617 r.zostając ranny przy nieudanym jej szturmie.Następnie uczestniczył w wyprawie chocimskiej w 1621 r.W kolejnych latach brał udział w prawie wszystkich wojnach Rzeczypospolitej,walcząc z Rosjanami,Turkami,Tatarami,Szwedami i Kozakami.Sobieski kształcił się w Krakowie i Paryżu.Nauki początkowe pobierał prawdopodobnie w domu rodzinnym,dalszym jego wykształceniem kierował poeta Szymon Szymonowic i zapewne z jego inicjatywy został Sobieski uczniem Akademii Zamojskiej.Następnie 8 stycznia 1604 podjął studia w Akademii.Krakowskiej,ale już w listopadzie 1605 był ponownie studentem w Zamościu,gdzie pozostał do końca 1606 r.Na dalsze stadia wyjechał wiosną 1607 do Paryża,gdzie pozostał cztery lata.Przez pierwsze dwa lata był w wyniku polecenia Szymonowica prywatnym uczniem humanisty i filologa I.Casaubona,dwa następne studiował w College Royal,m.in.pod kierunkiem F.Morela i G.Crithona.Zajmował się lekturą dzieł autorów starożytnych i nowożytnych,poetów,prawników i historyków.Ważną częścią jego edukacji była nauka języków obcych(francuskiego,włoskiego i hiszpańskiego),poznawanie kultury i zwyczajów francuskich.Uczestniczył w życiu towarzyskim,bywał na dworze królewskim,przyjmowany przez Henryka IV,był świadkiem jego morderstwa,pogrzebu oraz koronacji nowego króla Ludwika XIII.Z Paryża odbywał wycieczki po okolicach,przebywał także w Anglii,Niderlandach i zachodnich Niemczech.W lutym 1611 wyruszył w dłuższą podróż do Hiszpanii,Portugalii,południowej Francji,Sabaudii,Włoch(w Rzymie spędził zimę i wiosnę 1612) i Austrii.W czasie swoich podróży przyjmowany był przez króla Anglii Jakuba I Stuarta,namiestnika Niderlandów Maurycego Orańskiego,króla hiszpańskiego Filipa III,papieża Pawła V i cesarza Macieja I,poznaj wielu uczonych,polityków,arystokratów,wodzów.Sobieski prowadził diariusz podróży;notował w nim na bieżąco wydarzenia,opisy zwiedzanych miejsc i wrażenia.Był słynnym oratorem i parlamentarzystą.Uczestnik wypraw wojennych na Rosję w latach 1617-1618(tzw.Dymitriad),był członkiem rady wojennej króla Władysława IV.Brał udział w negocjacjach z Rosją w Dywilnie w 1618 roku.Brał udział w ekspedycji chocimskiej przeciw Imperium osmańskim w 1621 roku oraz ekspedycji przeciw Abazemu Paszy w 1633 roku.Negocjował również z Szwedami w rozejm w Sztumskiej Wsi w 1635 roku.
Śmierć
Pod sam koniec życia,w 1646 r.otrzymał nominację na najwyższy senatorski urząd świecki w Rzeczypospolitej kasztelanię krakowską.Kasztelan-nominat zmarł jednak wkrótce potem.Jego śmierć w Żółkwi na atak serca(13 czerwca 1646 r.)poprzedził konflikt z Władysławem IV na tle planowanej przez króla wojny z Turcją.10 sierpnia w Paryżu,gdzie wiadomość o śmierci ojca zastała synów Jana i Marka,odbyła się msza żałobna z udziałem wielu znaczących ludzi we Francji,celebrowana przez samego legata papieskiego.Oprócz aktu kurtuazji według synów,świadczyło to też o pozycji i prestiżu,jakim cieszył się zmarły.W opinii siedemnastowiecznego angielskiego biografisty był"osobą wybitną zarówno dzięki swym umiejętnościom w sprawach państwowych,jak też odwadze i zdolnościom dowódczym w polu".
Dzieła
Spuścizna pisarska Jakuba Sobieskiego jest dosyć obszerna.Należą do niej mowy,diariusze z wypraw wojennych(wyprawa chocimska,moskiewska,rokowań ze Szwedami w 1629 roku)oraz instrukcje Sobieskiego dla synów,których wysłał na studia do Krakowa w 1639 i do Francji w 1645 roku.Te ostatnie stanowią znakomite odzwierciedlenie ówczesnego programu wychowania magnackich dzieci.Po ekspedycji chocimskiej w 1621 roku napisał Commentariorum chotinensis belli libri tres(Pamiętnik wojny chocimskiej),który opublikował w 1646 roku w Gdańsku.Dzieła tego użył Wacław Potocki pisząc poemat Transakcja wojny chocimskiej.Jest autorem instrukcji napisanej na podróż jego syna do Krakowa(1640) i Francji(1645),która mieściła w sobie zasady najlepszego kształcenia.Jakub Sobieski jest również autorem Diariusza sejmu koronacyjnego w Krakowie w 1633 roku,który opublikowany został w 2008 r.w Wydawnictwie Uniwersytetu Opolskiego w opracowaniu Włodzimierza Kaczorowskiego.Do rangi dzieła urosła też instrukcja,którą wypisał w 1640 r.Pawłowi Orchowskiemu,opiekunowi jego synów w trakcie ich podróży na studia do Krakowa.Jakub Sobieski wyjaśnia w niej,dlaczego należy zdobywać wiedzę i które z dziedzin nauki należy pogłębiać,wypisując dalej listę języków obcych i umiejętności do nauczenia oraz sposobów,w jaki synowie mają je przyswoić,a także wskazówki dotyczące utrzymywania higieny osobistej,ćwiczenia pobożności i relaksu w czasie wolnym.Jakub Sobieski polecał zdobycie przez synów gruntownej znajomości języków:łacińskiego i niemieckiego.Polecał również przyswajanie francuskiego,włoskiego oraz rozpoczęcie nauki tureckiego.Oprócz nauki słownictwa i zasad gramatyki ojciec nakazywał też konwersację w językach obcych,tłumacząc,że"milczeniem żaden się żadnego języka nie nauczył".Kwintesencją instrukcji stał się jej punkt siódmy:"Głupimi szlachcie starożytnej w jakiejkolwiek u ojczyzny swojej ekspektacyjej szpetnie zgoła być.Nauka wszędzie człowieka zdobi i na wojnie i u dworu i doma i w Rzeczypospolitej widzimy to,że ludzie więcej sobie ważą chudego pachołka uczonego aniżeli pana wielkiego a błazna,co go sobie więc palcem pokazują".Instrukcja uznawana jest za wyraz ideału wychowawczemu,któremu hołdował Jakub Sobieski.Stał on w opozycji współczesnych tendencji sarmackich w oświacie oraz wychowaniu i nawiązywał do najlepszych wzorców renesansowych,co wystawia Sobieskiemu opinię niezwykle światłego i wyprzedzającego pod tym względem większość szlachty człowieka.Interesujące ze względu na trafne obserwacje i porównania jest dzieło Dwie podróże...odbyte po krajach europejskich odbyte w latach 1607-1613 i 1638.Wyjazd Sobieskiego wiosną 1607 roku do Paryża miał cele edukacyjne.W wyniku polecenia Szymona Szymonowica pozostawał on przez dwa lata prywatnym uczniem humanisty i filologa Izaaka Casaubona.Kolejne dwa lata studiował w College Royal pod kierunkiem F.Morela i G.Crithona.Zajmował się tam lekturą dzieł autorów starożytnych i nowożytnych,poetów,prawników i historyków.Uczył się też języków obcych(francuski,włoski i hiszpański).Czteroletni pobyt w Paryżu spowodował też poznanie kultury i zwyczajów francuskich co zaowocowało bujnym życiem towarzyskim na dworze królewskim.Jakub był świadkiem morderstwa króla Henryka IV,jego pogrzebu oraz świadkiem koronacji nowego władcy Ludwika XIII.Z Paryża podejmował też wycieczki po Francji.Udał się też do Niderlandów,gdzie był przyjmowany przez namiestnika Maurycego Orańskiego.Podczas pobytu w Anglii przyjmowany był z kolei przez Jakuba I Stuarta.W lutym 1611 roku wyruszył do Hiszpanii i Portugalii,gdzie spotkał się z królem Filipem III.Następnie zwiedził południową Francję i Włochy,gdzie w Rzymie przyjął go Paweł V.Ostatnim etapem europejskiej peregrynacji Jakuba był Wiedeń,gdzie podejmowany był przez cesarza Macieja.Pierwszą niedokładną edycje dzieła Jakuba Sobieskiego wydał Edward Raczyński w 1833 roku.Część pamiętnika powtórzył dwukrotnie na podstawie wcześniejszego wydania dotyczącą lat 1613 i 1638 wydał Aleksander Krasushar.Ostatnim i zarazem najpoprawniejszym wydaniem jest edycja w Bibliotece Narodowej dokonana przez prof.Józefa Długosza.Źródło to doczekało się również dwóch przekładów.Obydwa zostały dokonane na podstawie pierwszej edycji Edwarda Raczyńskiego.Pierwszy francuski został dokonany przez Leonarda Chodźko.Drugi fragmenty przełożone na język hiszpański dokonany został przez Feliksa Różańskiego.Został on następnie przedrukowany w zbiorze relacji o krajach Półwyspu Iberyjskiego w XVI i XVII wieku
Potomstwo
- Marek,starosta krasnostawski,
- Jan,marszałek,hetman i król Polski,
- Katarzyna,poślubiła Władysława Dominika Zasławskiego i Michała Kazimierza Radziwiłła,
- Anna,była zakonnicą,
- dwóch Stanisławów,Zofia i dwie nieznane z imienia córki zmarły w dzieciństwie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz