Andrzej Lipski

Herbu Grabie,(ur.1572 w Ruskim Rzeplinie koło Lubaczowa,zm.4 września 1631 w Krakowie)biskup łucki(1617),włocławski(1623) i krakowski(od 2 grudnia 1630).Podkanclerzy koronny od 1618,kanclerz wielki koronny w latach 1620-1623,prawnik i historyk.
Życiorys
Ojciec Jan herbu Grabie,wyznania ewangelickiego,matka Regina z Siemiakowskich.Wychowany w rodzinie ewangelicko-reformowanej.Po naukach odebranych w Polsce udał się za granicę.Wyższe studia prawnicze rozpoczął w różnowierczej Akademii w Strasburgu(później studiował też w Heidelbergu),gdzie w roku 1592 wystąpił z obroną pewnej tezy prawniczej.Zaraz potem przeszedł na katolicyzm.Latem roku 1596,przy poparciu P.Tylickiego otrzymał stanowisko pisarza kancelarii królewskiej oraz asesora sądów królewskich.W 1599 przyjął święcenia kapłańskie.Jako sekretarz królewski(od 1601),był posłem na sejm Rzeszy w Ratyzbonie i pełnił różne funkcje dyplomatyczne.W roku 1602 wyjechał do Rzymu,gdzie 14 kwietnia 1605 otrzymał doktorat prawa rzymskiego i kanonicznego oraz zapoczątkował swe prace dziejopisarskie.Po powrocie do Polski był kustoszem gnieźnieńskim i płockim,kanonikiem i scholastykiem krakowskim,w 1617 biskupem łuckim,w 1618 podkanclerzym,w 1620(po śmierci Stanisława Żółkiewskiego)kanclerzem koronnym,w 1623 przeniesiony na biskupstwo kujawskie,w 1630 otrzymał biskupstwo krakowskie.Autor podręczników i ksiąg prawniczych oraz historii panowania Zygmunta III Wazy.Fundator klasztoru OO Reformatów we Włocławku.Ingres do katedry wawelskiej odbył 28 kwietnia 1631.Sprzyjał jezuitom w sporach przeciwko Akademii Krakowskiej.W katedrze wawelskiej przebudował kaplicę pw.św.Macieja i Mateusza(dziś zwaną kaplicą Lipskich),w której został pochowany po śmierci 4 września 1631 roku.
Twórczość
Ważniejsze utwory

• Disputatio de defensione contra vim et iniuriam...sub praesidio Dionisii Gothofredi,Strasburg 1592,drukarnia J.Martinus
• Practicarum observationum ex iure civili et saxonico...centuria prima,Ryga 1602,drukarnia M.Molinus;także Practicarum observationum ex iure civili et saxonico...centuria secunda,Kraków 1619,drukarnia F.Cezary;wyd.następne:Kraków 1620(tylko centuria prima);Poznań 1626;Praga 1627(wg Estreichera edycja wątpliwa);Gdańsk 1627(2 edycje);Gdańsk 1648
• De rebus gestis...Sigismundi III...brevis narratio,Rzym 1605,drukarnia A.Zannetti;przekł.polski:I.Polkowski"Nieznane dzieło A.Lipskiego,biskupa krakowskiego,o pierwszych latach panowania Zygmunta III",Dziennik Poznański 1868,nr 253-254
• Decas quaestionum publicarum Regni,Kraków 1616,drukarnia F.Cezary;wyd.następne:Poznań 1626;Kraków 1632(włączone również do zbioru M.Stephanidesa Opuscula tam ecclesiastici quam equestris ordinis);Gdańsk 1646;Gdańsk 1647
• Przemowa...do stanów koronnych...nad Composicyą w Warszawie roku pańskiego 1607,dodane do Decas quaestionum publicarum Regni,Kraków 1616,drukarnia F.Cezary

Listy

• Do kapituły łuckiej,dat.16 lutego 1624 w Warszawie,wyd.T.Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego,t.2,Warszawa 1904,s.54