Położenie |
- użytki rolne:65%
- użytki leśne:4%
Demografia
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto miało 16568 mieszkańców.Dane z 31 grudnia 2009:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 16,568 | 100 | 8706 | 52,4 | 7862 | 47,6 |
gęstość zaludnienia(mieszk./km²) | 1511,6 | 794,3 | 717,3 |
Komunikacja
Przez Rypin przebiegają drogi wojewódzkie:- droga wojewódzka nr 534(Grudziądz Golub-Dobrzyń Rypin)
- droga wojewódzka nr 557(Rypin Lipno)
- droga wojewódzka nr 560(Brodnica Rypin Sierpc Bielsk)
- droga wojewódzka nr 563(Rypin Żuromin Mława)
Historia
Rypin jest jednym z najstarszych polskich miast.Pierwsze informacje o nim pochodzą z 1065 r.Już w XI w.miasto stało się stolicą odrębnej jednostki terytorialnej,zwanej kasztelanią,a od XIV w.powiatu.W ciągu tysiąclecia swych dziejów Rypin czterokrotnie pozbawiany był swej pozycji miasta stołecznego północnej części ziemi dobrzyńskiej.Dochodziło do tego z różnych przyczyn w latach 1236-1300(rozbicie dzielnicowe),1797-1866(Rozbiory Polski),1916-1918(I wojna światowa),1975-1998(po gierkowskiej reformie administracyjnej).Podczas okupacji niemieckiej w latach 1942-1945 niem.Rippin.Pierwotny gród rypiński zlokalizowany był na terenie obecnej wsi Starorypin i wielokrotnie padał ofiarą najazdów plemion bałtyckich(Prusów i Litwinów),a od końca XIII w.Krzyżaków.Ośrodek w Starorypinie w początkach XIV wieku posiadał murowany kościół
bożogrobców NMP i Św.Piotra i Pawła.Prawdopodobnie między 1323 a 1326
rokiem otrzymał także prawa miejskie.Do całkowitej ruiny doprowadził
miasto najazd krzyżacki z 1329 r.Odbudowa miasta nastąpiła już na
nowym,łatwiejszym do obrony,miejscu.Centrum nowego Rypina stało się
wzgórze nad Rypienicą,w pobliżu jeziora(obecnie ulice:Rynek,Jana Pawła II,Gdańska,Kilińskiego,21 stycznia).Przywilej lokacyjny dla Rypina odnowił 24
czerwca 1345 r.Władysław Garbaty,książę dobrzyński.W XIV wieku Rypin był otoczony murami obronnymi z dwiema bramami:sierpecką na południu i drugą przed mostem na Rypienicy.W mieście znajdował się kościół św.Trójcy i nieopodal zamek.W okresie XIV XV w.Rypin trzykrotnie trafiał w ręce krzyżackie.Dopiero po II pokoju toruńskim(1466)miasto wraz z całą ziemią dobrzyńską wróciło do Rzeczypospolitej.Rypin pod koniec XVI w.liczył około 900 mieszkańców i posiadał 3 kościoły:parafialny św.Trójcy,św.Ducha,oraz św.Wojciecha,znajdujący się w miejscu obecnej kaplicy św.Barbary.W odległości ok.2,5 km od miasta,w Starorypinie,znajdował
się także murowany kościół Wniebowzięcia NMP oraz św.Piotra i Pawła.Spokojny rozwój trwał do XVII w.,gdy najazdy szwedzkie zrujnowały Rypin,tak jak wiele innych miast.Nie oszczędziła go także wojna północna z lat 1700-1721.Ponownie miasto odżyło po tych wydarzeniach ok.połowy XVIII w.Niewątpliwy wpływ na to miało osiedlanie się Żydów,którzy rozwijali miejscową gospodarkę.Po II rozbiorze Polski,w 1793 r.,Rypin znalazł się w granicach państwa pruskiego,by w 1807 r.trafić do utworzonego przez Napoleona Księstwa Warszawskiego,a po kongresie wiedeńskim do Królestwa Polskiego.W XIX w.w Rypinie i okolicach miało miejsce wiele zdarzeń,znanych w skali historii Polski:wyjście wojsk polskich generała Macieja Rybińskiego po upadku powstania listopadowego,początki tzw.partyzantki Zaliwskiego w 1833 r.czy też wydarzenia powstania styczniowego i ostatnich tygodni życia jednego z jego przywódców gen.Zygmunta Padlewskiego.W czasie I wojny światowej,od 1915 r.Rypin znajdował się pod władzą
niemiecką.Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r.doprowadziło
do wyzwolenia spod niemieckiej okupacji.W Rypinie odrodziły się
polskie władze lokalne,a od stycznia 1919 r.gród nad Rypienicą ponownie stał się stolicą powiatu,będącego częścią województwa warszawskiego.Okres II Rzeczypospolitej był czasem rozkwitu miasta.Rozbudowano infrastrukturę:szpital św.Marcina(obecnie dra Franciszka Dłutka),Szkoła Podstawowa im.J. Piłsudskiego(obecnie SP nr 1),gimnazjum(obecnie Zespół Szkół nr 1 im.ks.Czesława Lissowskiego),stadion miejski(obecnie boisko Gimnazjum im.Józefa Wybickiego).Rozwijała się gospodarka,powstały:Spółdzielnia Mleczarska ROTR,Bank Spółdzielczy,Spółdzielczy Młyn Rolniczy.Swoje struktury miały w
Rypinie liczne organizacje ogólnopolskie i stowarzyszenia lokalne.Działo się to wszystko w warunkach wielonarodowości i wielokulturowości
miasta,co obrazują świątynie w nim istniejące:kościół katolicki św.Trójcy,kościół ewangelicko-augsburski,synagoga,cerkiew prawosławna.W 1928 r.Rypin wizytował prezydent RP Ignacy Mościcki.Do ludzi,którzy zapisali się w historii miasta należą:burmistrz Józef Budzanowski,księża Czesław Lissowski i Stanisław Gogolewski,działacze gospodarczy Władysław Żochowski,Jan Rudowski(poseł na Sejm III kadencji i senator IV kadencji w II RP),Kazimierz Gorczyński oraz znany historyk,poseł na Sejm RP IV i V kadencji prof.Mirosław Krajewski.W wyniku reformy administracyjnej z 1938 r.,Rypin znalazł się w województwie pomorskim.II wojna światowa,a szczególnie jej początek i koniec,to okres bardzo dramatyczny dla
miasta i jego mieszkańców.Już we wrześniu 1939 na Rypin spadły bomby,ale najgorsze wydarzyło się później,gdy setki mieszkańców miasta i
powiatu poddano akcji eksterminacyjnej.W październiku 1939 w Rypinie,formacje SS,policji niemieckiej i Selbstschutzu
rozstrzelały kolejno grupy Polaków i Żydów na ul.Warszawskiej 1000
osób,na cmentarzu żydowskim 48 osób(w tym 1 kobietę),w lasku Rusinowo
22 osoby,oraz na boisku sportowym 22 osoby.Rypiński"Dom Kaźni"stał się miejscem męczeńskiej śmierci nauczycieli,księży,urzędników,ziemian,Żydów,a lasek w Rusinowie k.Rypina(ok.150 rozstrzelanych Polaków i Żydów) i las w Raku k.Skrwilna(ok.1450 zamordowanych Polaków,w tym uczniowie gimnazjum w Grudziądzu)ich zbiorową mogiłą.W powiecie rypińskim egzekucje,wykonywane przez żandarmerię niemiecką,Gestapo i oddziały Jagdkommando,miały miejsce ponadto w miejscowości Księte(8 Polaków,zamordowanych w styczniu 1942),Linne(2 Polaków rozstrzelanych w styczniu 1944),Okalewko(8 Polaków rozstrzelanych 29 sierpnia 1944),oraz Czumsk Duży(22 Polaków zamordowanych w sierpniu 1944).Mimo tych represji,od wiosny 1940 działał w Rypinie i okolicach ruch oporu Polskiego Państwa Podziemnego i jego formacji zbrojnych:Związku Walki Zbrojnej,a później Armii Krajowej.W mieście stacjonował 4 Zapasowy Batalion Luftwaffe(niem.Feldersatz-Bataillon der Luftwaffe 4),a w pobliżu miasta znajdował się poligon Luftwaffe(niem.Luftwaffen-Übungsplatz Rippin).W styczniu 1945 Niemcy
opuścili Rypin i w mieście powstały struktury przyszłej władzy
komunistycznej.Wielu mieszkańców,związanych z ruchem oporu,zostało
wywiezionych na wschód lub osadzonych w specjalnych obozach.W okolicach
Rypina do 1947-48 roku działały resztki oddziałów poakowskich.Okres PRL to dla Rypina czas,gdy miasto do 1975 roku było stolicą powiatu i wtedy lokowano w nim inwestycje,np.Fabrykę Akcesoriów Meblowych,Zespół Szkół Ekonomicznych,rozbudowano Szpital Powiatowy.Po likwidacji powiatów Rypin stracił na znaczeniu i w systemie
centralnego planowania zmniejszył się napływ środków inwestycyjnych.W 1982 r.powołano przez biskupa płockiego,drugiej parafii rzymskokatolickiej.W 1990 r.poświęcono nowy kościół pw.Najświętszego Serca Jezusowego(parafia św.Stanisława Kostki).Upadek komunizmu w 1989 r.,powstanie III Rzeczypospolitej
i odrodzenie prawdziwego samorządu terytorialnego,gminnego w 1990 r. i
powiatowego w 1998 r.,stworzyły nowe szanse rozwoju miasta.
Społeczność
Miasto Rypin obecnie liczy 16950 mieszkańców.Z końcem 1998 r.gminę miejską
zamieszkiwało 16971 osób,gęstość zaludnienia wynosiła 1697 osób na
km² powierzchni.Obecnie obserwuje się systematyczny spadek ludności
miejskiej,a od 1978 do 1998 r.przybyło w mieście 5447 osób.Cechą
charakterystyczną ludności Rypina jest liczebna przewaga kobiet nad
mężczyznami.Współczynnik ten w kolejnych latach wykazuje jednak
tendencję malejącą.
Edukacja
Przedszkola- Przedszkole nr 1,
- Przedszkole nr 2,
- Przedszkole nr 3 im.Niezapominajka.
- Szkoła Podstawowa nr 1 im.majora Henryka Sucharskiego,
- Szkoła Podstawowa nr 3 im.Jana Pawła II,
- Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół nr 5 im.ks.Jana Twardowskiego.
- Gimnazjum Miejskie w Zespole Szkół Miejskich im.Józefa Wybickiego,
- Gimnazjum Powiatowe w Zespole Szkół nr 1 im.ks.Czesława Lissowskiego,
- Gimnazjum Specjalne w Zespole Szkół nr 5 im.ks.Jana Twardowskiego.
- Zespół Szkół nr 1 w Rypinie im.ks.Czesława Lissowskiego
- Liceum Ogólnokształcące,
- Gimnazjum Powiatowe,
- Policealne Studium Zawodowe Technik Informatyk,
- Liceum dla Pracujących.
- Zespół Szkół nr 2 im.Unii Europejskiej
- Technikum:Ekonomiczne,Handlowe,Informatyczne,Spedytorskie,
- Liceum Profilowane:profil ekonomiczno-administracyjny,profil socjalny,profil zarządzanie informacją,
- Liceum Ogólnokształcące:oddział mundurowy,
- Szkoła Policealna,
- Technikum Uzupełniające,
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa.
- Zespół Szkół nr 3 im.Bogdana Chełmickiego
- Technikum:technik turystyki wiejskiej,technik informatyk,technik żywienia i gospodarstwa domowego,technik agrobiznesu,technik organizacji reklamy,
- Liceum Profilowane:profil usługowo-gospodarczy,profil rolniczo-spożywczy,
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa:zawód rolnik,zawód mechanik o specjalizacji operator pojazdów i maszyn rolniczych.
- Zespół Szkół nr 5 im.ks.Jana Twardowskiego
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa,
- Szkoła Muzyczna I Stopnia.
- Zespół Szkół Miejskich
- Gimnazjum im.Józefa Wybickiego,
- Liceum Plastyczne.
Turystyka, rekreacja i sport
Zabytki i atrakcje turystyczne w Rypinie
- Kościół rzymskokatolicki pw.Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa parafii św.Stanisława Kostki.Wewnątrz kościoła znajduje się witraż o powierzchni 212 m² przedstawiający Ostatnią Wieczerzę.Jest to jeden z największych sakralnych witraży w Europie.W lewej nawie kościoła znajduje się witraż o tej samej wielkości,co witraż główny.Przedstawia abstrakcyjną wizję stworzenia świata.W prawej nawie umieszczony jest mniejszy witraż,ukazujący symbolicznie Ducha Świętego.W tylnej części prawej nawy zbudowany jest witraż tej samej wielkości co dwa największe,przedstawiający wizję Sądu Ostatecznego.
- Kościół Świętej Trójcy w Rypinie wzniesiony został w II ćwierci XIV w.prawdopodobnie przez krzyżaków.Zbudowany jest w stylu gotyku niemieckiego.Szczyty i kruchta zachodnia to styl neogotycki.Świątynia jest murowana,w cegłach widoczne są liczne wgłębienia(ślady po prymitywnych narzędziach służących do rozpalania ognia w czasie uroczystości obchodów wigilii paschalnej w Wielką Sobotę).Od zachodu znajduje się neogotycka kruchta.Wnętrze nakryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym pochodzącym z 1821 r.Kościół był odnawiany po raz ostatni w 1995 r.Wokół kościoła ogrodzenie z bramą z 1839 r. i neogotycka dzwonnica z 1925 r.
- Kościół ewangelicko-augsburski.Wybudowany w 1888 r.w tzw.Grodzie Templariuszy.Neogotycki,wykonany według projektu Stappelmanna.Wnętrze kościoła zdobi bogata polichromia,rzeźbiona ambona i trzyczęściowy ołtarz.Wyposażony jest w stylowe ławki i empory.Wieżę zdobi zegar sprowadzony z Pragi w 1911 r.
- Kaplica św.Barbary w Rypinie zbudowana przed 1694 r.Drewniana konstrukcja zrębowa na podmurówce kamiennej.Dach wielopołaciowy kryty gontem,na nim wieżyczka zwieńczona daszkiem namiotowym.Ostatnimi czasy odkryto i odrestaurowano polichromie.
- W Rypinie można zobaczyć kamieniczki z przełomu XIX i XX w.,średniowieczną siatkę ulic i charakterystyczny prostokątny rynek,na którym usytuowany jest obelisk upamiętniający nadanie praw miejskich w 1345 r.
- Fragment muru obronnego usytuowany w sąsiedztwie kościoła świętej Trójcy.Zachowany fragment posiada 29 metrów długości,5 metrów wysokości i 1,1 m grubości.Zbudowany jest z cegły na fundamencie kamiennym i pochodzi z tego samego okresu co kościół św.Trójcy.
- Gmach"Zgody"zbudowany w latach 1913–1917 w stylu przypominającym neobarok,na stalowych palach wbitych w ziemię.
- Magistrat o skromnych cechach neoklasycystycznych zbudowany w 1917 roku.Początkowo służył(do 1925 r.)jako miejska elektrownia.
- Młyn przemysłowy zbudowany w 1928 roku-zabytek techniki.Obecnie jest sukcesywnie dewastowany.
- Dawny szpital,a obecnie muzeum.W latach okupacji siedziba SS.Zbudowany w 4 ćw.XIX w.
- Neoklasycystyczny gmach starostwa zbudowany w 1930 roku,obecnie Urząd Miasta.
- Najstarszy drewniany budynek w mieście przy ulicy Kościuszki 31,z połowy XIX wieku.
- Ogrodzenie dawnego kościoła św.Ducha z 1868.Materiał,z którego wykonane jest ogrodzenie,pochodzi z rozbiórki ruin kościoła NMP i Św.Piotra i Pawła w Starorypinie.
- Na łąkach nieopodal rypińskiej fary do niedawna czytelne jeszcze były fragmenty średniowiecznych fos.
Nieistniejące obiekty sakralne i obronne
- Brama sierpecka zbudowana w 1 poł.XIV wieku,przez krzyżaków,rozebrana na rozkaz niemieckich władz okupacyjnych,przez miejscowych żydów w grudniu 1939 r.
- Drewniany kościół św.Ducha z 1823 r.na miejscu starszych kościołów bożogrobców(najstarszy 1349),rozebrany w 1940 r.
- Synagoga Żydowska w Rypinie
- Cerkiew Prawosławna w Rypinie z 1900 r.w dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowała jako kościół szkolny,rozebrana w 1937 r.
- Zamek,zbudowany przed 1348 rokiem
- Ratusz miejski,rozebrany w 1867 roku
Religia
- Kościół Rzymskokatolicki:parafia św.Trójcy i parafia św.Stanisława Kostki
- Kościół Ewangelicko-Augsburski,Parafia w Rypinie
- Kościół Zielonoświątkowy,Zbór"Arka"
- Świadkowie Jehowy,2 zbory
Kultura i sztuka
Turyści odwiedzający Rypin mogą zwiedzić Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej, pracownię witraży Elżbiety,Andrzeja i Bartosza Bednarskich,miejsca
historyczne oraz zabytki architektoniczne.Przy Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej działa bractwo rycerskie zarządzane
przez Andrzeja Szalkowskiego(dyrektor muzeum) i Kamila Poczatenko.Przy urzędzie gminy Rypin działa również młodzieżowy zespół muzyczny Tama pod kierownictwem pana Tadeusza Szcześniaka.Od 1904 roku w Rypinie działa Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna.Od 2000 roku przy bibliotece działa KLUB LITERACKI.Skupia poetów
rypińskich,ich działalność twórcza jest na tyle interesująca,że w
grudniu 2000 r.MBP wydała utwory,zebrane w antologii zatytułowanej"Album poetycki".W 2003 r.wydano kolejny tom wierszy"Album II.Wiersze,aforyzmy,proza".Rypiński Dom Kultury sprawuje opiekę nad zespołami muzycznymi:"Silent Rave","Insomnia","Roller Coaster,"Lucky Strike",wokalistami,orkiestrą dętą,kabaretem,kapelą"Sami Swoi" i grupą wokalną"Walentynki".W placówce działają dwa chóry:"Belcanto" i "Srebrny włos"oraz teatr amatorski:"Teatr Poezji".Od 32 lat RDK jest organizatorem
Ogólnopolskiego Przeglądu Teatrów Amatorskich"Rypińska Wiosna
Teatralna"oraz Ogólnopolskiego Dziecięcego Festiwalu Country.Organizuje wystawy i wernisaże twórców lokalnych i ogólnopolskich.
Imprezy
Tradycją stały się już organizowane przez Browar Sierpc imprezy z cyklu Biesiady Kasztelańskie.Ponadto miasto organizuje w okresie letnim koncerty i imprezy,w czasie
ostatnich kilku edycji wakacyjnych koncertów gwiazdami na koncertach
byli:Doda,Ich Troje,Oddział Zamknięty,Boys,Classic,Bartek Wrona,Szymon Wydra,Stachursky,Dżem
oraz wielu wielu innych artystów.W Miejskim Ośrodku Kultury tradycją
jest"Rypińska Wiosna Teatralna".Co roku także odbywają się tu
Ogólnopolskie Targi Rolnicze Agra Rypin,a także Rypiński Bieg po Zdrowie Doliną Rypienicy(dystans 10 km)organizowany przez Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Rypinie.Bieg
odbywa się corocznie we wrześniu,jego pomysłodawcą i inicjatorem jest
Cezary Jankowski(dziennikarz,pasjonat biegania).Do tej pory
zorganizowano 6 edycji tej imprezy sportowej.W ostatnich edycjach,najszybszymi Rypinianinami okazali się Michał Rupiński,Bartosz
Grabkowski,Edward Łabęcki oraz Jonasz Thies,były zawodnik KB Lech Rypin(a obecnie reprezentant warszawskiego ENTRE.PL Team).Rypiński Klub Biegacza oddał pod skrzydła Jacka Woźniaka(MKL Toruń)Michała Rupińskiego.Obecnie zawodnik ten jest Halowym Wicemistrzem
Polski na dystansie 1500m.
Ekologia
Miasto
posiada system wodociągowo-kanalizacyjny i odwodnieniowy,mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków.Korzysta z własnego
wysypiska śmieci.W 2003 r.oddano do użytku Regionalny Zakład
Utylizacji Odpadów Komunalnych w Puszczy Miejskiej,wybudowany przez
Związek Gmin Rypińskich.W 2004 r.Rypin otrzymał tytuł Gmina Przyjazna
Środowisku.
Przedsiębiorczość i inwestycje
W mieście najprężniej działają branże:odzieżowa,spożywcza,budowlana i metalowa.Silnie rozwinięty jest handel zarówno hurtowy,jak
i detaliczny.W tych gałęziach znajduje pracę większość mieszkańców.W
Rypinie funkcjonuje osiem firm zatrudniających powyżej sto osób.Produkcja zdrowej żywności stwarza możliwość rozbudowy przetwórstwa.Wśród potentatów rynku lokalnego znajdują się tak znane i cenione na
rynku polskim i rynkach zagranicznych firmy jak:firma Rejs Rypin,Kaufmann,DAMIX,EMIX,Spółdzielnia Mleczarska ROTR,Kujawsko-Dobrzyńska Spółdzielnia Handlowa i wiele innych,które same w sobie poprzez znaczącą pozycję promują region.Miasto
dysponuje zarówno nieruchomościami,jak i terenami pod zabudowę,oferując ulgi podatkowe i duże zasoby wykwalifikowanej siły roboczej.Jako stolica powiatu,zapewnia lokalną obsługę administracyjną,prawną i
bankową.W myśl opracowanej na najbliższe dziesięciolecie strategii
rozwoju,miasto
winno stać się lokalnym,wszechstronnie przygotowanym centrum obsługi
rolnictwa,wykorzystującym posiadane walory przyrodnicze i turystyczne.
Urodzeni w Rypinie
- Wiktor Gosiewski lekarz,żołnierz Legionów Polskich,peowiak,poseł
- Teofil Budzanowski pedagog,nauczyciel i poseł
- Bolesław Olszewski farmaceuta,profesor UW
- Stanisław Bukowski inżynier architekt,urbanista,konserwator zabytków
- Włodzimierz Missol duchowny luterański
- Stefan Łochtin dziennikarz
- Irena Treichel bibliotekarka
- Zbigniew Dutkowski dziennikarz sportowy
- Mieczysław Zembrzuski inżynier,profesor Politechniki Wrocławskiej.
- Jan Umiński duchowny rzymskokatolicki,kapelan Solidarności
- Włodzimierz Łoziński dziennikarz
- Bogdan Jan Balcerowicz poeta,prozaik,publicysta,dziennikarz
- Ewa Decówna aktorka
- Lech Kowalski lekkoatleta
- Zbigniew Suszyński aktor
- Zbigniew Sosnowski poseł
- Rafał Cieszyński aktor
- Sebastian Truszkowski model
- Andrzej Fałkowski gendyw.
Związani z Rypinem
- Stanisław Sierakowski poseł
- Mieczysław Gogacz profesor filozofii,przedstawiciel tomizmu
- Mirosław Krajewski profesor nauk humanistycznych,historyk,poseł,rektor
- Feliks Netz poeta i prozaik
Przysłowia
W XVII i XVIII wieku funkcjonowało przysłowie:"Szlachcic spod Rypina",które oznaczało kogoś nieokrzesanego,prowincjusza.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz