Wawrzyniec Goślicki

Herbu Grzymała,znany także jako Laurentius Grimalius,Goslicius,Grimaldius(ur.1538 lub 1530,zm.31 października 1607 w Ciążeniu)pisarz polityczny,biskup katolicki i mówca.
Biografia
Pochodził z okolic Płocka.Studiował na Akademii Krakowskiej,a następnie w Padwie,Bolonii.Przebywał również w Rzymie,gdzie poznał Pawła Manucjusza.W 1568 opublikował w Wenecji dzieło swojego życia De optimo senatore libri duo,które ponownie opublikowano w Bazylei w roku 1593.Po powrocie do kraju mianowany sekretarzem królewskim Zygmunta Augusta,spełniał różne funkcje dyplomatyczne.W 1575 podpisał elekcję cesarza Maksymiliana II Habsburga.Mimo dwukrotnych starań(1578 i 1585),ponoć z winy Zamojskiego,nie udało mu się uzyskać stanowiska podkanclerzego koronnego.10 grudnia 1585 wygłosił w Senacie znakomitą mowę jako reprezentant stanu duchownego.Jako oficjalny mówca wystąpił też w grudniu 1587 witając na podkrakowskim Kazimierzu przybyłego do Polski nowo wybranego króla elekta Zygmunta III Wazę.Obie mowy uważano za wzorcowe i ogłoszono drukiem.Streszcza ona w podniosłych słowach staropolską myśl polityczną oraz sąd Polaków o swoim państwie.Goślicki był zwolennikiem Jana Zamoyskiego,poparł go na sejmie w 1590 i pomógł przeforsować uchwałę o wykluczeniu arcyksięcia Maksymiliana z walki o tron polski w przyszłości.Od 1586 Goślicki był biskupem kamienieckim,od 1590 chełmskim,od 1591 przemyskim,a od 1601 poznańskim.
Goślicki,będąc biskupem poznańskim,zwołał synody w:

• Pszczewie(1602)
• Krobi(1602)
• Poznaniu(2-krotnie:1602 i 1607)
• Warszawie(1603)

Goślicki zmarł w Ciążeniu 31 października 1607.Spoczywa w katedrze w Poznaniu.
Dzieła i poglądy

Goślicki był również mecenasem uczonych i artystów,między innymi Pawła Piaseckiego.Dzieło De optimo senatore libri duo zadedykował Goślicki Zygmuntowi Augustowi.Opisał w nim idealnego męża stanu senatora.Król winien być namiestnikiem Bożym i sługą,którego celem ma być szczęśliwe życie obywateli.Miał być wybierany przez senatorów,mianowanych przez króla spośród najcnotliwszych obywateli.Król,tak jak i mąż stanu,muszą znać dogłębnie aktualną sytuację w państwie i na świecie,filozofię,historię,ekonomię,retorykę.Winni kochać ojczyznę ponad wszystko,wyróżniać się rozsądkiem,sprawiedliwością,męstwem,umiarkowaniem,powagą,pobożnością,dobrodusznością i szlachetnością.Goślicki opowiedział się za monarchią mieszaną,w której szczególną rolę przypisywał senatowi utrzymującemu równowagę między królem a narodem[populus szlachta] i skupiającemu osoby doskonałe cnotą.Szczególna pozycja Senatorów ma gwarantować w kraju rządy podporządkowane Rozumowi i cnocie.Z tego powodu,król powinien w każdej sprawie zasięgać rady senatorów po to,by uniknąć kierowania się namiętnościami przy sprawowaniu rządów.Młodym ludziom zalecał służbę ojczyźnie na polu bitwy,starszym w parlamencie.Do polityki dopuszczał również kapłanów.Podkreślał rolę zgodnego z prawem naturalnym,niezmiennego i powszechnie przestrzeganego prawa stanowionego.Opowiadał się za publiczną edukacją.Wyznawał zasadę urząd jest nagrodą za cnotę.Wykazał się imponującą wiedzą z zakresu filozofii i historii starożytnej.Rozprawę Goślickiego kilkakrotnie wydano w Anglii:w 1598 The Counsellor Exactly Portraited in two books,którego ponowna edycja w 1607 nosiła tytuł A Common Wealth of Good Counsaile.W 1660 niejaki J.G.wydał traktat The Sage Senator,stanowiący zniekształconą przeróbkę wcześniejszego tłumaczenia.Kolejny raz traktat został przetłumaczony i opublikowany przez W.Oldisworthe'a w roku 1773 jako The Accomplished Senator in two books written,którego reprint ukazał się w roku 1992 nakładem American Institute of Polish Culture(Miami).W USA panuje silne przeświadczenie,że treściami traktatu inspirowali się m.in.Thomas Jefferson i Thomas Paine,tworząc konstytucję USA.Pod koniec życia pisał kolejny traktat De hereticis.Rozprawy tej nie ukończył,zaś jej autograf został najprawdopodobniej,wraz z innymi rękopisami,spalony przez Niemców po upadku Powstania Warszawskiego.
Twórczość literacka

• De victoria Sigismundi Augusti,Padwa 1564,(wiersz na zwycięstwo nad Moskwą w 1560)
• De optimo senatore libri duo,Wenecja 1568, drukarnia J.Zilettus;wyd.następne:Bazylea 1593;przekład ang.pt.The Counsellor Exactly Portraited in two books,wyd.Londyn 1598(skonfiskowane z rozkazu królowej Elżbiety);wyd.następne pt.A Common Wealth of Good Counsaile,1607(ponownie skonfiskowane);pt.The Accomplished Senator in two books written,Londyn 1768 lub 1773;(pomimo 2-krotnej konfiskaty dzieło to było znane w Anglii,na co wskazują cytaty w broszurach i ulotkach politycznych sprzed roku 1649;znał je także W.Shakespeare).Tłumaczenie O doskonałym senatorze(fragmenty)
• Mowa duchowieństwa koronnego na sejmie warszawskim do Króla JM(brak miejsca i roku wydania),wyd.nast.w zbiorze:M.Stephanides Opuscula tam ecclesiastici quam equestris ordinis,Kraków 1632,unikat pierwodruku Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego
• Witanie Rad i Stanów Koronnych polskich do króla Je°Mści Zygmunta III...uczynione.Dnia 9 grudnia roku 1587,Kraków 1587,drukarnia Łazarzowa;wyd.nast.z odmianą w tyt.Witanie...Dnia 10 grudnia roku 1587;przedr.K.Mecherzyński Historia wymowy w Polsce,t.1,Kraków 1856,s.503-507;A.Małecki Wybór mów staropolskich,Kraków 1860,s.107-114

Listy i materiały

• Do C.Distelmejera,Kraków,1 października 1584,18 lutego 1588;wyd.T.Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego,t.1,Warszawa 1900,s.251,279-280
• Do J.Zamoyskiego,10 listopada 1586;wyd.Archiwum Jana Zamoyskiego t.4,wyd.K.Lepszy,Kraków 1948
• Do H.Rozdrażewskiego z 1589,rękopis: Biblioteka Jagiellońska nr 2363,s.884-885
• Do papieża Sykstusa V,Warszawa,15 marca 1589;w:Severinus Cracoviensis(S.Lubomlczyk)De vita,miraculis et actis canonizationis Sancti Hyacinthi,Rzym 1594,s.280;przekł.francuski:F.Estienne le Clor Histoire de la vie,miracles et canonisation de S.Hiacinthe,Arras 1602
• Do S.Reszki,Mogiła,15 czerwca 1589;wyd.A.Grabowski Starożytności historyczne polskie,t.1,Kraków 1840,s.90-97;t.2,Kraków 1840,s.435-436
• Listy do papieża i Sekretariatu Stanu,wiad.podał P.Savio"De actis Nuntiaturae Poloniae quae partem Archivi Secretariatus Status constituunt",Watykan 1947,Studia Teologiczne XIII,s.10;przekł.polski listu do Sykstusa V,Mogiła,17 lutego 1590,wyd.J.M.Ossoliński Wiadomości historyczne do dziejów literatury polskiej,t.2,Kraków 1819,s.84-86
• Do J.Zamoyskiego,Książ,26 sierpnia 1590;wyd.T.Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego,t.1,Warszawa 1900,s.294-295
• Do S.Żółkiewskiego,Przemyśl,2 stycznia 1599,wyd.W.A.Maciejowski Piśmiennictwo polskie,t.3 dod.Warszawa 1852,s.210-212
• Od Kaspra Rohes z Fogacs,8 kwietnia 1572,rękopis Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Pradze,sygn.MS Pol.I nr 41;wiad.podała M.Bogucka"Polonica z XVI i XVII wieku w archiwach czeskich",Przegląd Historyczny 1957,zeszyt 1,s.82
• Od Krzysztofa Podoskiego,3 czerwca 1573,rękopis Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Pradze,sygn.MS Pol.I nr 52
• Od Marii Glińskiej,(brak daty),rękopis Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Pradze,sygn.MS Pol.III nr 5
• Od Maksymiliana II,Praga,29 lipca 1575,wyd.T.Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego,t.1,Warszawa 1900,s.202
• Od Piotra Zborowskiego,9 lipca 1577,rękopis Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Pradze,sygn.MS Pol.III nr 17
• Od Bartłomieja Smaczewskiego,16 czerwca 1586,rękopis Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Pradze,sygn.MS Pol.IV nr 5
• Od S.Reszki,Neapol,9 Kal.Maius 1594,wyd.S.Reszka Epistolarum liber unus,Neapol 1594
• Kwity i dokumenty z lat 1571-1593,(kwit z 5 maja 1571 w podobiźnie);wyd.T.Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego,t.1,Warszawa 1900
• Różne papiery(rachunki i listy z lat 1572-1573),rękopis Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Pradze,sygn.MS Pol.I nr 50
• Akta dot.synodu w Przemyślu 1594,wyd.J.Sawicki Concilia Poloniae.Źródła i studia krytyczne.VIII.Synody diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego i ich statuty,Wrocław 1955,s.72-73 i 171-174
• Raport wizytacyjny z roku 1603 kościoła w Raszynie,rękopis:Archiwum Diecezjalne w Poznaniu,wiad.podaje:W.Fijałkowski"Kościół parafialny w Raszynie",Biuletyn Historii Sztuki 1954,nr 3,s.339
• Protestacja przeciw instrukcji danej posłom sejmowym z sejmiku w Środzie(16 grudnia 1604),dat.w Ciążynie,21 grudnia 1604;list na sejmik w Środzie,dat.w Ciążynie,2 czerwca 1606;ogł.W.Dworzaczek Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego,t.1(1572-1632),cz. 1(1572-1616),Poznań 1957,Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk,Wydawnictwa Źródłowe Komisji Historycznej,t.12,poz.89 i 97
• Testament,Ciążyń,26 kwietnia 1607,wyd.R.Weimann"Testamenta episcoporum et canonicorum Posnaniensium",Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznań,t.37(1911),s.8-16