Adam Ettinger

Adam Samuel Ettinger pseud.Adam,Adamski,Stanisław Dalski(ur.18 marca 1878 w Piotrkowie,zm.10 maja 1934 w Warszawie)prawnik,kryminolog,działacz komunistyczny,członek Zarządu Głównego(ZG)SDKPiL(1900-1901) i Wydziału Zagranicznego KC KPRP(1920-1921).Syn mieszczanina żydowskiego pochodzenia Józefa,podczas nauki w szkole średniej i studiów prawniczych na UW organizował koła robotnicze w Warszawie.Od XII 1896 r.działał w grupie Polskich Socjaldemokratów utworzonej po rozbiciu SDKP,organizował koła robotnicze i inteligenckie,propagując zasady socjaldemokratyczne.1899/1900 współdziałał z Feliksem Dzierżyńskim i Stanisławem Trusiewiczem w budowie SDKP/SDKPiL.II 1900 r.organizator zjazdu grup zagranicznych SDKP w Lipsku,na którym obok Juliana Marchlewskiego i Adolfa Warskiego wygłosił referat.Finansował"Przegląd Robotniczy" i późniejsze publikacje SDKPiL.Potem w Częstochowie brał udział w utworzeniu organizacji SDKP i był inicjatorem(maj 1900 r.) i redaktorem wydawanego przez tę organizację"Kuriera Robotniczego".Wraz z Trusiewiczem zwołał I(II)Krajowy Zjazd SDKPiL(19-21 VIII 1900),który obradował w jego mieszkaniu w Otwocku;występował na nim jako delegat częstochowskiej organizacji partyjnej i Stowarzyszenia Robotników Socjaldemokratów Królestwa Polskiego i Litwy Zagranicą i został wybrany na członka ZG SDKPiL.W wygłoszonym na zjeździe referacie poparł delegatów organizacji warszawskiej domagających się bardziej określonych żądań w sprawie polskiej.Po zjeździe zamieścił artykuł sprawozdawczy"Zjazd Krajowy"w"Przeglądzie Robotniczym"ze stycznia 1901 r.25 XI 1900 skierowany przez ZG SDKPiL do pracy w Stowarzyszeniu Robotników SDKPiL Zagranicą w celu ożywienia jego działalności,skąd wrócił w II 1901 r. i na polecenie ZG podjął pracę w organizacji krajowej.Współpracował przy wydawaniu w Warszawie nielegalnego pisma ZG SDKPiL"Kurierek Robotniczy".Przeciwnik przeprowadzonej przez Trusiewicza na Konferencji Białostockiej SDKPiL II 1901 r.o usunięciu z partii czterech delegatów SDKPiL,którzy na V Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym(23-27 IX 1900 w Paryżu)przyłączyli się do rezolucji PPS wymierzonej przeciwko Róży Luksemburg,jednak wbrew oskarżeniom Trusiewicza,nie solidaryzował się z tymi delegatami.Usunięty z ZG SDKPiL na III Zjeździe SDKPiL 28-29 IX 1901 w Warszawie(który odbył się bez udziału działaczy zagranicznych),wyjechał do Niemiec i nadal działał w SDKPiL.Uczestnik(jako przedstawiciel"opozycji krajowej"w kontakcie z berlińską grupą działaczy)konferencji SDKPiL w Monachium 26-28 XII 1901 zwołanej z inicjatywy kierownictwa Stowarzyszenia Robotników SDKPiL Zagranicą.W końcu I 1902 r.na krótko wrócił do kraju i popierany przez Marchlewskiego brał udział w odbudowie warszawskiej organizacji SDKPiL rozbitej aresztowaniami z jesieni 1901 r.Później wziął udział w zakładaniu w Krakowie pisma teoretycznego SDKPiL,"Przeglądu Socjaldemokratycznego" i w dużej mierze sfinansował wydanie pierwszych jego numerów.VIII 1902 r.wziął udział w konferencji SDKPiL w Berlinie,na której został wybrany do Komitetu Zagranicznego;później był kasjerem tego Komitetu.Studiował prawo w Bernie i współpracował z poznańską socjaldemokratyczną"Gazetą Ludową".XII 1905 r.pisywał do warszawskiej"Trybuny Ludowej",legalnego pisma SDKPiL.Członek delegacji polskiej na Międzynarodowy Kongres Socjalistyczny w Amsterdamie(1904 r.)W 1909 r.w Bernie obronił rozprawę doktorską.Aktywny działacz emigracji socjaldemokratycznej,pozostawał w kontakcie z kierownictwem SDKPiL.Był konsekwentnym obrońcą uchwał antywojennych powziętych na Kongresie II Międzynarodówki w Bazylei 24-25 XI 1912.1911 r.współpracował z pismami SDKPiL:"Wolna Trybuna" i "Nowa Trybuna"oraz(w 1912 r.)z bolszewicką"Prawdą".Od 1912 r.był związany z grupą"rozłamowców"w SDKPiL,współpracownik pisma tej grupy,"Naszej Trybuny".Podczas wojny był w Berlinie,opowiadał się za uchwałami konferencji w Zimmerwaldzie(1915 r.) i Kienthalu(1916 r.)był konsekwentnym zwolennikiem walki o zakończenie wojny poprzez obalenie"rządów imperialistycznych".Pod koniec wojny wrócił do kraju i działał w Warszawskiej organizacji SDKPiL,a od XII 1918 r.w KPRP/KPP.Od 30 IX 1918 docent, od 15 III 1923 profesor kryminologii w WWP w Warszawie.1919-1920 prowadził wykłady w szkole partyjnej dla działaczy młodzieżowej założonej przez Zygmunta Herynga.W połowie 1920 r.opuścił kraj i udał się do Berlina,gdzie 30 IX 1920 wziął udział w przygotowanej przez Adolfa Warskiego naradzie,na której zdecydowano utworzyć trzyosobową egzekutywę kierującą całokształtem prac wykonywanych za granicą dla potrzeb kraju.Został członkiem tej egzekutywy,przemianowanej w XI 1920 r.na Wydział Zagraniczny KC KPRP.W I 1921 r.wrócił do kraju,w XII 1921 r.na krótko aresztowany.W późniejszych latach nie brał bezpośredniego udziału w działalności organizacyjnej KPP,jednak pozostawał w ścisłym kontakcie z tą partią.Uczestniczył w inspirowanych przez KPP pracach społeczno-kulturalnych,był członkiem ostatniej Rady Nadzorczej Spółdzielni Księgarskiej"Książka" zlikwidowanej przez władze w 1929 r.1921-1924 wykładał na Uniwersytecie Ludowym.Często był prelegentem na zebraniach klasowych związków zawodowych.Z powodu krzewienia ideologii marksistowskiej w swoich wykładach o współczesnych kierunkach w socjologii i innych naukach społecznych był kilka razy na krótko aresztowany.Brał udział w pochodach pierwszomajowych i aktywnie współdziałał z lewicowymi organizacjami akademickimi.W 1932 r.protestował na ogólno akademickim wiecu OMS"Życie"przeciw represjom wobec lewicy studenckiej i podnoszeniu czesnego.W 1933 r.wystąpił w obronie przywódców strajku studentów walczących o autonomię uczelni.Próbował wraz z grupą lewicowych profesorów powołać do życia dyskusyjny klub"demokratycznej"profesury.Aktywny działacz Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich,gdzie wygłaszał odczyty,głównie w sekcji szkolnej.W 1926 r.wygłosił referat na Zjeździe Wychowania Moralnego zwołanym przez Związek Nauczycielstwa Polskiego Szkół Średnich i Związek Polskich Nauczycieli Szkół Powszechnych.Był wykładowcą kryminologii w Wolnej Wszechnicy Polskiej.Autor wielu prac z zakresu kryminologii i socjologii,m.in."Społeczna geneza determinizmu i indeterminizmu"(1922 r.)"Zbrodniarz w świetle antropologii i psychologii"(1924 r.)"Adolf Quetelet twórca naukowej statystyki i socjologii oryginalnej"(1925 r.)"Przestępca zawodowy a polityka kryminalna"(1930 r.)