Mikołaj Gomółka

Gomulka,Gomolca(ur.ok.1535 w Radoszkach pod Sandomierzem,zm.po 30 kwietnia 1591,najprawdopodobniej 5 marca 1609 w Jazłowcu)polski kompozytor renesansowy i instrumentalista.
Biografia
Syn mieszczan sandomierskich,Tomasza i Katarzyny Gomółków,był od 1545 chłopcem-śpiewakiem w gronie paziów króla Zygmunta Augusta.W 1548 rozpoczął naukę muzyki u Jana Klausa,jednego z królewskich fistulatorów,grającego na instrumentach dętych drewnianych.Odtąd datuje się jego przynależność do tego zespołu,początkowo w charakterze ucznia(1548-1550),a od 1558 jako pełnoprawnego instrumentalisty;zapewne uczył się przy tym nie tylko gry na fletach i instrumentach stroikowych,gdyż zaliczano go wówczas do grupy zwanej„fistulatores Itali”,której członkami byli w zasadzie muzycy grający na instrumentach strunowych i organach.W okresie nauki przebywał z dworem królewskim w Krakowie,Wilnie,Knyszynie,a w 1552 także w Piotrkowie(w czasie sejmu),Gdańsku i prawdopodobnie u ks.Albrechta Hohenzollerna w Królewcu.Kapelę Zygmunta Augusta opuścił 16 sierpnia 1563;w ciągu ostatnich dwóch lat być może udzielono mu płatnego urlopu.W czasie pobytu na dworze musiał zetknąć się z takimi kompozytorami jak Wacław z Szamotuł,Marcin Leopolita czy Valentin Bakfark.W 1566 powrócił Gomółka do Sandomierza.Zakupił dom w Sandomierzu(kamienica na rogu Rynku i ul.Sokolnickiego,gdzie dziś znajduje się tablica pamiątkowa).O jego działalności muzycznej w tym mieście brak jakichkolwiek wiadomości,zachowały się natomiast dokumenty mówiące,iż rozwijał wówczas aktywność w dziedzinie finansowej oraz pełnił różne funkcje związane z sądownictwem.W 1567 i ponownie 1568 został wybrany jednym z siedmiu ławników;1572 powołano go na eksponowane stanowisko zastępcy wójta miejskiego,a 1578 czynny był w sądzie zamkowym.Z tego roku pochodzi ostatnia wiadomość o pobycie Gomółki w Sandomierzu.Między styczniem 1567 a majem 1570 poślubił córkę rajcy tarnowskiego Tomasza Kuszmierzowicza,Jadwigę i najprawdopodobniej z nią miał syna Michała,który obok Mikołaja był muzykiem na dworze Jana Zamoyskiego.W 1580 Gomółka przebywał prawdopodobnie w Krakowie,uczestnicząc w pracach nad wydaniem psałterza.Być może już wówczas był nadwornym muzykiem biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego,któremu swe dzieło dedykował.W każdym razie dokumenty wskazują,że był w Krakowie w 1586 oraz,że w 1587 porzucił służbę na dworze biskupim.Podjął wówczas wraz z trzema wspólnikami poszukiwania górnicze w okolicy Muszyny.W czerwcu 1590 lub wcześniej został z kolei muzykiem na krakowskim dworze kanclerza Jana Zamoyskiego.Pozostawał tam jeszcze 30 kwietnia 1591 i to jest ostatnia znana data z jego życiorysu.
„Melodie”
Jego najbardziej znane,wydrukowane za życia i jedyne zachowane do dziś dzieło to„Melodie na psałterz polski”(oryginalnie:„Melodiæ ná psalterz polski,przez Mikoláiá Gomólke vczynioné”;wydane w drukarni Łazarza Andrysowicza w Krakowie w 1580),skomponowane do poetyckiego tłumaczenia psalmów biblijnych,wykonanego przez Jana Kochanowskiego;poeta poprosił Gomółkę o dokomponowanie do jego Psałterza Dawidowego muzyki,a ten przyniósł gotowe dzieło ledwie kilka miesięcy później.Melodie zawierają 150 krótkich utworów utrzymanych w układzie czterogłosowym,w technice nota contra notam.Posiłkując się rytmiczną siłą akcentową kompozytor zachował niezwykłą wierność akcentacji języka polskiego.
Melodie są wyjątkowe w muzyce europejskiej z dwóch względów:

• jest to jeden z nielicznych tak wczesnych przykładów,w którym zarówno tekst jak i muzyka są najwyższej próby;
• jest to pierwsze znane opracowanie muzyczne wszystkich 150 psalmów.

Wyjątkowa prostota wykonawcza(nota contra notam,budowa zwrotkowa,melodie poszczególnych głosów utrzymane w średnim rejestrze),była zamierzeniem,o którym sam kompozytor pisze w przedmowie:

Są łacniuchno uczynioneProstakom nie zatrudnioneNie dla Włochów,dla PolakówDla naszych,prostych domaków

Mimo prostoty,pieśni nie są schematyczne wiele z nich wykazuje wpływy różnorodnych tańców obcych i polskich(pawany,galiardy i in.)przy czym co jest zupełną nowością w tym czasie każda stara się oddać wiernie charakter tekstu.Najbardziej znane psalmy to:Nieście chwałę,mocarze(29.)Kleszczmy rękoma(47.)oraz Siedząc po niskich brzegach babilońskiej wody(137.)Szczęśliwy,który ludzi upadłych ratuje(41.)
Muzyka

• Płytę CD z dziełem Mikołaja Gomółki pt."Melodiae na Psałterz polski"nagrał w 1996 roku zespół muzyki dawnej Ars Nova pod kierownictwem Jacka Urbaniaka.Płyta otrzymała nagrodę Fryderyk w kategorii muzyki dawnej w 1996 roku.