Sebastian Grabowiecki

OCist herbu Grzymała(ur.ok.1540 w Mszczyczynie,zm.19 października 1607 w Moskwie)poeta późnorenesansowy zaliczany do grupy"polskich poetów metafizycznych",jeden z czołowych prekursorów baroku,petrarkista.Pisał psalmy pokutne i sonety włoskie ostatecznie ułożone na wzór ćwiczeń duchowych dla braci zakonnych,zebrane w dwutomowym Setniku rymów duchownych.Dzieło odznaczało się doskonałością formalną i nowatorstwem w zakresie języka poetyckiego,inicjującym barok w literaturze rodzimej;uważane jednak za zbyt trudne i hermetyczne dla zwykłego odbiorcy,popadło w zapomnienie.Odkryty ponownie pod koniec XIX wieku,Grabowiecki zwrócił na siebie uwagę jako jeden z najwybitniejszych liryków polskich;porównywano go do Jana Kochanowskiego oraz nazywano"dużym brylantem",który"nosi w sobie ziarnko geniuszu".Późniejsza krytyka,odkrywając w jego poezji wpływy włoskie i hiszpańskie,stała się bardziej chłodna w ocenie.Współcześnie poeta ten wzbudza skrajne reakcje,na ogół jednak stawia się go obok Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jako czołowego pisarza wczesnobarokowego.Tłumaczył religijne dzieła Franciszka Petrarki,Bernarda Tassa i Gabriela Fiammy,w których dawał wyraz swoim potrydenckim sympatiom.Część badaczy dopatruje się w duchowej postawie Grabowieckiego znamion pobożności kwietystycznej,najbliższe związki łączyły go jednak z nurtem devotio moderna oraz augustynizmem.Poeta jest także autorem traktatu anty-reformacyjnego,Martinus Lauter eiusque levitas.
Życie
Niewiele wiadomo na temat życia Sebastiana Grabowieckiego.Początkowo przyszły poeta prowadził karierę dworską u Zygmunta II Augusta,a potem Stefana Batorego.Później został duchownym.Niewiadome są powody dla których polityk i żołnierz Grabowiecki rozstał się z życiem świeckim.Wiemy na pewno,iż przeżywszy śmierć żony,natychmiast porzucił życie szlachcica i został zakonnikiem.Być może za zasługi wojenne czy dyplomatyczne otrzymał w nowej roli stanowisko opata klasztoru cystersów w Bledzewie,które pełnił aż do śmierci.Monografię Sebastiana Grabowieckiego stworzył Andrzej Litwornia oraz Mirosława Hanusiewicz.
Twórczość
Setnik rymów duchownych(1590)
Autor jednego tomu wierszy Setnik rymów duchownych(1590,przekłady i trawestacje poetów włoskich,wznowionego dopiero w 1893 jako Rymy duchowne)oraz antyreformacyjnej broszury Martinus Lauter eiusque levitas(1585).W przeciwieństwie do reprezentującego humanistyczny aktywizm Sępa,Grabowiecki postulował w swej twórczości metafizycznej koncepcję kwietyzmu.O ile dla tamtego życie było ciągłym„bojowaniem”,o tyle twórca Setnika rymów duchownych skłaniał się ku koncepcji silniej ascetycznej kwietyzmu właśnie,poszukując w deprecjonowanym świecie Bożego ładu,zgodnie z ideami kwietyzmu ukojenie wewnętrzne uznając za kres peregrynacji duchowej.Silnie akcentując dążenie do pojednania się z Bogiem,Grabowiecki nie reprezentował później dopiero w Polsce rozwiniętych idei mistycznych.W swej liryce neguje on wartość poznania empirycznego,za podstawowe i jedyne uznając duchowe,metafizyczne,otrzymane jednak nie staraniami ludzkimi,ale łaską zsyłaną przez dobroć Stwórcy.Bóg jest bowiem w koncepcji świata poety jedynym źródłem prawdy,a pojednanie z Nim jedyną drogą do jej poznania.W istnieniu doczesnym człowiek jest samotny,świat jawi mu się jako obcy,niemożliwy do pełnego ogarnięcia i wrogi.
Recepcja
Recepcja filologów rodzimych
Przy olbrzymim zróżnicowaniu i wysublimowaniu skomplikowanych form wierszowych w Setniku stosowanych Grabowiecki drastycznie ogranicza zasób podejmowanych motywów i toposów.Bogactwo formalne idzie w parze z surowością materii opisującej świat przedstawiony.
Recepcja filologów zagranicznych
Właśnie ów formalny ascetyzm liryki Grabowieckiego(a trzeba pamiętać,iż tworzył on u progu silnie plastycznego w twórczości poetyckiej baroku)wpłynął na opinię belgijskiego polonisty Claude’a Backvisa,który stwierdził,iż monotematyczna poezja twórcy Setnika ma charakter„katarynkowy” i monotonny.