Dzieciństwo i młodość
Rodzice Michała poznali się prawdopodobnie podczas uroczystości koronacyjnych,we wrześniu 1637 r.Cecyli Renaty,żony króla Władysława IV Wazy.Naręczny odbyły się bez rozgłosu w dniu 13 lutego 1638 r.(ponad miesiąc wcześniej,bo 7 stycznia zmarł ojciec Gryzeldy Tomasz Zamoyski).Zaślubiny odbyły się w Zamościu 27 lutego 1639 r.Kilkutygodniowe niemowlę przewieziono do Zamościa,gdzie do 1642 wychowywał się w domu jego babki Katarzyny z Ostrogskich Zamoyskiej.Później przebywał wraz z matką,czyli musiał przebywać w Łubnie i Przyłuce,a od 1646 r.w Białym Kamieniu i Wiśniowcu na Wołyniu.W 1648 r.opuścił wspomniane miejscowości i wraz z rodzicami pędził los egzulantów,czyli wygnańców z Kresów.W maju tego roku wraz z rodzicami wyjechał do Brahinina.W następnych tygodniach przebywał w Turowie na Wołyniu,a od jesieni 1648 r.w twierdzy zamojskiej.W 1651 roku zmarł jego ojciec.Większość majątku pozostawała w obcych rękach,zaś majątki w Rusi i Wołyniu zniszczone przez wojnę i zadłużone.Początkowo znalazł się pod opieką biskupa wrocławskiego i płockiego królewicza Karola Ferdynanda Wazy,który tym samym miał się odwdzięczyć rzekomo za pomoc,jaką udzielił mu Jeremi w czasie starań o tron polski w 1648 r.Przebywał w rezydencji biskupów płockich w Broku,pobierając nauki u jezuitów.Prawdopodobnie po śmierci biskupa-protektora(9 maja 1655 r.)przeszedł pod pieczę swego wuja,wówczas podczaszego koronnego,a z czasem wojewody sandomierskiego Jana Sobiepana Zamoyskiego,który dzięki swojej zamożności mógł mu zapewnić dalszą edukację.Wuj oddał go na dwór królewski Jana Kazimierza,gdzie Michał zyskał ogólną życzliwość i przychylność.Trudno orzec,czy wynikała ona z cech charakteru,czy ze względu na pamięć jego ojca.W czasie potopu szwedzkiego wraz z parą królewską schronił się do Głogówka na Śląsku.W dniu 18 listopada 1655 na polecenie króla Jana Kazimierza wyjechał do Nysy,gdzie pobierał nauki w Kolegium Jezuickim Carolinum,gdzie przebywał co najmniej do marca 1656 roku.W 1656 roku dzięki wsparciu królowej Ludwiki Marii rozpoczął studia na uniwersytecie w Pradze.Wraz z nim przebywał preceptor Felicjan Wąsowic,który listownie informował ordynata Zamoyskiego o postępach Michała w nauce.Bynajmniej królowa nie była do końca zadowolona z usług Wąsowica,skoro w 1660 r.zarzucała mu nadmierne wydatki w związku z jego pobytem u boku Michała.Wówczas królowa zdecydowała o powrocie Michała do kraju, zaś o jego dalszym losie miała zdecydować wraz z opiekunem,w zależności od jego umiejętności.Przed dniem 19 czerwca 1660 roku powrócił do kraju.Wkrótce udał się na dwory w Dreźnie i Wiedniu.Tam też cieszył się szczególnymi względami cesarzowej wdowy Eleonory.Wówczas sięgnął po godność pułkownika,a może nawet szambelana cesarskiego.Wówczas prawdopodobnie poznał swoją przyszłą żonę Eleonorę,która wówczas liczyła kilka lat(ur.1653).Tam też podszkolił swoją znajomość łaciny,niemieckiego,włoskiego i francuskiego.Władał wieloma językami:łaciną,niemieckim,francuskim,włoskim,hiszpańskim,tatarskim,tureckim i zapewne ruskim.W 1663 roku wziął udział w kampanii na Ukrainie,w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667.W czasie rokoszu Lubomirskiego opowiedział się po stronie króla.
Elekcja
Kandydaturę Michała Korybuta do polskiego tronu wysunął biskup chełmiński i podkanclerzy koronny Andrzej Olszowski.Był kandydatem rzesz szlacheckich,dla których niebogaty i niedoświadczony książę nie mógł stanowić zagrożenia dla złotej wolności.Zaraz po jego wyborze profrancuskie stronnictwo magnackie(tzw.malkontenci)z prymasem Mikołajem Prażmowskim i hetmanem wielkim koronnym Janem Sobieskim przeszło do opozycji,planując unieważnienie elekcji,a później nawet detronizację Michała.Został wybrany na króla na sejmie elekcyjnym 19 czerwca 1669 roku.Oprócz niego było czterech kandydatów innych narodowości,lecz po złych doświadczeniach z obcymi monarchami szlachta gremialnie głosowała na"Piasta",wbrew zamiarom magnatów.Uzyskał on 11271 głosów elektorskich szlachty.Koronowany został 29 września 1669 w Krakowie.
Małżeństwo
27 lutego 1670 roku na Jasnej Górze odbył się ślub z Eleonorą Habsburżanką,którego udzielał im nuncjusz papieski Galeazzo Marescotti,gdyż prymas Prażmowski odmówił swojego udziału.Pierwsza część uroczystości weselnych odbyła się w pałacu Denhoffów w Kruszynie.
Walka stronnictw
W Rzeczypospolitej zwalczały się dwa stronnictwa: malkontenci i regaliści.Malkontentami nazywano stronnictwo profrancuskie.Tworzyli je:prymas Mikołaj Prażmowski,hetman wielki koronny Jan Sobieski,Andrzej Morsztyn,Bogusław i Michał Kazimierz Radziwiłłowie,wojewoda krakowski Aleksander Michał Lubomirski,wojewoda ruski Stanisław Jan Jabłonowski,wojewoda poznański Krzysztof Grzymułtowski,biskup krakowski Andrzej Trzebicki.W listopadzie 1669 roku malkontenci zerwali sejm koronacyjny posługując się egzulantami(tak określano szlachtę z ziem ukrainnych utraconych na rzecz Rosji).Malkontenci dążyli do detronizacji króla i wyniesienia na tron hrabiego Charles'a-Paris d'Orléans-Longueville.Po kraju krążył ordynarny paszkwil antykrólewski,pióra stolnika wielkiego koronnego Jana Wielopolskiego,pt."List szlachcica polskiego do sąsiada po sejmie coronationis z Krakowa A.1669".W roku 1670 ostra walka stronnictw przeniosła się do sejmików przedsejmowych.Szlachta domagała się na nich sądu sejmowego nad hetmanem Janem Sobieskim.W obronie Sobieskiego wojsko zawiązało konfederację pod Trembowlą.Wobec groźby buntu armii,regaliści zrezygnowali z rozprawy z hetmanem na sejmie.19 kwietnia 1670 malkontenci zerwali sejm walny.Sejmiki posejmowe wzięły w obronę króla Michała,domagając się sejmu konnego w pospolitym ruszeniu i ukarania malkontentów.Jednak wzajemne animozje były tak silne,że dały znać o sobie w obliczu zagrożenia tureckiego.Oto w roku 1671 regaliści skutecznie zablokowali uchwalenie przez sejm środków na obronę,ponieważ hetman Jan Sobieski był malkontentem.Konflikt z malkontentami przesłaniał wojnę z Turcją.Doszło nawet do tego,że król poparł bunt oddziałów regimentarza Stanisława Wyżyckiego,który wbrew rozkazom Sobieskiego opuścił Wołyń,pozbawiając go obrony.Król wyznaczył buntownikom leża zimowe w bogatym starostwie samborskim i wypłacił część zaległego żołdu.Wojsku Sobieskiego żołdu nie wypłacił.Rozdarte wewnętrznymi waśniami państwo nie było w stanie dać należytego odporu Turkom.W 1672 Turcja wypowiedziała wojnę Rzeczypospolitej.Mimo to w Koronie zanosiło się na kolejną wojnę domową.Zgromadzona przy królu w Gołębiu szlachta zawiązała konfederację gołąbską pod marszałkostwem pisarza polnego koronnego Stefana Stanisława Czarnieckiego.Gołębianie zagrozili sądem prymasowi Mikołajowi Prażmowskiemu.Pozbawili go wszelkich stanowisk państwowych.Plądrowali dobra Jana Sobieskiego i jego krewnych.22 listopada w Kobryniu konfederację zawiązało wojsko litewskie i opowiedziało się za gołębianami.Obecne przy Sobieskim w Szczebrzeszynie wojsko koronne zawiązało w jego obronie konfederację szczebrzeszyńską.Na czele swych oddziałów Jan Sobieski udał się do Łowicza,gdzie przebywał prymas Prażmowski.Mediacji między zwaśnionymi stronami podjął się nuncjusz apostolski Francesco Buonvisi i biskup krakowski Andrzej Trzebicki.Na pacyfikację nastrojów wpłynął też list sułtana Mehmeda IV,który żądał całkowitego ukorzenia się Rzeczypospolitej.W marcu 1673 odbył się w Warszawie sejm pacyfikacyjny,na którym uchwalono:1)wzajemne darowanie win,2)odmowę ratyfikacji układu buczackiego,3)uchwalono środki na zaciąg armii.Pieniądze dane przez papieża przeznaczono na artylerię.
Pierwszy etap wojny
W czerwcu 100-tysięczna armia turecka,dowodzona przez samego sułtana Mehmeda IV,obległa Kamieniec Podolski,który 26 sierpnia skapitulował.Lwów okupił się po 10 dniach oblężenia.Czambuły tatarskie dotarły do Hrubieszowa,Jasła i Biecza.Maszerowały na Gołąb nad Wisłą,gdzie był król i zbierało się pospolite ruszenie.W październiku,na rozpaczliwą prośbę senatorów,Jan Sobieski wyprawił się z garstką wojska na czambuły tatarskie.Pod Niemirowem rozgromił ordę Dżambet Gireja.Pod Komarnem zniszczył drugi kosz tatarski,a pod Petranką zniósł trzecie zgrupowanie.
Pokój
Rezultat tego etapu wojny to"trudny do zaakceptowania"(dla znacznej części szlachty polskiej)pokój w Buczaczu(1672),który oddawał Imperium Ottomańskiemu część ziem wschodnich i wyrażał zgodę na płacenie przez Rzeczpospolitą ustalonych rocznych kwot.Rzeczpospolita stała się do 1676 roku lennem imperium osmańskiego.Zabiegami dyplomatycznymi Polska wyeliminowała Tatarów Selima I Gireja i Kozaków Piotra Doroszenki z udziału w wojnie po stronie Turcji.Prawdopodobnie efektem jej zabiegów był najazd Kałmuków na Krym i Doroszeńkę.Chanat był spustoszony tak mocno,że Selim Girej nie był w stanie wesprzeć Turków.
Przygotowania do wypowiedzenia pokoju
Po kontrowersjach wokół traktatu pokojowego,będących jedną z przyczyn wewnętrznej anarchii,a także licznych interwencjach i subwencjach państw trzecich(m.in.papiestwa)Michał Korybut rozpoczął przygotowania do kontynuacji wojny(czyli zerwania traktu pokojowego).8 października 1673 w obozie pod Skwarzawą król Michał dokonał przeglądu 40000 wojsk koronnych i 50 dział.
Choroba Michała Korybuta i zmiana dowódcy
Z powodu choroby król zmuszony został zdać dowództwo na Jana Sobieskiego.Pod Chocimiem stanął 30-tysięczny korpus Husejna Paszy.W Kamieńcu Podolskim stacjonował 18-tysięczny korpus Halila Paszy.15-tysięczny korpus Kaplana Paszy stał w Jassach.Sobieski skierował się przeciwko Husseinowi.Otoczył główne siły tureckie w twierdzy chocimskiej,którą w drugim dniu oblężenia wziął szturmem.To wielkie zwycięstwo Polaków nie przyniosło co prawda przełomu w wojnie i odzyskania Kamieńca Podolskiego,ale utwierdziło pozycję Jana Sobieskiego w Europie i zwiększyło respekt dla niego wśród Turków,którzy odtąd zwali go"Lwem Lechistanu".
Śmierć i pogrzeb
Król Michał Korybut Wiśniowiecki zmarł w pałacu arcybiskupim we Lwowie 10 listopada 1673 śmierć nastąpiła z powodu zatrucia żołądkowego.Nowym królem obrany został 19 maja 1674 Jan III Sobieski.Po nabożeństwie serce króla pochowano w klasztorze kamedułów na Bielanach w Warszawie.Wnętrzności pochowano w Katedrze Łacińskiej we Lwowie(zostały wmurowane w jedną ze ścian katedry),ciało zaś 20 listopada odwieziono do Warszawy.Doczesne szczątki króla Michała pochowano tego samego dnia wraz z prochami Jana II Kazimierza Wazy w podziemiach katedry wawelskiej,w dzień koronacji następcy,Jana III Sobieskiego 31 stycznia 1676.
Ocena rządów
Większość historyków źle ocenia Michała Korybuta Wiśniowieckiego jako władcę.Zachowane do naszych czasów źródła ukazują go jako gnuśnego,strachliwego,żądnego władzy,bez umiejętności politycznych lub choćby wojskowych(inaczej niż jego ojciec);przypadkowego władcę z woli tłumu.Ocena ta wychodziła w głównej mierze ze strony jednego z jego najzagorzalszych wrogów Jana Sobieskiego,którego trudno posądzić o neutralność,tym bardziej,że efekty jego panowania są przedmiotem nie mniejszych kontrowersji niż w przypadku Wiśniowieckiego.Z drugiej strony uwagę wielu współczesnych historyków zwracają wyważone wypowiedzi Wiśniowieckiego.Można wysnuć wniosek,że król miał bardzo konkretne plany(nieustępujące pod tym względem od tych autorstwa przeciwników)odnośnie do rozwoju państwa,których po prostu nie zdążył wprowadzić w życie.Nie pomagała mu też szlachta,zrywająca sejmy i skutecznie paraliżująca wszelkie reformy Rzeczypospolitej.
Genealogia
| Michał Wiśniowiecki ur.XVI w.zm.1616 | Regina Mohyła ur.ok.1588 zm.1619 | Tomasz Zamoyski ur.1 IV 1594 zm.7 I 1638 | Katarzyna Ostrogska ur.1602 zm.6 X 1642 | ||||||||||
| Jeremi Wiśniowiecki ur.1612 zm.20 VIII 1651 | Gryzelda Zamoyska ur.27 IV 1623 zm.17 IV 1672 | ||||||||||||
Eleonora Habsburg ur.31 V 1653 zm.17 XII 1697OO 27 II 1670 |
Michał Korybut Wiśniowiecki ur.31 V 1640 zm.10 XI 1673 | ||||||||
| NN(syn)Wiśniowiecki ur.29 XI 1670 zm.29 XI 1670 | |||||||||
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz