Juliusz Bursche

(ur.19 września 1862 w Kaliszu,zm.20 lutego 1942 w więzieniu gestapo Moabit w Berlinie,zaś według innych źródeł w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen)duchowny ewangelicki,doktor teologii,wybrany na biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.

Biografia

Urodził się,jako syn Ernesta Wilhelma Bursche,pastora w Zgierzu i Matyldy z domu Müller.Gimnazjum ukończył w Warszawie,a studia teologiczne(Wydział Teologii Ewangelickiej)w Dorpacie.Podczas studiów w Dorpacie został przyjęty do korporacji akademickiej Konwent Polonia,w którym działał i wspierał aktywnie przez całe życie.Ordynowany był mając 22 lata,odbył krótki wikariat w warszawskiej parafii św.Trójcy,a w 1885 został wybrany na pastora parafii w Wiskitkach koło Żyrardowa.W tymże 1885 ożenił się z Amalią Heleną z domu Krusche,pochodzącą z zamożnej niemieckiej rodziny przemysłowców,współwłaścicieli tkalni bawełny w Pabianicach.Miał pięcioro dzieci(4 córki i syna).W 1888 r.ksiądz Bursche został przeniesiony do Warszawy,gdzie szybko awansował w hierarchii kościelnej.Od 1895 do 1904 był radcą Konsystorza,w roku 1904 car Mikołaj II mianował go superintendentem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim.Uroczystość wprowadzenia w urząd biskupi(instalacja),odbyła się 22 stycznia 1905 w kościele Św.Trójcy w Warszawie.Mieszkał wraz z rodziną na plebanii przy ul.Królewskiej,a następnie w tzw.domu konsystorskim przy ul.Wierzbowej 2.W chwili wybuchu I wojny światowej znajdował się w Wiśle,gdzie rokrocznie spędzał lato.Jako obywatel rosyjski musiał jak najszybciej opuścić Śląsk Cieszyński.Okrężną drogą przez Wiedeń,Budapeszt,Bukareszt i Odessę wrócił do Warszawy,skąd w kwietniu 1915 został zesłany w głąb Rosji do Orenburga.Po dwuletniej tułaczce udało mu się przedostać do Sztokholmu,skąd 17 lutego 1918 powrócił do Warszawy na stanowisko głowy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce,w tym samym roku wszedł w skład Rady Stanu Królestwa Polskiego.Po uzyskaniu niepodległości przyjechał na Śląsk Cieszyński,by przejąć kościoły ewangelickie pod zwierzchnictwo konsystorza warszawskiego i powołać diecezję śląską Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.W dniach od 5 lutego do 11 marca 1919 przebywał we Francji,by jako rzeczoznawca strony polskiej do spraw terenów Śląska Cieszyńskiego i byłych Prus Wschodnich uczestniczyć w konferencji pokojowej w Paryżu.Przedłożył tam memoriał polskich pastorów ewangelickich z grudnia 1918 r.w sprawie przyłączenia Śląska Cieszyńskiego i Górnego Śląska do Polski.W latach 1919-1920 kierował polskim komitetem plebiscytowym podczas przygotowań do plebiscytu na Mazurach.W marcu 1920 został superintendentem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w odrodzonej Polsce.W 1928 objął stanowisko prezesa Rady Kościołów Ewangelickich w Polsce.W 1930 Uniwersytet Warszawski nadał mu tytuł doktora honoris causa.Ksiądz Bursche był zdolnym,niezwykle energicznym organizatorem życia religijnego i cenionym kaznodzieją,autorem wielu rozpraw historycznych z zakresu historii kościołów reformowanych,oraz założycielem i wydawcą pism:„Zwiastun Ewangeliczny”(1898-1914)oraz„Gazeta Mazurska”(1922-1939).W dwudziestoleciu międzywojennym działał usilnie nad zorganizowaniem silnego polskiego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.Jako biskup(zwierzchnik)tego Kościoła utrzymywał ożywione stosunki z wieloma czołowymi przedstawicielami ówczesnych rządów RP.Był inicjatorem uchwalonej w 1936 ustawy o stosunku swojego Kościoła do Państwa Polskiego.W tym samym roku we wrześniu wydał manifest do ludności ewangelickiej w Polsce,potępiający nazizm i ideologie hitlerowską.Jednocześnie przywiązywał ogromną wagę do duchowej łączności polskich ewangelików z innymi kościołami ewangelickimi na świecie.Uczestniczył w wielu konferencjach i zjazdach kościołów ewangelickich,m.in.w Uppsali(1921),Eisenau(1923),Kopenhadze(1929),Paryżu(1935)oraz w konferencji ekumenicznej w Oksfordzie(1937).3 Lipca 1937 został wybrany według nowego statutu kościoła,pierwszym biskupem.Biskup Bursche pochodził z rodziny o niemieckich korzeniach,jednak całym swoim życiem i pracą stworzył wzór Polaka-ewangelika,wspierającego polską rację stanu–Bursche przeciwstawiał się m.in.germanizacyjnym dążeniom Kościołów ewangelickich w zaborze pruskim.We wrześniu 1939 nie skorzystał z możliwości wyjazdu za granicę,lecz wraz z wielką masą Polaków ewakuował się na wschód.Jako jeden z czołowych wrogów III Rzeszy już 3 października 1939 został aresztowany na terenie plebanii ewangelickiej w Lublinie(gdzie się ukrywał) i przewieziony na przesłuchania do Radomia,a następnie do głównej siedziby Gestapo w Berlinie.Został umieszczony w obozie w Sachsenhausen k.Oranienburga.Jego nieugiętą postawę oraz odrzucenie niemieckich propozycji wyrzeczenia się polskości,podkreślała krajowa prasa konspiracyjna,m.in.Biuletyn Informacyjny nr 9 z 1942 napisał:„Pomimo presji samego Himmlera,pomimo cierpień jakie spadły za jego nieugiętość na całą rodzinę Burschów–ksiądz biskup nie wyparł się swej polskości i nie uległ przed pokusami proponowanymi przez wroga”.Zmarł z wycieńczenia w szpitalu więziennym Moabit,wielokrotnie torturowany w czasie przesłuchań.Dokładna data jego śmierci nie jest znana 20 lutego 1942 jest datą umowną,najbardziej prawdopodobną.Represje dotknęły również trzech jego braci(przeżył tylko jeden)oraz syna(inż.Stefan Bursche,rozstrzelany przez hitlerowców 17 lutego 1940 w lasach lućmierskich),aresztowanych przez Niemców w pierwszych dniach okupacji na ich aktach Himmler napisał:„Diese Familie ist auszurotten”(pol.„tę rodzinę trzeba wytępić”).W 1902 r.rodzina księdza Bursche po raz pierwszy przyjechała do Wisły,gdzie spędziła wakacje letnie w willi Bogumiła Hoffa.W tym samym roku zakupili parcelę na stoku góry Kamiennej nad Wisłą,gdzie w 1903 miejscowi cieśle wybudowali dla nich willę“Zacisze”.Drewniana willa,zaprojektowana przez Bogdana Hoffa w modnym wówczas stylu zakopiańskim,aż do 1939 była przez trzy letnie miesiące miejscem odpoczynku i pracy biskupa.Bursche lubił urządzać i pielęgnować ogród przy willi i codziennie zażywał kąpieli w Wiśle.Imieniem księdza biskupa Juliusza Burschego nazwano w 1983 aleję,biegnącą wzdłuż Wisły, obok willi„Zacisze”.Willa istnieje do dziś,ma status obiektu zabytkowego.Z inicjatywy obecnych właścicieli willi w narożniku ogrodu 10 listopada 1985 została odsłonięta tablica pamiątkowa projektu Karola Kubali z Ustronia,poświęcona pamięci biskupa Burschego.W Warszawie jego imię nosi uliczka na zapleczu Galerii Zachęta prowadząca od ulicy Królewskiej do Kościoła św.Trójcy.Również w Kaliszu,mieście jego urodzenia,jedna z ulic została nazwana imieniem Juliusza Bursche.