Skwierzyna

(niem.Schwerin an der Warthe)miasto w zachodniej Polsce,w woj.lubuskim,w powiecie międzyrzeckim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Skwierzyna.Miasto jest położone na pograniczu Pojezierza Wielkopolskiego i Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej,przy ujściu rzeki Obry do Warty.Według danych z 31 grudnia 2010 r.miasto miało 10098 mieszkańców.
Położenie
Skwierzyna osadzona w dolinie Warty znajduje się w obrębie Kotliny Gorzowskiej,natomiast południowa część Skwierzyny leży już w północno-zachodnim krańcu Pojezierza Poznańskiego.Położone przy ujściu rzeki Obry do Warty.Według danych z 1 stycznia 2010 r.powierzchnia miasta wynosiła 35,89 km².Obszary wiejskie gminy Skwierzyna rozciągają się na północ od miasta.Natomiast od południa i od południowego zachodu miasto graniczy z gminą Bledzew,a od wschodu graniczy z gminą Przytoczna.Skwierzyna historycznie i kulturowo leży w Wielkopolsce.Od XIV wieku do 1793 r.miasto znajdowało się w województwie poznańskim.W latach 1848–1919 leżało w Prowincji Poznańskiej,potem do 1938 r.w Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej.W latach 1950–1975 miasto administracyjnie należało do województwa zielonogórskiego.W latach 1975–1998 należało już do woj.gorzowskiego.
Nazwa
Nazwę miejscowości w formie Skviszyna wymienia w Rocznikach Królestwa Polskiego spisanych w latach 1455–1480 polski kronikarz Jan Długosz.W 1945 używano przejściowo formy Skwierzyn.
Historia

W historii miasta wybuchały pożary,które niszczyły zabudowania.Dzisiejszy kształt wielu zabudowań jest modyfikacją pierwotnej architektury.
Kalendarium:

• Około XII wieku rozwinięcie się miasta z osady targowej
• przed 1296 lokacja Skwierzyny na prawie niemieckim być może przez księcia wielkopolskiego Przemysła II lub margrabiów brandenburskich
• 1300-1319 przynależność Skwierzyny do księstwa głogowskiego
• 1319-1326 zagarnięcie miasta przez Brandenburgię
• 1326 przywrócenie Skwierzyny do granic państwa polskiego przez Władysława Łokietka
• 1400 na skutek pożaru całkowite zniszczenie miasta i utrata praw miejskich nadanych przez Przemysła II
• 1406 wznowienie dokumentu lokacyjnego na prawie magdeburskim i przywilejów dla miasta przez Władysława Jagiełłę
• 1466 sprzedanie Skwierzyny za długi przez Kazimierza Jagiellończyka
• 1509 dostanie się miasta we władanie rodu Górków
• 1530 uzyskanie przez miasto barw i herbu
• 1543 nadanie Skwierzynie statusu miasta królewskiego
• 1793 przejście miasta pod władanie Prusaków na skutek II rozbioru Polski
• 1821 dotkliwe zniszczenia na skutek pożaru miasta
• 1871 władanie miastem przez Rzeszę Niemiecką
• 1937-1938 powstanie koszar wojskowych na terenie miasta
• 1945 powrót Skwierzyny do granic Polski;wysiedlenie niemieckiej ludności do Niemiec

Zabytki
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• układ urbanistyczny
• kościół parafialny pod wezwaniem św.Mikołaja,wybudowany w stylu późnogotyckim w XV wieku,gruntownie przebudowany w latach 1861-1863;trójnawowa świątynia halowa.W kościele znajduje się m.in.obraz Matki Boskiej Klewańskiej
• obraz Matki Boskiej Klewańskiej z Klewania na Wołyniu od XVII wieku słynął z cudów,co zostało nawet protokolarnie potwierdzone przez notariusza apostolskiego Baptista de Rubeis.W 1945 roku,kiedy jasne stało się,iż polscy mieszkańcy Klewania zostaną wywiezieni na zachód przez Armię Czerwoną,jedna z mieszkanek,Stanisława Basaj wywiozła obraz ze sobą.6 czerwca 1945 roku cudowny obraz znalazł się w Skwierzynie.Do 1950 roku ukrywano płótno na plebanii św.Mikołaja,a w 1951 roku umieszczono je w prowizorycznym ołtarzu w kaplicy pod chórem.W 1968 roku znalazł się w głównym ołtarzu,a uroczystej intronizacji dokonano 23 maja 1992 roku
• srebrna trumienka z XVII wieku,ręcznej roboty,zawierająca relikwie św.Bonifacego Męczennika.Znalazła się w Skwierzynie wraz z mieszkańcami Klewania.Jednak wkrótce potem kuria biskupia rozkazała przenieść ją do Gorzowa
• kościół ewangelicki,obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem Świętego Zbawiciela,jest to dawny zbór protestancki,zbudowany w latach 1847-1854.Przedtem funkcjonowała niewielka świątynia protestancka wybudowana z drewna w XVII wieku,nieposiadająca wieży,tynku,wyposażona tylko w niewielkie okna.Znajdowała się ona przy dzisiejszej ulicy Jagiełły.Nowy kościół zbudowano w stylu neoromańskim.Służył on ewangelikom do II wojny światowej,potem nadano mu nazwę Świętego Krzyża i służył żołnierzom skwierzyńskiego garnizonu.W 1958 roku zlikwidowano parafię wojskową,a kościół otrzymał wezwanie Świętego Zbawiciela.Lata 1952 i 1966 to daty gruntownych prac remontowych w kościele,a 1982 rok to umieszczenie w świątyni obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej,namalowanego przez Ludwika Konarzewskiego juniora z Istebnej,ul.2 Lutego
• cmentarz żydowski,ul.Międzyrzecka,z początku XIX wieku,jest jednym z największych kirkutów w województwie lubuskim,a znajdujące się tam nagrobki(macewy)stanowią jedne z najcenniejszych zabytków Skwierzyny.Cmentarz zajmuje powierzchnię ok.2,23 ha,znajduje się na nim 247 macew.Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z początków XVIII w.choć cmentarz istniał prawdopodobnie od XV w.Cmentarz funkcjonował do lat 30.XX w. i jako jeden z nielicznych nie został zdewastowany w czasie II wojny światowej.Dopiero w latach 70.miejscowe władze zaczęły„porządkowanie”terenu cmentarza,które miało doprowadzić do jego całkowitej likwidacji.Próby renowacji cmentarza podjęto w 1992 r.nie było jednak wtedy na to środków.Dopiero wsparcie kilku instytucji charytatywnych umożliwiło odbudowanie cmentarza,w 2002 r.Już rok później cmentarz został ponownie zdewastowany przez nieznanych sprawców,a na jego powtórną renowację brakuje pieniędzy
• dom,Rynek 25,wybudowany w XVIII wieku
• spichlerz szachulcowy,z początku XIX wieku,trójkondygnacyjny budynek znajduje się przy ulicy B.Prusa 1.Niewiele wiadomo o jego budowniczych,jako,że budowle gospodarcze nie posiadały rozbudowanej dokumentacji.Najprawdopodobniej został wzniesiony w XVIII wieku w celu magazynowania zboża niedaleko portu na Warcie
  

inne zabytki:

• kamienice przy ulicy Marszałka Piłsudskiego.Ulica Piłsudskiego nazywana jest potocznie„deptakiem”.Większość budynków znajdujących się przy niej datowanych jest na lata 20./30.XIX wieku.Większość poprzednich zabudowań spłonęła w pożarze miasta z 1821 roku.Ogień strawił wówczas południowe i wschodnie dzielnice miasta.Ulica ta zmieniała bardzo często nazwy:XVIII w.Richtstrasse,XIX-I poł.XX w.Poststrasse,lata 30 i 40 XX w.Adolf Hitlerstrasse,od 1945 r.Marszałka Stalina,od 1948 r.Obrońców Stalingradu,od 1956 r.Marszałka Żymierskiego(nieoficjalnie),od 1992 r.Marszałka Piłsudskiego.W latach 70.XIX wieku wraz z Rynkiem,dzisiejsza ulica Piłsudskiego oświetlona była jako jedyna w mieście przez lampy naftowe osadzone na ścianach kamienic przy pomocy żelaznych ramion.1907 r.przyniósł oświetlenie elektryczne i chodniki,za burmistrza Hugo Scholza
• ratusz skwierzyński,mieszczący się pod adresem Rynek 1,pochodzi z pierwszych lat XIX wieku.Budynek pochodzący z XVI wieku spłonął w wielkim pożarze,który strawił większą część miasta(miał on wybuchnąć w dniu św.Mateusza).Budynek szybko odbudowano,jednak 80 lat później przeprowadzono prace modernizacyjne polegające na pokryciu go nowym dachem i odmalowaniu.Jednak 72 lata później ratusz został rozebrany,a na jego miejscu wybudowano nowy budynek,który został oddany do użytku 15 października 1841 roku.Przypuszcza się,że ratusz zaprojektował jeden z najsłynniejszych architektów niemieckich,zamieszkały w Berlinie,Friedrich August Stüler.Budynek ratusza jest neorenesansowy.Od 1888 był on siedzibą powiatu skwierzyńskiego,urzędu stanu cywilnego,sądu okręgowego,komisarza policji,urzędu celnego i nadleśnictwa królewskiego.Po wkroczeniu do miasta Rosjan w 1945 roku,żołnierze urządzili w nim magazyn,toteż ratusz uniknął płomieni.Od 1975 roku stał się siedzibą Urzędu Miasta i Gminy,a od 1990 miejscem urzędowania burmistrza.Wewnątrz zachowało się tylko kilka zabytkowych sztuk mebli:kredens,zegar,biurko,biblioteczka.Są to elementy w stylu klasycystycznym,pochodzące z lat 30.XIX wieku
• budynek Cechu Rzemiosł,znajduje się przy ulicy Rynek 6,w bezpośrednim sąsiedztwie ratusza.Kamienica została zbudowana w 1856 roku,ufundował ją bogaty kupiec niemiecki,który jednak w 1910 roku sprzedał budynek zegarmistrzowi.Później kupił ją piekarz,który założył w budynku piekarnię i sklep.W latach 1945-1979 mieściła się tam Powszechna Spółdzielnia Spożywców„Społem”.Od 1980 znajduje się tam biuro Cechu Rzemiosł,a w 2001 odnowiono elewację kamienicy
• budynek Poczty,znajduje się przy ulicy 2 Lutego.Zbudowano go w 1888 roku,za burmistrza Hugo Müllera.Jak przystało na niemieckie budynki użyteczności publicznej,wybudowany jest w stylu neogotyckim.W 1945 roku w budynku miał miejsce wewnętrzny pożar,dlatego siedzibę poczty przeniesiono do sąsiedniej kamienicy.Urząd pocztowy powrócił do swej dawnej siedziby w 1950 roku
• budynek Nadleśnictwa,znajduje się przy ulicy 2 Lutego.Zbudowany najprawdopodobniej na przełomie XIX i XX wieku.Budowniczowie i projektanci są do dzisiaj nieznani.Przed nim znajduje się niewielki ogród dendrologiczny,będący jednocześnie początkiem tzw.Szlaku Bobrów na Obrze
• Dom Pomocy Społecznej,umiejscowiony przy ulicy Batorego 15.Zbudowany pod koniec XIX wieku,pierwotnie znajdował się poza granicami miasta.Nieopodal mieściła się ewangelicka szkoła powszechna(powstała w 1896 roku),być może w dzisiejszym Domu Pomocy Społecznej zamieszkiwał jej dyrektor.Po 1945 roku była to przychodnia,a później żłobek.Od 1995 roku znajduje się w nim Dom Pomocy Społecznej,a od 1998 także„Uniwersytet III Wieku”
• willa przy ul.2 Lutego,budynek ten to willa fabrykanta,zbudowana prawdopodobnie w 1910 roku przez Augusta Klemmanna.Był on mistrzem murarskim i ciesielskim,którego stać było na wybudowanie kamienicy w stylu modernistycznym ze stylowymi zapożyczeniami.W sąsiedztwie znajdował się tartak,będący także własnością Klemmanna,stąd willa pełniła funkcje i mieszkalne i administracyjne.Po wojnie mieściła komitet partyjny i milicję,a potem przychodnię
• „Dom nad Rzeką”,znajduje się przy ulicy Mostowej,jak sama nazwa wskazuje,zaraz przy moście na Warcie.Najprawdopodobniej powstał w latach 20.lub 30.XX wieku i służył mieszkańcom Skwierzyny jako obiekt rozrywkowy nazywany Strandschlossen.Znajdowały się tam hotel,restauracja,kawiarnia.Po wojnie przejęły go Skwierzyńskie Fabryki Mebli i odtąd nazywano go„Drzewiarzem”.Od 1981 roku funkcjonowało tam przyzakładowe przedszkole.W 1997 odkupił budynek od władz miasta miejscowy biznesmen Kazimierz Witek,który przywrócił mu funkcje hotelowo-rekreacyjne.Założył tam hotel-restaurację„Dom nad Rzeką”
• synagoga.

Muzea
Na terenie miasta przy ulicy Rzeźnickiej 1 znajduje się Muzeum Militariów Atena,posiadające wiele sprawnych pojazdów wojskowych oraz innych eksponatów powiązanych z wojskowością.
Komunikacja
W mieście zbiegają się szlaki komunikacyjne droga krajowa nr 24 relacji Rudnica Pniewy oraz droga krajowa nr 3(S3,międzynarodowa E-65)relacji Jakuszyce Świnoujście.Skwierzyna posiada połączenie kolejowe,na którym poruszają się autobusy szynowe relacji Zielona Góra Zbąszynek Gorzów Wielkopolski.
Edukacja

• Szkoły podstawowe:
• Szkoła podstawowa z oddziałami integracyjnymi im.Kornela Makuszyńskiego;
• Szkoła podstawowa w Murzynowie;
• Gimnazjum im.Władysława Jagiełły;
• Szkoły średnie:
  • Liceum Ogólnokształcące im.Ireny Sendler;
  • Zespół Szkół Technicznych im.Stanisława Lema;
• Kształcenie zawodowe:
  • Centrum Kształcenia Praktycznego;
• Przedszkola:
  • Przedszkole integracyjne„Gromadka Misia Uszatka”;
  • Przedszkole wojskowe nr 84.

Kultura
W mieście,jak i sąsiednich miejscowościach należących do gminy,odbywają się corocznie imprezy,które są istotnym wydarzeniem w życiu mieszkańców
Lista wydarzeń kulturalnych odbywających się cyklicznie w Skwierzynie:

• Uroczyste Obchody Święta Konstytucji 3 maja;
• Noc Świętojańska noc z 23/24 czerwca,połączona z zabawą taneczną i pokazem fajerwerków;
• Obchody Dni Skwierzyny organizowane od 1995 roku,odbywają się w czerwcu dla upamiętnienia uzyskania praw miejskich,połączone z szeregiem imprez kulturowych,sportowych i towarzyskich;
• Gminne Dożynki impreza,która rozpoczyna się w sierpniu;
• Święto Podgrzybka odbywające się jesienią,najczęściej w październiku,jako ukoronowanie pomyślnych zbiorów grzybiarzy;
• Uroczyste Obchody Odzyskania Niepodległości;
• Przybycie Repatriantów do Skwierzyny;
• Rocznica sformowania Jednostki Wojskowej.

Wspólnoty religijne
W mieście istnieją dwie parafie rzymskokatolickie:parafia św.Mikołaja Biskupa oraz parafia wojskowa Matki Odkupiciela.Ponadto Skwierzyna jest siedzibą Parafii Greckokatolickiej św.Włodzimierza i Olgi oraz miejscowy Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy posiada Salę Królestwa
Sport
Od 1946 do 2013 roku w Skwierzynie funkcjonował klub piłkarski SKS Pogoń Skwierzyna.Drużyna swoje domowe mecze rozgrywała na Stadionie Miejskim przy ul.Sportowej 1.W roku 2013 powstał klub piłkarski Lions Skwierzyna.Drużyna swoje domowe mecze rozgrywa na Stadionie Miejskim przy ul.Sportowej 1.
Turystyka
Szlaki rowerowe

• 17,4 km międzygminny Skwierzyna Lipki Wielkie
• trasa:Skwierzyna Rynek Skwierzyna Gaj Jezierce Lipki Wielkie;
• ok.80 km ponadregionalny Lubiatów Krasne Dłusko
• trasa:Drezdenko Lubiatów Wiejce Krobielewko Skrzynica Nowy Dwór Świniary Skwierzyna Gaj Skwierzyna Krasne Dłusko Przytoczna Rokitno Lubikowo Stołuń Szarcz(na terenie Gminy Skwierzyna długość szlaku wynosi 34,6 km);
• 30,2 km ponadregionalny Warcin Zamyślin
• trasa:Warcin Gościnowo Dobrojewo Jezierce Krobielewko Wiejce;
• 24,8 km euroregionalny Santok Chełmsko
• trasa:Gościnowo(Osetnica)Warcin Murzynowo Kijewice Skwierzyna Gaj Skwierzyna Rynek Mała Skwierzynka Chełmsko;
• 6 km międzygminny Skwierzyna Dworzec PKP Lisia Góra(Gmina Bledzew);
• 14,3 km międzygminny Skwierzyna Kolonia Brzozowiec
• trasa:Skwierzyna Rynek Rakowo Kolonia Brzozowiec.

Szlaki piesze

• 15,9 km Skwierzyna Bledzew

trasa przechodzi przez Stary Dworek Leśniczówkę,biegnie wzdłuż Obry,obok ruin bunkrów z czasów II wojny światowej i ciągu stawów hodowlanych i od strony północnej dociera do Bledzewa.
Trasy Nordic walking
15 października 2012 kosztem ok.97 tys.zł oddano do użytku 4 trasy Nordic walking:

• Skwierzynianka o długości 4,5 km
• Obrzanka o długości 8 km
• Warcianka o długości 5,5 km
• Różanka:
  • trasa długa o długości 10,7 km
  • trasa krótka o długości 7,7 km

Projekt„Budowa szlaków nordic walking i promocja aktywnej turystyki w Gminie Skwierzyna”zrealizowany został dzięki współfinansowaniu pozyskanemu z Lokalnej Grupy Rybackiej„Pojezierze Dobiegniewskie”.Wizualizacja tras dostępna jest na miejskiej stronie internetowej.
Szlaki wodne

• Lubuski Szlak Wodny:Sława Wielkopolska Santok dł.220 km(10 dni)
• Trasa:
• rzeki:Obrzyca,Obra,Warta

miejscowości:Wilcze Kargowa Zbąszyń Trzciel Międzyrzecz Bledzew Skwierzyna Santok;

• Spływ Wartą dł.ok.137 km 

Międzychód Skwierzyna Santok Gorzów Wlkp.Kostrzyn nad Odrą;

• Spływ Obrą
  • wariant krótszy 143 km:Trzciel Międzyrzecz Gorzyca Bledzew Skwierzyna Santok
  • wariant dłuższy ok.180 km:Kopanica Zbąszyń Trzciel Międzyrzecz Gorzyca Bledzew Stary Dworek Skwierzyna.

Miasta partnerskie

• Bernau bei Berlin od roku 1979 Skwierzyna jest związana umową o partnerskiej współpracy;odnowienie umowy nastąpiło w roku 1996.Celem współpracy jest wymiana doświadczeń w sferze kulturalnej,turystycznej i sportowej.
• Briańsk w roku 1999 zawarto akt partnerski i porozumienie o współpracy regionalnej.Strony zobowiązały się do współpracy ekonomicznej kulturalnej,sportowej i turystycznej.
• Międzychód
• Klewań

Osoby pochodzące ze Skwierzyny

• Eliza Białkowska gimnastyczka artystyczna,olimpijka z Seulu 1988 i Barcelony 1992,
• Eliakim ha-Kohen Schwerin Götz naczelny rabin Węgier w latach 1827-1845,
• Beata Igielska polska dziennikarka,poetka i prozaik
• Johann Christian Metzig wybitny niemiecki lekarz,jeden z„ojców”medycyny i higieny wojskowej,
• Johann Gottfried Piefke niemiecki kompozytor,twórca marszów wojskowych,m.in.Preußens Gloria,
• Ryszard Tylewski kajakarz,wielokrotny mistrz Polski,uczestnik igrzysk olimpijskich w Montrealu(1976),
• Łukasz Adamski piłkarz,gracz m.in.Clube Atletico Paranaense de Curitiba,Polonii Warszawa,Ruchu Chorzów,
• Sebastian Świderski siatkarz,wielokrotny reprezentant Polski,