| Przebieg |
Zagospodarowanie
Dzięki uregulowaniu całego koryta Odra jest najdłuższą śródlądową drogą wodną w Polsce.Nazwana Odrzańską Drogą Wodną była żeglowna od ujścia Opawy.Po powodziach z 1997 Powódź tysiąclecia oraz z 2010 jest żeglowna od Śluzy Koźle.Długość odcinka żeglownego zmniejszyła się z 761 km do 646 km.Skanalizowana od Kędzierzyna-Koźla do Brzegu Dolnego,była wykorzystywana przez kraje środkowoeuropejskie nie mające dostępu do morza.Kanalizacja Odry odbyła się w dwóch etapach.Pierwszy zrealizowano w
latach 1888-1897,skanalizowano wówczas odcinek od Koźla do ujścia Nysy Kłodzkiej,wybudowano 12 stopni wodnych ze śluzami
komorowymi.Szybko jednak okazało się,że jest to niewystarczająca
liczba i w latach 1907-1922 w ramach drugiego etapu powstało 10
kolejnych stopni.W dorzeczu Odry znajduje się 7 elektrowni wodnych(największa w Brzegu Dolnym o mocy 9,7 MW).Na górnej Odrze na granicy powiatów wodzisławskiego i raciborskiego istnieje zbiornik przeciwpowodziowy Polder Buków.Na Odrze funkcjonuje kilka przepraw promowych,w tym na terenie województwa lubuskiego w Milsku,Pomorsku,Brodach i Połęcku.W Bytomiu Odrzańskim działa przeprawa łodzią.We Wrocławiu odbywają się turystyczne rejsy po Odrze statkami Białej Floty,w mieście znajduje się także marina,oraz przystań kajakowo-gondolowa.
Powodzie
Mimo,iż Odra należy do rzek ubogich w wodę,dość regularnie zalewa tereny wzdłuż swojego biegu.Najgroźniejszą i największą powódź nazwaną"powodzią tysiąclecia"zanotowano w lipcu 1997,ofiarami powodzi padły wówczas,z dużych miast:Wrocław i Opole,a także takie miasta,jak Kędzierzyn-Koźle i Racibórz.Obserwacje przy ujściu Małej Panwi
w Opolu wskazały 10/11 lipca 1997 poziom wód Odry wynoszący 733 cm i
przepływ 3500 m³/s,podczas gdy średni wieloletni przepływ w tym miejscu
wynosi czterdzieści dwa razy mniej(82,5 m³/s),a przeciętny poziom wód
o ponad 5 metrów mniej(213 cm).Do 1997 zaobserwowano maksimum
wynoszące 644 cm 28 sierpnia 1813,a minimum(tylko 44 cm)1 lutego 1956.Poprzednia wielka powódź nieco mniej poważna w skutkach, w 1903 roku,dotknęła z dużych miast Wrocław zalewając m.in.ulice koło dworca kolejowego Wrocław Główny;po tej powodzi zdecydowano zbudować w tym mieście system obwałowań,kanałów i śluz przeciwpowodziowych,które skuteczne były przez następne
90 lat,ale w 1997 okazały się niewystarczające.Podczas powodzi w maju 2010 obfite opady deszczu od nocy z 15 na 16 maja 2010 na terenie województwa śląskiego oraz Czech spowodowały gwałtowny przybór wód.Odra i jej dopływ,Olza, zasilana przez wodę z Czech,gwałtownie wezbrały w dniu 16 i 17 maja 2010.Następnie fala powodziowa przesuwała się wraz z biegiem rzeki na północ.
Dorzecze Odry
| Śr. przepływ[m³/s] | Przekrój hydrometryczny | Okres pomiarowy |
|---|---|---|
| 478 | dopływ do Zalewu | 1951–1960 |
| 411 | Widuchowa | 1951–1960 |
| 464 | Domiąża | 1951–1960 |
| 620 | dopływ do Zalewu | 1961–1970 |
| 528 | Gozdowice | 1902–1971 |
| 551 | Gozdowice | 1961–1970 |
| 545 | Gozdowice | 1948–1984 |
| 536 | b.d. | b.d. |
| 574 | b.d. | b.d. |
- Kanał Gliwicki(prawy,98 km rzeki,Kędzierzyn-Koźle)
- Kanał Odra-Sprewa(lewy,553 km rzeki,Eisenhüttenstadt)
- Kanał Finow(lewy,667 km rzeki,Hohensaaten)
- Kanał Odra-Hawela(lewy,667 km rzeki,Hohensaaten)
- Kanał Hohensaaten-Friedrichsthal(niem.Hohensaaten-Friedrichsthaler Wasserstraße,HoFriWa)(lewy,Odra Zachodnia,Hohensaaten)
Jakość wód
Według danych Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska w ciągu 2006 roku poprzez Odrę do Morza Bałtyckiego trafiła duża ilość metali ciężkich,tj.:121,4 ton cynku,61,0 tony miedzi oraz 56,6 ton niklu.W wyniku badań z 2007 r.wody Odry od granicy woj.lubuskiego do ujścia Nysy Łużyckiej oceniono na V klasy czystości,a na odcinku granicy polsko-niemieckiej IV klasy jakości.We wszystkich punktach monitoringu woj.lubuskiego stwierdzono eutrofizację i nadmierną zawartość chlorofilu„a”.Na odcinku do ujścia Nysy Łużyckiej,wody Odry cechowały się
nadmiernym zasoleniem i złą jakością pod względem bakteriologicznym,a
niezadowalającą jakością na odcinku granicznym.Badania wykonane w 2007 roku w woj.zachodniopomorskim poniżej ujścia Słubi i powyżej ujścia Rurzycy wykazały,że Odra w tych punktach ma wody III klasy czystości.Dalsze badania przy wodowskazie Widuchowa wykazały wody IV klasy czystości.Kolejnego badań dokonano w miejscowości Mescherin nad Odrą Zachodnią,gdzie oceniono wody na III klasy czystości.Podczas badań jakości wód w
punktach monitoringu stwierdzono przekroczenie wskaźników eutrofizacji,prócz badań ujścia rzeki do Roztoki Odrzańskiej,gdzie jednak wody
oceniono na IV klasy czystości.
Urbanizacja
Lista miast leżących nad Odrą:- Ostrawa(Czechy)
- Bogumin(Czechy)
- Racibórz
- Kędzierzyn-Koźle
- Zdzieszowice
- Krapkowice
- Opole
- Brzeg
- Oława
- Jelcz-Laskowice
- Wrocław
- Brzeg Dolny
- Ścinawa
- Głogów
- Bytom Odrzański
- Nowa Sól
- Krosno Odrzańskie
- Eisenhüttenstadt(Niemcy)
- Słubice
- Frankfurt nad Odrą(Niemcy)
- Kostrzyn nad Odrą/Küstriner Vorland
- Schwedt(Niemcy)
- Gartz(Oder)(Niemcy)
- Gryfino
- Szczecin
- Police
Ochrona przyrody
Obszar wód Odry i tereny nadrzeczne są chronione prawnie w kilku
obszarach.W początkowym biegu na terenie Czech objęty jest ochroną w
postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu Poodří.Na odcinku granicznym między byłym przejściem granicznym Chałupki-Bogumin na południu do ujścia Olzy,czyli obszar Granicznych Meandrów Odry,który po polskiej stronie stanowi obszar chronionego krajobrazu a po czeskiej pomnik przyrody.Od ujścia Kanału Ulgi za Raciborzem do ujścia Pogonicy koło przysiółka Księża Łąka Odra jest zachodnią granicą Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich.Od przysiółka Biedaszka za Opolem do miasta Brzeg rzeka płynie na terenie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego.Od okolic wsi Czarnowo i dalej wzdłuż granicy polsko-niemieckiej do okolic wsi Kłopot po polskiej stronie,Odra biegnie w Krzesińskim Parku Krajobrazowym.Odcinek od okolic wsi Pamięcin do obszaru wyżej ujścia Myśli,dolina rzeki po polskiej stronie znajduje się Parku Krajobrazowym Ujście Warty.Od wsi Czelin do obszaru powyżej Krajnik Dolny po polskiej stronie Cedyński Park Krajobrazowy.Obszar Międzyodrza po rozwidleniu na Odrę Zachodnią i Wschodnią do Skośnicy obejmuje Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry,który razem z niemieckim Nationalpark Unteres Odertal tworzy Międzynarodowy Park Dolina Dolnej Odry.Przy ujściu rzeki został utworzony obszar sieci Natura 2000 Ujście Odry i Zalew Szczeciński(rezerwat Czarnocin).
Hydronimia
Nazwa rzeki nie została poświadczona w starożytnych źródłach,większość autorów nie wspomina o wielkiej rzece pomiędzy Łabą a Wisłą.Ptolemeusz natomiast wymienił w tym miejscu dwie rzeki:Suebos i Oviadoua,które zostały najprawdopodobniej zmyślone.Najwcześniejszą nazwę można zrekonstruować jako *Odra(inne nazwy pochodzą od niej,np.Viadrus
to forma pochodząca dopiero z XVI wieku).Etymologii nazwy Odra nie
można wytłumaczyć przekonująco na podstawie żadnego znanego języka
historycznego,choć podejmowano liczne próby i uznawano ten hydronim za celtycki,germański,słowiański,iliryjski czy wenetyjski.Jan Miodek uważa że nazwa pochodzi od praindoeuropejskiego uodr,inny pogląd ma Z.Babik.W Dolnej Saksonii płynie także druga rzeka o niemieckiej nazwie Oder.W Czechach podobną nazwę posiada rzeka Odrava.Nazwę rzeki przyjęło kilka klubów sportowych m.in.Odra Opole,Odra Wodzisław Śląski.Od łacińskiej nazwy rzeki wziął nazwę Euroregion"Pro Europa Viadrina"utworzony 21 grudnia 1993 oraz nazwa polsko-niemieckiego Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz