Muzeum Okręgowe im.Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

Muzeum okręgowe w Bydgoszczy,założone w 1923 r.

Historia muzeum
Okres zaboru pruskiego 1880-1920 r.
Muzeum dziedziczy tradycje założonego w 1880 r.Towarzystwa Historycznego Obwodu Nadnoteckiego,którego celem miało być prowadzenie badań naukowych dotyczących historii regionu oraz gromadzenie pamiątek.Zbiory lokowano na chórze poklasztornego kościoła Klarysek,a od 30 listopada 1890 r.były one udostępnione do zwiedzania.Opiekunem zbiorów do 1920 r.był bydgoszczanin,młody przyrodnik z praktyką muzealną Konrad Kothe.W maju 1919 r.w obliczu przejścia Bydgoszczy do odrodzonego państwa polskiego,o czym zdecydował Traktat wersalski,część zbiorów wywieziono do Berlina i zdeponowano w„Museum für Völkerkunde”.
Okres międzywojenny 1920-1939 r.
Po objęciu miasta przez władze polskie 20 stycznia 1920 r.podjęto starania w celu otwarcia Muzeum Miejskiego.Dla potrzeb placówki przeznaczono kamienicę w zachodniej pierzei Starego Rynku pod nr 2,sąsiadującą z kościołem pojezuickim.Otwarcie muzeum nastąpiło 5 sierpnia 1923 r.a jego pierwszym dyrektorem został ks.Jan Klein.Muzeum Miejskie początkowo nie posiadało bogatych zbiorów,były to przede wszystkim zabytki z zakresu archeologii,historii,numizmatyki i etnografii.Najbogatszy był dział archeologiczny liczący kilka tysięcy pozycji.Dział historyczny gromadził pamiątki historyczne miasta i cechów rzemieślniczych,militaria oraz zbiory numizmatyczne.Konieczne było utworzenie działu sztuki polskiej obejmującego malarstwo,grafikę i rzeźbę.Na tym zadaniu skoncentrowali się dwaj pierwsi dyrektorzy muzeum:ks.Jan Klein(1923-1925) i Tadeusz Dobrowolski(1925-1927).Dla tworzącej się galerii zakupiono prace Teodora Axentowicza,Juliana Fałata,Józefa Pankiewicza,Jacka Malczewskiego i Wojciecha Weissa.Utworzono wówczas osobną kolekcję obrazów artystów rodzimych,np.Maksymiliana Antoniego Piotrowskiego.W 1929 r.Muzeum posiadało 195 obrazów i 28 rzeźb.Był to okres prosperity w działalności muzeum korzystającego z opieki prezydenta Bydgoszczy Bernarda Śliwińskiego.Od 1926 r.ograniczono działalność muzeum oraz uszczuplono zatrudnienie.Zarząd sprawowała Deputacja Muzealna,w której kierowniczą rolę spełniał radca Tadeusz Janicki,a kustoszem został Kazimierz Borucki.W 1928 r.zorganizowano wystawę obrazów bydgoskiego malarza Waltera Leistikowa.Kilkakrotnie prezentowano dzieła Leona Wyczółkowskiego mieszkającego w pobliskim Gościeradzu.Począwszy od 1932 r.gdy prezydentem miasta został Leon Barciszewski,działalność placówki ożywiła się.W 1933 r.zorganizowano wystawę z okazji 10-lecia muzeum,podczas której przedstawiono m.in.pamiątki z historii Bydgoszczy.W 1937 r.Muzeum otrzymało spuściznę artystyczną po zmarłym Leonie Wyczółkowskim,co znacznie wzbogaciło jego zbiory.Wśród darów znalazło się ok.400 obrazów,grafiki,rysunki,a także pamiątki po Wyczółkowskim m.in.wyposażenie jego pracowni litograficznej.Równocześnie krakowski artysta Konstanty Laszczka ofiarował kolekcję rzeźb.Oba dary eksponowano w budynku byłego Internatu Kresowego przy ul.Chodkiewicza.W końcu sierpnia 1939 r.zbiory Muzeum Miejskiego liczyły 6803 pozycje,z czego połowa przypadała na archeologię,1900 na sztukę,873 na numizmatykę,210 rzemiosło i pamiątki bydgoskie,200 etnografię(w tym afrykańską),160 medalierstwo oraz 150 wojskowość.Obok gromadzenia zbiorów,Muzeum prowadziło działalność wystawienniczą.W latach 1923-1939 zorganizowano ok.120 wystaw czasowych oraz prezentowano wystawę stałą,która z czasem przyjęła nazwę Galerii Miejskiej.Inną formą upowszechniania twórczości artystów miejscowych stał się„Salon Bydgoski”doroczny przegląd osiągnięć artystycznych Bydgoszczy(od 1936 r.)Z kierownictwem muzeum związana była również Rada Artystyczno-Kulturalna(od 1934 r.)której zadaniem była koordynacja i opieka nad wszystkimi poczynaniami artystycznymi i kulturalnymi na terenie Bydgoszczy.W przededniu wybuchu II wojny światowej Muzeum bydgoskie było ważnym ośrodkiem plastycznym,siedzibą wielu towarzystw kulturalnych i artystycznych oraz miejscem spotkań twórców kultury.
Okres okupacji 1939-1945 r.
Tuż przed kampanią wrześniową zrealizowano akcję zabezpieczenia części muzealiów.Zlikwidowano filię muzeum przy ul.Chodkiewicza,przenosząc eksponaty do gmachu głównego przy Starym Rynku.Po objęciu Bydgoszczy przez okupacyjną administrację niemiecką,muzeum było podporządkowane kuratorowi muzealnemu prof.dr Willemu Drost z Gdańska.W 1940 r.funkcję dyrektora objął dawny opiekun zbiorów Towarzystwa Historycznego Obwodu Nadnoteckiego dr Konrad Kothe,zaś kustoszem pozostał Kazimierz Borucki.We wrześniu 1939 r.przed murami muzeum i kościoła pojezuickiego dokonano publicznych rozstrzeliwań polskich zakładników,w tym księży katolickich.Wiosną 1940 r.władze okupacyjne przeprowadziły wyburzanie zachodniej pierzei Starego Rynku,w tym kamienicę mieszczącą muzeum.Zbiory przemieszczono do budynku lombardu przy ul.Pocztowej.W tym okresie do muzealnych zbiorów trafiły kolekcje broni,numizmatów i obrazów,zdawane przez obywateli miasta na polecenie władz niemieckich.Przez cały okres okupacji pozyskano ok.1500 pozycji w formie darów,jak i zakupów(w tym część eksponatów Towarzystwa Historycznego Obwodu Nadnoteckiego z rewindykowanych z Berlina)oraz prowadzono ograniczoną działalność wystawienniczą(7 wystaw w latach 1941-1944).Dzięki przychylności niemieckiego dyrektora muzeum dr Konrada Kothe i ofiarnej działalności Kazimierza Boruckiego,udało się uratować przed zniszczeniem szereg zabytków,zwłaszcza sakralnych.Część z dewocjonaliów pochodzących z kościołów bydgoskich ukryto w muzeum,część zaś umieszczono w schowkach znajdujących się w kolumnach i filarach kościołów.Do cenniejszych eksponatów,które udało się ukryć należały m.in.obraz Madonny Bydgoskiej z kościoła farnego,obrazy M.A.Piotrowskiego„Św.Ignacy Loyola” i „Niepokalane poczęcie Marii Panny”zdobiące ołtarz główny rozebranego przez nazistów kościoła pojezuickiego,obraz Matki Boskiej Góreckiej z Górki Klasztornej i wiele innych.Dzięki interwencji Kothego udało się zaniechać wywozów cennych muzealiów do Niemiec.Wiele zabytków ukryto wśród mebli biurowych,a cenniejsze przedmioty umieszczono w sekretnych schowkach.W obawie przed bombardowaniami,w latach 1943-1944 przeprowadzono decentralizację zbiorów,wywożąc je do majątków ziemskich w okolicznych miejscowościach(Dębowo,Kawęcin,Kiełpin,Luszkówko,Lachowice,Mała Komorza,Morsk,Piotrkówko,Pobórka i Trzciniec),co doprowadziło do znacznych strat wojennych,gdyż tylko niewielka liczba wywiezionych wówczas zabytków zdołała ocaleć.Działania wojenne,rabunek i dewastacja w majątkach spowodowała utratę 58 skrzyń z zabytkami archeologicznymi,5 skrzyń ze zbiorami afrykanistycznymi oraz niemożliwą do ustalenia liczbę militariów,pamiątek miejskich,wyrobów rzemiosła artystycznego i numizmatów.
Okres powojenny po 1945 r.
Po wyzwoleniu Bydgoszczy spod okupacji hitlerowskiej władze miasta przeznaczyły na siedzibę Muzeum budynek przy ul.Gdańskiej 4,gdzie do 1937 r.mieściła się Lecznica Miejska.11 kwietnia 1946 r.dokonano otwarcia Muzeum Miejskiego w nowym budynku i nadano mu imię Leona Wyczółkowskiego.Dyrektorem Muzeum został mianowany Kazimierz Borucki.Piętro budynku przeznaczono na galerię obrazów,zaś w dostępnych pomieszczeniach parteru zostały rozlokowane pamiątki bydgoskie oraz zabytki archeologiczne.W latach 40 prowadzono akcję poszukiwania zabytków muzealnych,dzięki której możliwe było scalenie rozproszonych muzealiów.W 1949 r.muzeum zostało upaństwowione,zaś w 1975 r.przekształcone w Muzeum Okręgowe,obejmujące swym działaniem obszar województwa bydgoskiego.W miarę upływu czasu powstała konieczność zaadaptowania nowych budynków na cele muzealne w związku z rosnącą liczbą zbiorów.W lipcu 1964 r.oddano do użytku wyremontowane spichrze przy ul.Grodzkiej,które oddano dla potrzeb muzeum.Kolejne obiekty przekazano muzeum w 1975 r.Były to zabytkowe budynki i spichlerze na terenie Wyspy Młyńskiej.W okresie powojennym rozwijano głównie grupy zbiorów związane ze sztuką współczesną,zbiory Leona Wyczółkowskiego,zabytki historyczne związane z przeszłością miasta oraz rzemiosła artystycznego i cechowego,zbiory numizmatyczne wraz z medalierstwem oraz zbiory archeologiczne.W muzeum powstała licząca się w skali kraju kolekcja współczesnej sztuki polskiej.Po 1990 r.muzeum przeszło pod kuratelę miejskich władz samorządowych.Od 1993 r.w Białym Spichrzu na Wyspie Młyńskiej prezentowano stałą ekspozycję rzemiosła,zaś w spichrzach nad Brdą wystawy pamiątek związanych z historią Bydgoszczy.W latach 1993-2006 dokonano kapitalnego remontu spichrzy przy ul.Grodzkiej,natomiast obiekty na Wyspie Młyńskiej zostały generalnie odnowione w ramach programu Renowacja obiektów dziedzictwa kulturowego na Wyspie Młyńskiej w latach 2006-2008.W odnowionych obiektach na Wyspie umieszczono kolekcje:archeologiczną(Biały Spichrz),numizmatyczną(Europejskie Centrum Pieniądza),Galerię Sztuki Nowoczesnej(Czerwony Spichrz),zbiory związane z Leonem Wyczółkowskim(Dom Wyczółkowskiego).30 grudnia 2009 roku Muzeum Okręgowe im.Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy,decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów.
Rozwój działów muzealnych
Do 1958 r.w Muzeum Okręgowym wykształciły się cztery działy:

• Sztuki Polskiej gromadzący malarstwo,grafikę i rzeźbę XIX i XX wieku
• Leona Wyczółkowskiego obejmujący prace malarskie,graficzne,wyposażenie pracowni artysty oraz pamiątki osobiste
• Archeologiczny gromadzący zabytki z wykopalisk z terenu Bydgoszczy i okolic
• Historii obejmował eksponaty związane z przeszłością miasta:zabytki cechowe,wytwory rzemiosła,zbiór monet i medali,militaria i fotografie

Dział Sztuki Polskiej podzielono w 1968 r.na Dział Sztuki Współczesnej obejmujący malarstwo,grafikę i rzeźbę współczesnych artystów polskich,oraz Dział Sztuki Nowożytnej.Grupował on w przeważającej mierze malarstwo polskie i obce oraz grafikę i rzeźbę XIX i XX w.Z działem tym powiązany został Dział Leona Wyczółkowskiego.W 1966 r.z Działu Historii wyodrębniono Gabinet Numizmatyczny,przekształcając go z czasem w dział.Natomiast w latach późniejszych z Działu Sztuki wyodrębnił się Dział Grafiki.Jako dwa ostatnie powołano do życia Dział Etnografii i Muzyczny.W Muzeum funkcjonują również inne działy i pracownie umożliwiające prawidłowe funkcjonowanie placówki.
Oddziały zamiejscowe
Po przekształceniu Muzeum w 1975 r.w jednostkę okręgową,powstały trzy oddziały zamiejscowe:

• Muzeum Borów Tucholskich w Tucholi(od 1977 r.muzeum utworzone w 1980 r.)
• Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji koło Żnina(od 1972 r.w gestii muzeum od 1978 r.)
• Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie(od 1979 r.)

Wszystkie oddziały powróciły w gestię terenowych władz samorządowych po 1989 r.
Skansen architektury przemysłowej
Jesienią 2007 roku Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy przejęło pod swoją kuratelę kompleks pohitlerowskich budynków fabrycznych,położony w Puszczy Bydgoskiej,w południowo-wschodniej części miasta.Zabudowa ta powstała w okresie II wojny światowej i służyła produkcji materiałów wybuchowych i amunicji na potrzeby hitlerowskiej machiny wojennej.Pod nadzorem niemieckich specjalistów pracowały tu tysiące jeńców i robotników przymusowych z całej Europy.Najcenniejszą część kompleksu stanowi NGL-Betrieb,gdzie mieściła się wytwórnia nitrogliceryny.Poszczególne budynki są dobrze zachowane i połączone systemem naziemnych i podziemnych tuneli o łącznej długości prawie dwóch kilometrów.W latach 2009-2011 zrealizowano projekt pod nazwą„Skansen architektury przemysłowej wraz z podziemną trasą turystyczną oraz Muzeum Zakładów Zbrojeniowych DAG Fabrik Bromberg”(koszt 9 mln zł).Efektem jego realizacji było stworzenie„Exploseum”skansenu architektury przemysłowej oraz muzeum techniki XX wieku.
Patron
Patron muzeum zamieszkiwał w okresie międzywojennym w Bydgoszczy i Gościeradzu,gdzie też został pochowany na cmentarzu parafialnym.Po śmierci artysty,żona,Franciszka Wyczółkowska,zgodnie z jego wolą,przekazała pozostałą spuściznę artystyczną Muzeum w Bydgoszczy dnia 8 kwietnia 1937 roku:425 prac malarskich,graficznych,rysunkowych,pamiątki osobiste oraz wyposażenie pracowni.W 94 rocznicę urodzin 11 kwietnia 1946 roku Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy przyjęło artystę za patrona.
Budynki
W 2010 r.Muzeum prezentuje swoje zbiory w dziewięciu zabytkowych budynkach,położonych na terenie Starego Miasta Bydgoszczy i Wyspy Młyńskiej:
Obiekty wystawiennicze Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy:

Nr Obiekt Adres Lata budowy Rok przejęcia przez Muzeum Okręgowe Uwagi

1 Budynek byłej Lecznicy Miejskiej ul.Gdańska 4 1878 r.1945 r.siedziba muzeum 2 Spichlerz nad Brdą ul.Grodzka 9 1793-1800 1964 r.mieści wystawy stałe i czasowe 3 Spichlerz nad Brdą ul.Grodzka 11 1793-1800 1964 r.mieści wystawy stałe i czasowe 4 Biały Spichlerz ul.Mennica 1/2 Wyspa Młyńska 1789-1799 1975 r.od 1993 r.mieści wystawy muzealne,od 2009 r.zbiory archeologiczne 5 Czerwony Spichlerz ul.Mennica 8 Wyspa Młyńska 1861 r.1975 r.od 2009 r.mieści Galerię Sztuki Nowoczesnej 6 Dom Wyczółkowskiego ul.Mennica 7 Wyspa Młyńska 1899-1902 1975 r.dawny dom zarządcy młynów,do 1994 r.mieścił Dział Numizmatyki,Dział Grafiki,Dział Inwentaryzacji,Pracownię Konserwacji,Fotograficzną i Plastyczną,od 2009 r.eksponuje się tu dzieła Leona Wyczółkowskiego oraz pamiątki po artyście 7 Europejskie Centrum Pieniądza ul.Mennica 4 Wyspa Młyńska 1786 r.1975 r.dawny dom pracowników młyna,do 1994 r.od 2009 r.przeznaczony na Muzeum Pieniądza 8 Dom Młynarza ul.Mennica 8 Wyspa Młyńska 1774 r.1979 r.mieścił Dział Etnografii i Oświatowy,a od 1992 r.Dział Archeologii,w 2009 r.zaadaptowany na centrum recepcyjno-informacyjne zespołu muzealnego 9 Spichlerz holenderski ul.Grodzka 7 przed 1793 r.1998 r.od 2011 r.mieści wystawę stałą„Od Starego Rynku do placu Wolności.Spacer ulicami międzywojennej Bydgoszczy"

Ekspozycja
Wystawy stałe
Ekspozycja główna w 2014 r.zawierała grupy związane z następującą tematyką:

• Od Starego Rynku do placu Wolności.Spacer ulicami międzywojennej Bydgoszczy wystawa mieszcząca się w spichrzach nad Brdą prezentująca międzywojenną,wielokulturową Bydgoszczy oraz rodowodu historycznego miasta
• Twórczość Leona Wyczółkowskiego(1852-1936)mieści się w Domu Wyczółkowskiego na Wyspie Młyńskiej
• Galeria Sztuki Nowoczesnej pokaz wybranych,reprezentacyjnych dzieł z kolekcji muzeum,umieszczony w Czerwonym Spichrzu na Wyspie Młyńskiej
• Mennica Bydgoska prezentująca wybrane monety bite w mennicy bydgoskiej a pochodzące ze zbioru bydgoskiego Muzeum,umieszczona w w Europejskim Centrum Pieniądza
• Na pograniczu Wielkopolski i Pomorza.Bydgoszcz i region u zarania dziejów oraz W grodzie Bydgosta.Tajemnice życia wczesnośredniowiecznych mieszkańców Bydgoszczy i okolic prezentujące kulturę materialną,a przez jej pryzmat także różne przejawy życia społecznego i duchowego pradawnych mieszkańców Bydgoszczy i okolic.Wystawy umieszczone w Białym Spichrzu
• Exploseum Centrum techniki wojennej DAG Fabrik Bromberg

Wystawy czasowe
Tematyka wystaw czasowych związana jest głównie z historią Bydgoszczy i regionu,malarstwem,rzeźbą i sztuką,a także nawiązuje do rocznic i jubileuszy.Wystawy są prezentowane w Czerwonym Spichrzu,w spichrzach przy ul.Grodzkiej oraz w budynku przy ul.Gdańskiej.
Wśród wystaw z lat 2007-2010 znalazły się m.in.:

• wystawy związane z historią Bydgoszczy i regionu:
  
  • Polacy i Niemcy w Bydgoszczy
  • Pamiątki Bydgoskiego Towarzystwa Wioślarskiego(1920-2010)
  • Bydgoszcz 1939 r.Ludność cywilna w przededniu i w początkach wojny
  • Barkarze życie i praca na wodzie
  • Wyspa Młyńska historia,teraźniejszość,przyszłość
  • Bydgoszcz a Powstanie wielkopolskie
  • Od kościoła Klarysek po Wyspę Młyńską.Muzeum w Bydgoszczy 1923-2008.Dzieje i zbiory
  • Przybytki Melpomeny bydgoskie teatry i teatrzyki,filharmonia i opera
  • Spotkanie z secesją
  • Wystawa projektów architektonicznych na zabudowę zachodniego bloku przyrynkowego w Bydgoszczy
• wystawy związane z twórczością lokalnych artystów:
  
  • Bydgoscy mistrzowie malarstwa
  • Walter Leistikow malarstwo,rysunek,grafika
  • Leon Wyczółkowski(1852-1936),malarstwo,rysunek,grafika
  • Maksymilian Antoni Piotrowski(1813-1875)malarz i patriota
• wystawy pokonkursowe:
  
  • Bydgoszcz piórem i pędzlem malowana
  • Śladami Leona Wyczółkowskiego
  • Ogólnopolski Konkurs Malarski im.Teofila Ociepki
  • Ekslibris Muzeum Okręgowego im.Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

Inne wystawy dotyczyły twórczości mistrzów malarstwa polskiego i europejskiego,wystaw sztuki ludowej,książek i fotografii artystycznej i podróżniczej,znaczków pocztowych,medalierstwa,ikon,drzeworytów,sztuki współczesnej,wystawy jubileuszowe.
Zbiory Muzeum
Dział Archeologii
Dział gromadzi zabytki z epoki kamienia,brązu i żelaza,wpływów rzymskich,średniowiecza,pochodzące z Bydgoszczy i województwa bydgoskiego.Do najciekawszych zabytków pochodzą eksponaty z epoki kamienia,m.in.ostrze kościane i motyka wykonana z rogu renifera,groty harpunów,gliniany puchar lejkowaty oraz fragment łodzi dłubanki pochodzącej z okresu 2 tys.lat p.n.e.Wśród zabytków wczesnośredniowiecznych znajduje się kilka tys.eksponatów z grodzisk słowiańskich z Bydgoszczy i okolicy(gród bydgoski,Zamczysko,Wyszogród,Strzelce Dolne,Nakło nad Notecią,Więcbork).Jednym z najnowszych eksponatów jest wydobyty w 2007 r.w idealnym stanie fragment wału grodu bydgoskiego z XI wieku(20 m długości,18 m szerokości i 2,5 m miąższości),uznawany za unikatowy w skali Pomorza Wschodniego i Kujaw oraz jeden z lepiej zachowanych na terenie północno-zachodniej Słowiańszczyzny Zachodniej.
Dział Etnografii
Dział założono w 1986 r.Gromadzi on i opracowuje zbiory kultury i sztuki ludowej,głównie z regionów etnograficznych Pałuk,Kujaw,Krajny,Borów Tucholskich,Kaszub i Kociewia.Posiada ok.3 tys.muzealiów głównie eksponaty rzemieślnicze(kowalstwo,garncarstwo,stolarstwo,ciesielstwo i plecionkarstwo).
Dział Grafiki
Powstał w 1982 r.wyodrębniony z Działu Sztuki.Posiada ok.13 tys.eksponatów w kilku kolekcjach obejmujących grafikę polską dawną i współczesną,grafikę obcą,ekslibrisy i grafikę użytkową,zbiór rysunków i monotypii oraz matryce.Najobszerniejszą i najbardziej reprezentatywną kolekcję w zbiorach graficznych Muzeum stanowi kolekcja polskiej grafiki współczesnej(po 1945 r.)Najpełniej reprezentowane są środowiska graficzne Krakowa,Warszawy,Poznania,Bydgoszczy i Torunia,w mniejszym stopniu Wrocławia,Katowic,Łodzi,Gdańska i Lublina.Zbiór polskiej grafiki międzywojennej obejmuje dzieła środowisk artystycznych Krakowa i Warszawy oraz Poznania,Lwowa i Wilna.Wśród najstarszych zbiorów graficznych znajdują się dzieła XIX-wiecznych artystów polskich oraz drzeworyty i litografie z Warszawy,Lwowa i Wilna.Zbiór grafiki obcej obejmuje przede wszystkim prace artystów niemieckich,francuskich i angielskich działających od XVI do XX wieku,w tym plansze graficzne,rysunki i szkice Waltera Leistikowa,bydgoszczanina,twórcy berlińskiej secesji.W zbiorze rysunków na uwagę zasługują dzieła wybitnych polskich malarzy,m.in.Piotra Michałowskiego,Jana Matejki i Maksymiliana Antoniego Piotrowskiego twórcy związanego z Bydgoszczą oraz artystów współczesnych,m.in.Jana Cybisa,Tymona Niesiołowskiego,Edwarda Dwurnika i innych.Wśród zbiorów grafiki współczesnej,rysunku,grafiki użytkowej i ekslibrisów znajduje się obszerna kolekcja artystów bydgoskich.
Dział Historii
Gromadzi dokumenty i materiały ikonograficzne i fotograficzne ilustrujące dzieje Bydgoszczy,militaria,falerystykę oraz wyroby rzemiosła artystycznego.Wśród najstarszych pamiątek bydgoskich znajdują się m.in.najstarsza zachowana pieczęć miejska z XVI-XVII w.miecz ceremonialny Ławy Sądowej z XVII wieku,unikatowy srebrny Kur insygnium Bractwa Strzeleckiego z końca XVI w.oraz moździerz z brązu odlany w Gdańsku w 1590 r.dla apteki na Starym Rynku.
Dział Leona Wyczółkowskiego
Dział gromadzi i eksponuje kolekcję dzieł Leona Wyczółkowskiego,liczącą 691 eksponatów,w tym 20 szkicowników,zawierających 597 szkiców.Kolekcja zawiera prace z różnych okresów twórczych artysty,od dzieł z wczesnej młodości po ostatnie lata życia.
Dział Muzyczny
Gromadzi zbiory i wydawnictwa fonograficzne,instrumenty,fonografy,gramofony i radioodbiorniki.Posiada m.in.kolekcję 6 tys.płyt gramofonowych,patefonowych i węglowych.
Dział Numizmatyki
Powstał w 1966 r.wyodrębniony z Działu Historycznego.Gromadzi monety,banknoty i medale okolicznościowe i pamiątkowe;posiada kolekcję monet ze wszystkich mennic czynnych w Polsce na przestrzeni wieków,od monet piastowskich aż do współczesnych.Z mennicy bydgoskiej(1594-1688)zebrano półtalary i talary,trojak z 1650 roku oraz dwu dukat z 1660 roku.Ponad 400 okazów zawiera kolekcja medali związanych z Bydgoszczą(od XIX wieku do czasów współczesnych).
Dział Sztuki
Dział posiada kolekcję dawnego i współczesnego malarstwa polskiego i zagranicznego,kolekcję rzeźb,obiektów i instalacji,reliefu oraz fotografii artystycznej.Kolekcja polskiego malarstwa zawiera obrazy takich artystów jak:Teodor Axentowicz,Józef Chełmoński,Daniel Chodowiecki,Olga Boznańska,Julian Fałat,Wojciech Gerson,Maurycy Gottlieb,Wlastimil Hofman,Władysław Jarocki,Juliusz Kossak,Franciszek Ksawery Lampi,Jacek Malczewski,Jan Matejko,Piotr Michałowski,Józef Pankiewicz,Władysław Podkowiński,Ferdynand Ruszczyc,Kazimierz Sichulski,Henryk Siemiradzki,Jan Stanisławski,Józef Szermentowski,Wojciech Weiss,Stanisław Wyspiański,Maksymilian Piotrowski.Najobszerniejszą kolekcję stanowi zbiór współczesnego malarstwa polskiego,będący jednym z najbardziej znaczących i reprezentatywnych zespołów sztuki w Polsce.W ramach tej kolekcji gromadzone są również prace artystów regionu kujawsko-pomorskiego.Istotny zbiór stanowią obrazy urodzonego w Bydgoszczy Waltera Rudolfa Leistikowa współzałożyciela„Berlińskiej Secesji”.Kolekcja jego prac jest największym w kraju zespołem dzieł artysty.Trzon kolekcji rzeźb stanowią prace pochodzące z XX wieku,takich artystów jak:Ksawery Dunikowski,Edward Haupt,Stanisław Horno-Popławski,Jerzy Jarnuszkiewicz,Antoni Kurzawa,Konstanty Laszczka,Ferdinand Lepcke,Władysław Marcinkowski,Adam Myjak,Olga Niewska,Edward Wittig oraz Aleksander Dętkoś,Teodor Gajewski,Michał Kubiak i Piotr Triebler,tworzący w Bydgoszczy.Pozostałe zbiory obejmują drobne formy rzeźbiarskie,plakiety i medale lane oraz fotografie artystyczne.
Działalność
Muzeum uczestniczy w życiu kulturalnym Bydgoszczy,współpracuje z miejscowymi organizacjami i placówkami kulturalnymi,propaguje sztukę oraz wiedzę historyczną.
Odbywa się to poprzez:

• organizację wystaw
• przygotowywanie wydawnictw
• lekcje muzealne
• prace konserwatorskie we własnych pracowniach

Zwiedzanie
Obecnie udostępnione do zwiedzania jest pięć budynków wystawienniczych:

• Spichrze ul.Grodzka 7-11
• Galeria Sztuki Nowoczesnej na Wyspie Młyńskiej ul.Mennica 8
• Leon Wyczółkowski na Wyspie Młyńskiej ul.Mennica 7
• Europejskie Centrum Pieniądza na Wyspie Młyńskiej ul.Mennica 4
• Zbiory Archeologiczne na Wyspie Młyńskiej ul.Mennica 2

Statystyki
W 2010 r.w Muzeum prezentowano 8 ekspozycji stałych i 24 wystawy czasowe.Poza siedzibą Muzeum zostało zorganizowanych 8 ekspozycji.Łączna liczba zwiedzających sięgała 60 tys.osób.W zbiorach Muzeum znajdowało się 125 tys.muzealiów.Muzeum Okręgowe im.Leona Wyczółkowskiego zostało nominowane w konkursie Sybilla 2009 w kategorii Dokonania z zakresu zarządzania i organizacji za Roboty budowlane polegające na przebudowie Czerwonego Spichlerza i Domu Młynarza na Galerię Sztuki Nowoczesnej.Z kolei w 2011 r.ekspozycja„Exploseum Centrum techniki wojennej DAG Fabrik Bromberg”uhonorowana została Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i uznana Wydarzeniem Muzealnym Roku Sybilla 2011 w kategorii wystawy techniki.