Adam Hanuszkiewicz

Adam Stanisław Hanuszkiewicz(ur.16 czerwca 1924 we Lwowie,zm.4 grudnia 2011 w Warszawie)polski aktor i reżyser teatralny.Wieloletni dyrektor artystyczny Teatru Narodowego w Warszawie oraz Teatru Nowego w Warszawie.

Życiorys
Młodość
Urodził się 16 czerwca 1924 roku we Lwowie.Dzieciństwo i młodość spędził w rodzinnym mieście,gdzie jego rodzice prowadzili sklep.Przed wojną uczęszczał do Państwowego III Gimnazjum Męskiego im.Króla Stefana Batorego,przy ul.Batorego 5(naprzeciw siedziby Polskiego Radia Lwów).Okupację spędził we Lwowie.W lipcu 1944 roku,pod Rzeszowem,gdzie wtedy mieszkał,wstąpił do zespołu teatralnego Wojska Polskiego założonego w 1943 r.w Sielcach nad Oką jako Teatr Żołnierza 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR.
Początki pracy zawodowej
W 1945 roku pracował w Teatrze im.Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie,przez rok występował także w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze.W Jeleniej Górze debiutował rolą Wacława w"Zemście"Aleksandra Fredry w reżyserii Stefanii Domańskiej.Nie ukończył żadnej szkoły aktorskiej.Egzamin zdał eksternistycznie w 1946 roku w Łodzi przed komisją złożoną z Leona Schillera,Edmunda Wiercińskiego,Jacka Woszczerowicza i Aleksandra Zelwerowicza.Następnie do roku 1949 występował w zespole Juliusza Osterwy w Teatrze Dramatycznym w Krakowie,później do 1950 roku w Teatrze Rozmaitości w Warszawie i do 1955 r.w Teatrze Polskim w Poznaniu,gdzie w 1951 roku wyreżyserował swój pierwszy spektakl,"Niespokojną starość"Leonida Rachmanowa.
Okres warszawski
Od 1955 r.pracował głównie w Warszawie.Był współtwórcą Teatru Telewizji,gdzie w 1955 roku wyreżyserował swoją pierwszą sztukę telewizyjną("Złotego lisa"Jerzego Andrzejewskiego) i był w latach 1957-1963 naczelnym reżyserem.W latach 1956-1968 pracował jako reżyser i dyrektor Teatru Powszechnego.W 1968 r.został dyrektorem Teatru Narodowego po usunięciu ze stanowiska Kazimierza Dejmka,którego inscenizację Dziadów uznano za antyradziecką.Wówczas stworzył w Teatrze Narodowym wiele inscenizacji m.in.Balladynę w nowoczesnych kostiumach oraz z wykorzystaniem motocykli marki Honda.W 1970 r.po raz pierwszy od 1944 r.odwiedził swój rodzinny Lwów.Nawiązał kontakt z Polskim Teatrem Ludowym we Lwowie prowadzonym przez Zbigniewa Chrzanowskiego.Na początku lat 80 stracił zaufanie władzy i został odwołany ze stanowiska dyrektora w 1982 roku.W czasie stanu wojennego włączył się do bojkotu telewizji realizowanego przez środowisko aktorskie.Reżyserował wówczas w warszawskich teatrach Ateneum i Studio oraz w Łodzi i za granicą.W latach 1989-2007 był dyrektorem Teatru Nowego w Warszawie.Zmarł 4 grudnia 2011 roku w warszawskim szpitalu przy ul.Stępińskiej.Pogrzeb Adama Hanuszkiewicza odbył się 8 grudnia 2011 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.Urnę z prochami artysty przysypano ziemią z lwowskiego Cmentarza Łyczakowskiego.
Życie prywatne
Był czterokrotnie żonaty.Pierwszą żoną była Marta Stachiewiczówna,z którą miał córkę Teresę.Później kolejno żenił się trzykrotnie z aktorkami:Zofią Rysiówną,Zofią Kucówną i Magdaleną Cwenówną.Z Zofią Rysiówną miał córkę Katarzynę i syna Piotra.
Wybrane realizacje teatralne

• 1963 r.Wesele Wyspiańskiego,Teatr Powszechny
• 1964 r.Zbrodnia i kara Dostojewskiego,Teatr Powszechny
• 1964 r.Przedwiośnie Żeromskiego,Teatr Powszechny
• 1964 r.Kolumbowie.Rocznik 20 Bratnego,Teatr Powszechny
• 1966 r.Wyzwolenie Wyspiańskiego,Teatr Powszechny
• 1967 r.Pan Wokulski adaptacja Lalki Prusa,Teatr Powszechny
• 1967 r.Fantazy Juliusza Słowackiego,Teatr Powszechny
• 1968 r.Śmierć Dantona Georga Büchnera,Teatr Powszechny
• 1969 r.Nie-Boska komedia Krasińskiego,Teatr Narodowy
• 1970 r.Kordian Słowackiego,spektakl Norwid według Cypriana Kamila Norwida,Teatr Powszechny
• 1971 r.Beniowski Słowackiego,Teatr Narodowy
• 1972 r.Proces Franza Kafki,Teatr Narodowy
• 1973 r.Antygona Sofoklesa inauguruje otwarcie nowej sceny w Teatrze Małym
• 1974 r.szereg spektakli klasyki polskiej(Wesele Wyspiańskiego,Balladyna w nowoczesnej inscenizacji,Sen srebrny Salomei i Samuel Zborowski Juliusza Słowackiego,Dziady część III i Pan Tadeusz Mickiewicza,komedie Aleksandra Fredry) i rosyjskiej(Czechow,Gogol,Turgieniew,Dostojewski)

Książki

• "Zbyt duża różnica płci..."Warszawa,"Do",2003 r.ISBN 83-85586-15-6
• "Psy,hondy i drabina"Warszawa,"BGW",1991 r.ISBN 83-7066-278-1

Ważniejsze nagrody i odznaczenia

• 1955 r.Medal 10-lecia Polski Ludowej
• 1957 r.Złoty Krzyż Zasługi
• 1962 r.Order Sztandaru Pracy II klasy,Nagroda II stopnia za inscenizację i reżyserię Płatonowa Antoniego Czechowa w Teatrze Dramatycznym w Warszawie na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Katowicach
• 1963 r.Nagroda Komitetu ds.Polskiego Radia i TV za twórcze poszukiwania i osiągnięcia w zakresie reżyserii w Teatrze TV
• 1964 r.Nagroda za realizację Wesela Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Powszechnym w Warszawie i za rolę Poety w tym przedstawieniu na IV Kaliskich Spotkaniach Teatralnych,Nagroda państwowa zespołowa I stopnia,Nagroda I stopnia za inscenizację i reżyserię Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego w Teatrze Powszechnym w Warszawie oraz nagroda za rolę Raskolnikowa w tym przedstawieniu na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Katowicach,Nagroda Komitetu ds.Polskiego Radia i TV za twórczość radiową,za wysoce artystyczne lektorstwo radiowe,a w szczególności za odczytanie cyklu Popioły Stefana Żeromskiego,22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał zespołową nagrodę państwową I stopnia za twórczość artystyczną w teatrze telewizji
• 1965 r.Nagroda m.st.Warszawy,Nagroda Klubu Krytyki Teatralnej im.Boya
• 1967 r.Złoty Ekran
• 1968 r.Złoty Ekran,Nagroda państwowa I stopnia za osiągnięcia aktorskie i reżyserskie,Nagroda Komitetu ds.Polskiego Radia i TV za wybitne,nowatorskie osiągnięcia w Teatrze TV
• 1969 r.Złoty Ekran
• 1971 r.Złoty Ekran za inscenizację Pana Tadeusza Adama Mickiewicza w Teatrze TV
• 1973 r.Medal Komisji Edukacji Narodowej,Nagroda za reżyserię Antygony Sofoklesa w Teatrze Narodowym w Warszawie na XIII Kaliskich Spotkaniach Teatralnych
• 1974 r.Order Sztandaru Pracy I klasy,Medal Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej,Złoty Ekran za inscenizację i reżyserię NORWIDA w Teatrze TV,Dyplom Ministerstwa Spraw Zagranicznych
• 1975 r.Odznaczenie Zasłużony dla Jeleniej Góry,Medal 30-lecia Polski Ludowej,Nagroda„Koryfeusza”za układ tekstu i reżyserię Beniowskiego Juliusza Słowackiego w Teatrze Narodowym na I Opolskich Konfrontacjach Teatralnych
• 1977 r.Odznaczony za zasługi dla Warszawy
• 1978 r.Zasłużony Działacz Kultury,Złoty Ekran,Nagroda za reżyserię Snu srebrnego Salomei Juliusza Słowackiego w Teatrze Narodowym na IV Opolskich Konfrontacjach Teatralnych
• 1979 r.Dyplom Ministerstwa Kultury ZSRR,Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych
• 1983 r.Medal Moniuszkowski za wystawienie Śpiewnika domowego Stanisława Moniuszki w Teatrze Narodowym
• 1987 r.„Buława hetmańska”dla spektaklu Cyd Morsztyna-Corneille'a z Teatru Powszechnego w Łodzi na XII Zamojskim Lecie Teatralnym
• 1989 r.Zasłużony dla Kultury Narodowej,Srebrna Łódka dla spektaklu Wesele Figara Wolfganga Amadeusa Mozarta z Teatru Wielkiego w Łodzi
• 1996 r.Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• 1997 r.Nagroda za artystyczny wkład do kultury europejskiej na I Festiwalu Teatralnym im.Michaiła Tumaniszwili w Tbilisi,Tytuł Honorowego Obywatela Miasta Jelenia Góra
• 2001 r.Krzyż Wielki Orderu Zasługi RFN,Doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego,zwycięstwo w plebiscycie publiczności na najlepszą rolę męską w spektaklu W imię Ojca Strindberga według Augusta Strindberga z Teatru Nowego w Warszawie oraz na najlepszy spektakl na XL Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych
• 2002 r.Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
• 2005 r.Złoty Medal„Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
• 2005 r.Honorowe Obywatelstwo województwa opolskiego
• 2006 r.Krzyż Komandorski Orderu„Za Zasługi dla Litwy”(2004 r.)