Gubernia piotrkowska

Ros.Петроковская губерния gubernia Królestwa Polskiego ze stolicą w Piotrkowie Trybunalskim.Gubernia piotrkowska została utworzona w 1867 r. i funkcjonowała do wkroczenia wojsk niemieckich i austriackich podczas I wojny światowej.
Gubernatorzy

• 1 stycznia/12 stycznia 1867–14 lutego/26 lutego 1884 gen.Iwan Kachanow(1821–1909)
• 16 lutego/28 lutego 1884–5 lutego/17 lutego 1887 Nikołaj Zinowjew(1839–1917)
• 5 lutego/17lutego 1887–12 marca/24 marca 1887 vacat
• 12 marca/24 marca 1887–21 lutego/5 marca 1890 gen.-lejt.Aleksandr Komarow(1826–1890)
• 21 lutego/5 marca 1890–10 października/22 października 1904 płk Konstantin Miller(1836–1904)
• 10 października/22 października 1904–13 stycznia/25 stycznia 1906 Michaił Arcimowicz(1859–1915)
• 13 stycznia/25 stycznia 1906–22 marca/3 kwietnia 1910 Anton von Essen(1863–1919)
• 22 marca/3 kwietnia 1910–28 lutego/12 marca 1911 vacat
• 28 lutego/12 marca 1911–23 lutego/7 marca 1917 Michaił Jaczewski(1865–po 1921)

Wice gubernatorzy

• 1 stycznia/12 stycznia 1867–4 lutego/16 lutego 1872 Władimir Priewłocki(1819–1874)
• 10 marca/22 marca 1872–10 listopada/22 listopada 1883 mjr Roman Essen(Reinhold von Essen)(1836–1895)
• 24 listopada/6 grudnia 1883–6 czerwca/18 czerwca 1885 Władimir Tchorżewski(1841–1905)
• 6 czerwca/18 czerwca 1885–4 lipca/16 lipca 1885 Aleksandr Sołncew(1833–1885)
• 4 lipca/16 lipca 1885–26 lutego/10 marca 1891 Iwan Podgorodnikow(1840–1911)
• 26 lutego/10 marca 1891–16 stycznia/28 stycznia 1892 vacat
• 16 stycznia/28 stycznia 1892–3 grudnia/15 grudnia 1892 Matwiej Michalewicz(1845–1908)
• 3 grudnia/15 grudnia 1892–1 lipca/13 lipca 1899 Boris Ozieriow(1853–1914)
• 21 lipca/2 sierpnia 1899–20 września/2 października 1902 Aleksander von Lüders-Weymar(1856–1914)
• 23 października/4 listopada 1902–24 września/6 października 1905 płk Iwan Reinhardt(1864–1914)
• 24 września/6 października 1905–marzec 1917 gen.-mjr Fiodor Fortwengler(1862 r.)

Wzmianki z r.1887
Gubernia obejmowała ujezdy(powiaty)bardzo uprzemysłowione,m.in.będziński,częstochowski,nowo radomski czy łódzki.Słownik geograficzny Królestwa Polskiego zawiera hasło o guberni:"Piotrkowska gubernia utworzona została w r.1867 z części dawnych guberni:warszawskiej,kaliskiej i kieleckiej.Na obszarze Królestwa Polskiego stanowi ona długi lecz wąski pas,ciągnący się od płn.-wschodu ku płd.-zach.między gubernią kaliską od zachodu a radomską i kielecką od wschodu."
W książce„Rys geografii Królestwa Polskiego”z 1887 roku odnajdujemy następujący opis guberni piotrkowskiej:
„Gubernia Piotrkowska graniczy od północy z gub.Warszawską i Kaliską;od zachodu z gub.Kaliską(rz.Warta);od południo-zachodu ze Szlązkiem;od wschodu z gub.Kielecką i Radomską(rz.Pilica).Dzieli się na 8 powiatów a mianowicie:Piotrkowski,Rawski,Brzeziński,Łódzki,Łaski,Częstochowski,Nowo-Radomski,Będziński.Położenie guberni, szczególniej w części północnej,jest płaskie,w południowych dopiero powiatach:Częstochowskim i Będzińskim,występują wzgórza,jak np.w okolicy Częstochowy i Olsztyna.
Grunta niezbyt urodzajne szczególniej w Rawskiem,o czem świadzczy także przysłowie,które mówi,że tam:
Las to leszczyna,Wróbel to zwierzyna Ryby to karaski,A grunt pszenny piaski.
I rzeczywiście,najwięcej jest gruntów piaszczystych szczególniej w powiatach:Piotrkowskim,Nowo-Radomskim,Brzezińskim,Rawskim;grunta znowu gliniaste ciągną się pobrzeżem Pilicy,a także po linii równoległej do kierunku drogi żelaznej,począwszy od Piotrkowa do Koluszek;ztąd przyjmują kierunek północno-zachodni i dochodzą do Zgierza(pow.Łódzki).O ile jednak przemysł rolniczy nie mógł znaleźć odpowiednich okoliczności dla swojego rozwoju,o tyle za to przemysł stoi w gub.Piotrkowskiej najwyżej ze wszystkich gubernij Królestwa Polskiego.Szczególniej nim się odznacza miasto Łódź.W całej guberni przeważa przemysł bawełniany i wełniany.Ludność gub.Piotrkowskiej ma 837,928 mk.czyli na 1 milę,przy obszarze 222,5 m.wypada 3316,5.Fabryk posiada najwięcej z całego Królestwa,bo aż 12,976(zaliczono tu wszakże piekarnie,których jest w gub.490);robotników w nich jest 60,516,a wartość produkcyi wynosi 76,592,459 rs.Lasy przetrzebione,jednak zajmują jeszcze przestrzeń blizko 50 mil.Gubernia Piotrkowska ma dosyć udogodnioną komunikacyę.Przez sam środek guberni przechodzi droga żel Warszawsko-Wiedeńska przez powiaty:Brzeziński,Piotrkowski,Nowo-Radomski,Częstochowski i Będziński.Przez powiaty Brzeziński i Łódzki(do Łodzi)dochodzi odnoga drogi Warszawsko-Wiedeńskiej pod nazwiskiem drogi Farbyczno-Łódzkiej od stacyi Koluszki.Nareszcie przez powiat Brzeziński przechodzi gałąź drogi żel.Iwanogrodzko-Dąbrowskiej od Bzina(gub.Radomska,pow.Konecki)do Koluszek.Wody gub.Piotrkowskiej spływają głównie do dwu rzek:Pilicy i Warty.Te jednak pod względem komunikacyi wielkiej przysługi nie oddają,gdyż Pilica jest spławna dopiero od Sulejowa a Warta w granicach gub.Piotrkowskie wcale nie spławna."