Życiorys
Ojciec Sokratesa,Iwan,był filologiem klasycznym,dyrektorem gimnazjum w Taganrogu.Sokrates uczył się w Instytucie Szlacheckim w Moskwie,potem studiował w Wyższej Szkole Artylerii w Petersburgu,którą ukończył w stopniu podporucznika.Służył w armii od 1836 r.Po dojściu do stopnia oficerskiego odbywał służbę sztabową.W 1849 r.jako adiutant dowódcy korpusu brał udział w rosyjskiej interwencji na Węgrzech,która tłumiła powstanie.Od 1855 roku pełnił służbę w Głównym Sztabie I Armii w Warszawie,gdzie awansował do stopnia pułkownika.W 1861 roku na rozkaz namiestnika Królestwa Polskiego dowodził akcją pacyfikacyjną przeciwko zbuntowanym chłopom pięciu gmin na Lubelszczyźnie.19 stycznia 1863 przeniesiono go do Odeskiego Okręgu Wojennego,gdzie kierował kancelarią generała-gubernatora Pawła Kotzebue oraz awansował do rangi generała-majora.Następnie został przeniesiony do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,w którym min.nadzorował moskiewskimi więzieniami.W latach 1868–1871 pełnił funkcję gubernatora w Chersoniu.Po przejściu na emeryturę zarządzał majątkami księcia Demidow San-Donato w guberniach kijowskiej i podolskiej.18 listopada 1875 na wniosek generała-gubernatora warszawskiego Pawła Kotzebue został mianowany dziewiętnastym prezydentem Warszawy(dokładniej:na stanowisku„pełniącego obowiązki prezydenta”,prezydentem nie został nigdy).Jest uważany za jednego z najbardziej zasłużonych prezydentów miasta,cieszył się uznaniem już współczesnych(m.in.Bolesława Prusa i Aleksandra Świętochowskiego).Zakończył urzędowanie 6 października 1892,ale pozostał w Warszawie,współpracował ze swoimi następcami,kierował Wydziałem Tanich Kuchni,działał w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności i Warszawskim Komitecie Statystycznym(wiceprzewodniczący).Sfera jego życia prywatnego przez długi czas pozostawała„białą kartą”,do czasu nieoczekiwanego pojawienia się na wystawie w Muzeum Historycznym m.st.Warszawy pt.„Sankt Petersburg i Warszawa na przełomie XIX i XX wieku”w 2000 r.prawnuczki zamieszkałej w Paryżu Elizabeth Starynkevicz-Millet,która w jakiś czas później udostępniła kuratorowi tej wystawy Andrzejowi Sołtanowi,kopię dziennika S.Starynkiewicza pisanego w latach 1887-1897,który został wydany w 2005 r.przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe.Z niego można się dowiedzieć,że miał żonę Tanię(nazywał ją„Taniczką”)oraz czterech synów i córkę(córki).Najstarszy Aleksander,lekarz-chirurg w jednym z warszawskich szpitali zmarł w 1883 r.w wyniku zakażenia,którego nabawił się podczas operacji.Najmłodszy Paweł,zmarł na gruźlice.Pozostali dwaj:Konstanty wybrał karierę wojskową,dosłużył się stopnia generała,będąc gubernatorem sybirskim zginął w 1906 r.w wyniku zamachu bombowego.Dymitr był anarchistą,sprzyjał rewolucji październikowej,zmarł w 1919 r.w Rostowie.Najmłodsza z rodzeństwa Maria,zmarła w 1941 r.podczas blokady Leningradu.Sokrates Starynkiewicz zmarł w Warszawie.Zgodnie ze swoim życzeniem został pochowany na cmentarzu prawosławnym na Woli w jego zachodniej części,przy cerkwi Włodzimierskiej Ikony Matki Bożej(obecnie kościół św.Wawrzyńca).W pogrzebie byłego prezydenta wzięło udział około 100 tys.mieszkańców miasta.W związku z zamknięciem dla pochówków części nekropolii,która przylegała do zwróconej w 1916 r.Kościołowi katolickiemu świątyni,ciało Sokratesa Starynkiewicza zostało ok.1932 r.ekshumowane i pochowane w obecnym miejscu we wschodniej części cmentarza prawosławnego(kwatera 42).
Działalność na terenie Warszawy
Za rządów nowego prezydenta miasta obszar Warszawy powiększył się nieznacznie,po zlikwidowaniu w 1875 r.okopów Lubomirskiego,w jego miejsce powstały ulice Towarowa,Okopowa i Polna.Włączono ostatecznie do miasta cmentarze Powązkowski i Żydowski.Inkorporacji uległ również obszar pomiędzy ulicami Wolską,Żytnią i Młynarską.Po kolejnych 14 latach przyłączono fragmenty Woli między ulicami Karolkową i Młynarską oraz mały obszar na Czerniakowie zbudowany w związku z powstałą stacją pomp.Od tego czasu rozmiar Warszawy nie zmienił się aż do wielkiej inkorporacji w roku 1916 i wynosił 32,7 km².Liczba mieszkańców wzrosła z około 280 tysięcy w roku 1875,do prawie pół miliona w roku 1892.Oznaczało to,że na terenie miasta powiększonego w owym czasie o około 10%,zamieszkiwało o 70% ludzi więcej niż w roku 1875.Tak dynamicznie zwiększające się zaludnienie stawiało przed nowym prezydentem i władzami miasta szereg wyzwań,z którymi musieli się zmierzyć podczas swoich rządów.Największym dziełem Starynkiewicza było zbudowanie ogólnomiejskiego systemu wodno-kanalizacyjnego ze stacją filtrów w najwyżej położonym miejscu miasta na Koszykach(1886 r.)dokąd doprowadzono szlak rurowy transportujący wodę z oddalonej o kilka kilometrów Wisły ze zbudowanej w tym celu stacji pomp na Czerniakowie.Ta potężna inwestycja,która spowodowała na kilka lat poważne rozkopanie całego miasta,w znaczącym stopniu sprawiła,że z zapóźnionego cywilizacyjnie i źle zorganizowanego miasta tkwiącego swoimi korzeniami jeszcze w XVIII wieku Warszawa przeobraziła się w nowoczesny organizm miejski na miarę XX w.
Inwestycji tej towarzyszyło jednak również wiele innych istotnych dokonań Starynkiewicza takich jak:
- dwukrotny wzrost dochodów kasy miejskiej(bez obciążania podatkowego mieszkańców)
- zbudowanie sieci skanalizowanych,ogólnodostępnych szaletów miejskich
- uruchomienie pierwszej publicznej linii tramwaju konnego(1881 r.)do 1889 r.było tych linii już 17(jeździły latem co 5 minut,zimą co 8)
- poszerzenie i wybrukowanie wielu ulic,tzw.kocie łby zastępowano granitową kostką,pod koniec jego prezydentury zastosowano także pierwsze nawierzchnie betonowe
- wytyczenie nowych szlaków komunikacyjnych
- modernizacja oświetlenia ulic(3 tys.latarni gazowych),zadrzewienie ulic i modernizacja ich chodników
- powołanie Towarzystwa Asenizacyjnego,zajmującego się wywozem z miasta nieczystości,a z brukowanych ulic także błota i śniegu(1883 r.)
- powołanie Komitetu Plantacyjnego,dzięki któremu powstało w Warszawie wiele skwerów i pasów zieleni(1889 r.)
- założenie Parku Ujazdowskiego
- założenie sieci telefonicznej(1884 r.)
- otwarcie wielkiego cmentarza na Bródnie na terenach wykupionych w tym celu przez miasto
- uporządkowanie spraw targowisk(m.in.budowa Hal Mirowskich i hali na ul.Koszykowej)
- budowa nowej gazowni na Woli
- regulacja 11 km lewego brzegu Wisły od Mostu Kierbedzia w górę rzeki
- przebicie ulicy Miodowej do Krakowskiego Przedmieścia
- przebicie ul.Próżnej do placu Grzybowskiego
- renowacja Kolumny Zygmunta i wielu starych kościołów katolickich(mimo,że sam Starynkiewicz był prawosławny)
- przeprowadzenie spisów ludności dla celów sanitarnych(1882,1892)
Starynkiewicz był niewątpliwie jednym z najlepszych gospodarzy miasta,a prywatnie również człowiekiem nie tylko o nieposzlakowanym honorze,ale również głęboko zaangażowanym w pomoc innym ludziom.Ze służby wojskowej odszedł w 1863 roku na własną prośbę.W tym czasie wielu rosyjskich oficerów odchodziło z armii na znak protestu wobec tłumienia przez carskie wojsko trwającego powstania styczniowego.Brak jest jednak dowodów na to,by jego rezygnacja miała z tym związek.Domysły,iż zbieżność w czasie nie była przypadkowa,snuto wśród warszawian jeszcze w czasach jego prezydentury.Był urzędnikiem carskim,a Warszawę reformował na chwałę Imperium Rosyjskiego.Można go również uznać za nietypowego rusyfikatora,który w przeciwieństwie do innych carskich włodarzy Warszawy wybrał metodę marchewki zamiast kija.W swoich pamiętnikach wielokrotnie podkreślał,że jest rosyjskim patriotą,a na podstawie ich lektury można określić postawę Starynkiewicza nawet jako rosyjskiego wielkomocarstwowego nacjonalisty.Jego doktryną była pełna inkorporacja gospodarcza,polityczna i społeczna Polaków z Rosją,którą realizował polityką pokojowego zmiękczania społeczeństwa poprzez pozytywne inicjatywy gospodarcze i społeczne.Zarówno w prywatnych zapiskach,jak i w wypowiedziach publicznych,ostro polemizował z polskimi patriotami także,gdy był już na emeryturze.Starynkiewicz nie mówił po polsku,ale doskonale rozumiał.Jego mieszkanie przy ul.Rysiej 5 stało otworem dla wszystkich.Na jego prośbę Polacy rozmawiali przy nim w ojczystym języku,sam używał rosyjskiego(lub francuskiego w rozmowach z Polakami nieznającymi rosyjskiego).Prasa warszawska określała go jako„Nasz Szanowny Prezydent”,co cenzura zmieniała na„Jego Ekscelencja jenerał-major S.I.Starynkiewicz”.Jego liczne artykuły,które pisywał do warszawskich czasopism,były tłumaczone na język polski przez jego przyjaciela,znanego dziennikarza Józefa Keniga(1821–1900).
Upamiętnienie
- Plac Sokratesa Starynkiewicza,założony i nazwany imieniem prezydenta w 1893 r.Przed utworzeniem placu,w 1892 r.nazwę Sokratesa Starynkiewicza nadano czasowo ul.Filtrowej
- Popiersie z 1907 r.dłuta Jana Woydygi znajdujące się na terenie Zespołu Stacji Filtrów Williama Lindleya.Zniszczone podczas powstania warszawskiego,zostało zrekonstruowane w 1996 r.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz