Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless

Księżna Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless,ur.jako Mary Theresa Olivia Cornwallis-West,nazywana Daisy(ur.28 czerwca 1873 w Ruthin,zm.29 czerwca 1943 w Wałbrzychu)arystokratka angielska związana z zamkiem w Pszczynie(niem.Pless) i zamkiem Książ.
Pochodzenie
Pochodziła ze zubożałej,angielskiej rodziny arystokratycznej Cornwallis-West.Była najstarszą córką pułkownika Williama Cornwallis-Westa(właściciela zamku Ruthin w prowincji Denbighshire i posiadłości Newlands w Hampshire) i Marii Adelajdy z domu FitzPatrick.Dzieciństwo spędziła w zamku Ruthin w północnej Walii i w dworku Newlands.Była blisko związana z dworem króla Edwarda VII i Jerzego V,spokrewniona z największymi domami arystokratycznymi Wielkiej Brytanii.Jej brat,Jerzy,był ojczymem Winstona Churchilla.Uważana za jedną z najpiękniejszych kobiet epoki edwardiańskiej.
Małżeństwo
8 grudnia 1891 r.poślubiła majętnego księcia pszczyńskiego Hansa Heinricha XV Hochberga,jednego z najbogatszych arystokratów niemieckich.Ślub odbył się w londyńskim Opactwie Westminsterskim z błogosławieństwem królowej Wiktorii,a świadkiem był m.in.późniejszy król Anglii Edward,ks.Walii.W oczach rodziny Hochbergów i arystokracji niemieckiej,z powodu niezbyt wysokiej jej i rodziny sytuacji majątkowej,nie była najlepszą,choć uroczą,partią.Po ślubie zamieszkała na zamku w Książu,ale z czasem bardziej ceniła sobie pałac w Pszczynie(niem.Pless).Wiele uwagi i serca poświęcała też pałacykowi myśliwskiemu w pobliskich w stosunku do Pszczyny Promnicach.Próbując ocieplić atmosferę i otoczenia zamku Książ sprowadziła ogrodnika z rodzinnego Newlands,aby urządził tu ogród w stylu angielskim.Nie mogła znieść przepychu,z jakim obnosili się Hochbergowie,ale najbardziej brakowało jej ciepła rodzinnego.Była osobą ciepłą,przyjaźnie nastawioną do otoczenia.Była zdegustowana atmosferą,warunkami higienicznymi i sztywną etykietą dworską,jakie panowały w ówczesnych Niemczech.Próbowała zaadaptować niektóre ze zwyczajów będących w jej kraju,ale nie zawsze potrafiła przełamać panujące tutaj zasady.Dzięki niej jednak przy każdym pokoju gościnnym w Książu i Pszczynie powstały łazienki.Podczas małżeństwa Daisy z księciem na świat przyszło czworo ich dzieci:córka,która zmarła jako niemowlę i trzech synów:Jan,Aleksander(przeszedł na katolicyzm,przyjął obywatelstwo polskie,a podczas II wojny światowej był oficerem u boku generała Sikorskiego w armii Andersa) i Konrad,zwany Bolkiem.Przed I wojną światową von Pless prowadzili bardzo wystawne życie.Na taki styl życia pozwalała im olbrzymia fortuna,byli bowiem właścicielami licznych kopalń,hut,elektrowni,cementowni,domów handlowych,zamków w Pszczynie(Pless) i Książu(Fürstenstein),dworków na Riwierze,w Berlinie,lasów,pól,cegielni,młynów i hoteli.Niepowodzenia w życiu osobistym nie miały większego wpływu na jej szeroką działalność charytatywną i społeczną w Wałbrzychu i Pszczynie.Potrafiła się dzielić swoim bogactwem często urządzała bale charytatywne,na których sama chętnie śpiewała(co przyprawiało o zgorszenie"sztywnych"niemieckich arystokratów).Ufundowała w Wałbrzychu sierociniec dla dzieci,przychodnię dla pracujących matek i szkołę dla ubogich dziewcząt.Na jej polecenie specjaliści zlikwidowali w Wałbrzychu problem zanieczyszczenia przepływającej przez to miasto rzeki Pełcznicy,w przeszłości źródła wielu epidemii.Podczas I wojny światowej Daisy pomagała rannym żołnierzom w szpitalu polowym niezależnie od tego,po której stronie walczyli.Pracowała w pociągach sanitarnych na frontach serbskim,francuskim i austriackim.Słała apele do rządów o ludzkie traktowanie jeńców wojennych.Fakt ten,jak i jej angielskie pochodzenie sprawiły,że próbowano zakazać jej działalności charytatywnej.Małżeństwo Daisy i księcia von Pless przetrwało tylko do 1923 roku(ponoć do rozwodu przyczyniła się plotka o jej związku z cesarzem Wilhelmem II).Książę ponownie ożenił się z młodą arystokratką hiszpańską Klotyldą Silva y Candanamo.
Dalsze losy
W okresie międzywojennym mieszkała przede wszystkim w Monachium oraz okresowo na Lazurowym Wybrzeżu,ale w 1935 r.powróciła do Książa,gdzie zamieszkała w skrzydle budynku bramnego.Po śmierci byłego męża(styczeń 1938 r.) i wyjeździe za granice swoich synów stała się jedyną reprezentantką rodu Hochbergów na swoich częściowo wyprzedanych dobrach.Po dojściu do władzy nazistów i Hitlera(1933 r.)nie poddała się uwielbieniu dla jego polityki.Podczas II wojny światowej starała się pomagać więźniom usytuowanego w pobliżu Wałbrzycha obozu koncentracyjnego Gross-Rosen,dostarczając im paczki żywieniowe.W związku z tymi działaniami księżna Daisy von Pless i z powodu wrogości lokalnej ludności niemieckiej została w 1941 r.przez nazistów wysiedlona z Książa,który został zarekwirowany.Zamieszkała w wilii przy Friedlandstr.(ob.St.Moniuszki)43 w Wałbrzychu.Ostatnie lata życia spędziła na wózku inwalidzkim,prawdopodobnie cierpiąc na stwardnienie rozsiane.Pozostała przy niej tylko pochodząca z Anglii służąca Dolly.Zmarła 29 czerwca 1943 roku o godz.19:30 w jednej z willi na terenie kompleksu zamkowego Czettriztów w Wałbrzychu.Długo nie była znana dokładna data śmierci księżnej,jednak niedawno udało się odnaleźć w archiwach wałbrzyskiego kościoła ewangelicko-augsburskiego autentyczny akt zgonu.Znajdował się on pośród dokumentów pozostałych po zlikwidowanej parafii ewangelickiej w Szczawienku,do której należała księżna.Według relacji córki stajennego Hochbergów,Daisy pierwotnie pochowano w mauzoleum rodzinnym znajdującym się w parku zamkowym Książa.Według nie potwierdzonych informacji w 1945 r.żołnierze Armii Czerwonej splądrowali mauzoleum;ponoć jej trumnę rozłupano.Podobno po tym fakcie jej była służba postanowiła przenieść najpierw jej szczątki do otaczającego teren mauzoleum parku a następnie na parafialny cmentarz ewangelicki w Szczawienku(Nieder Salzbrunn).W latach osiemdziesiątych XX w.podzielił on losy wielu innych niemieckich nekropolii z terenu Dolnego Śląska:został zrównany z ziemią,bez przeniesienia znajdujących się na nim szczątków,a później wybudowano tam osiedle domów jednorodzinnych.
Upamiętnienie
Przez kilkadziesiąt lat,ze względu na jej pochodzenie,ani władze niemieckie,ani tym bardziej polskie,nie interesowały się losem jej szczątków.Dopiero po przemianach w Polsce po 1989 r.między innymi z przyczyn promocyjno-wizerunkowych,pamięć o pięknej księżnej Daisy wśród społeczności Wałbrzycha oraz Pszczyny zaczęła odżywać.W końcu grudnia 2007 r.uhonorowano ją granitowym obeliskiem i płaskorzeźbą przy siedzibie Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Wałbrzychu a na pszczyńskim rynku stanęła"ławeczka księżnej Daisy".Z okazji 140.rocznicy urodzin księżnej Marii Teresy Oliwii von Pless na zamku w Pszczynie w czerwcu 2013 r.otwarto wystawę czasową"Klejnoty księżnej Daisy".Powstał również film dokumentalny jej poświęcony"Daisy.Wspomnienie minionego świata".Ponadto, w roku 1987,powstał polski fabularny film historyczny w reż.Filipa Bajona"Magnat"),luźno oparty na dziejach rodziny książąt pszczyńskich Hochberg von Pless(w filmie nazwisko zmieniono na von Teuss)od roku 1900 do czasów hitlerowskich(1938 r.)Rolę Daisy kreowała w nim Maria Gładkowska(nagroda im.Zbyszka Cybulskiego).Uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego rok 2013 został ustanowiony w Województwie Dolnośląskim Rokiem Księżnej Daisy von Pless.