Archikatedra św.Jana Chrzciciela i św.Jana Ewangelisty w Lublinie

Największy kościół w Lublinie,pełniący funkcję kościoła archikatedralnego Archidiecezji lubelskiej,jest perłą baroku na Lubelszczyźnie.
Historia
XVI–XVIII w.
Archikatedra powstała w XVI wieku na ziemiach należących do Andrzeja Tęczyńskiego.Sprowadził on do Lublina zakon jezuitów.Kościół ufundował Bernard Maciejowski.Budowę rozpoczęto w 1586 według projektów Jana Marii Bernardoniego i Józefa Bricca(Giuseppe Brizio).Ukończono ją w 1625.Została już zbudowana w barokowym stylu,mimo to w pewnych miejscach można się doszukać detali renesansowych.Jezuici postanowili wybudować kompleks budynków dla szkoły i kolegium,które postanowili prowadzić.Budynki usytuowane były wzdłuż ulicy Jezuickiej oraz wokół dzisiejszego placu Katedralnego.Stykały się z gmachem katedry,przez co wewnątrz utworzył się dziedziniec.Całość wkomponowana była w mury obronne,przez co okna katedry musiały znajdować się powyżej linii murów z powodów bezpieczeństwa.W tym okresie była to świątynia jednonawowa z ołtarzami bocznymi.W 1752 kościół został odbudowany w stylu barokowym po pożarze.W 1757 wnętrze świątyni pokryto iluzjonistycznymi freskami przez nadwornego malarza Augusta III Sasa,Józefa Meyera.Po kasacji zakonu w 1773 w wyniku utworzenia Komisji Edukacji Narodowej z Lublina ustąpili jezuici.Kościół i klasztor przejęli ojcowie trynitarze.Nie mieli oni jednak żadnych pieniędzy na utrzymanie świątyni,przez co kościół oraz dawne zabudowanie kolegium jezuickiego popadały w ruinę.W 1797 świątynia pełniła funkcję magazynu na zboże.
XIX–XX w.
W 1805 utworzono diecezję lubelską.Na jej siedzibę wybrano dawny kościół jezuitów.W 1815 rozpoczęto wyburzanie gmachów kolegium jezuickiego.Gruz użyto do budowy szosy zamojskiej(obecnie ul.Kardynała Stefana Wyszyńskiego).Gmachy znajdujące się przy ul.Jezuickiej oraz graniczące z furtą klasztorną,przeznaczono na szkołę wojewódzką.Swego czasu uczęszczał do niej Józef Ignacy Kraszewski,nie otrzymał jednak promocji do następnej klasy.Furtę klasztorną,która już w 1627 została podwyższona i umieszczono na niej dzwony przebudowano w stylu neogotyckim i nazwano Wieżą Trynitarską.W 1821 Antonio Corazzi zaprojektował nową fasadę,utrzymaną w klasycystycznym stylu.Przed wejściem do świątyni umieścił sześciokolumnowy portyk z balkonem.Kolejna przebudowa nastąpiła w 1878.Odnowiono wtedy wnętrze kościoła a sześciokolumnowy portyk zmieniono na czterokolumnowy.Balkon zastąpiono frontonem.W wyniku zniszczeń podczas II wojny światowej budynki dawnego kolegium ostatecznie przestały pełnić funkcje oświatowe i przez wiele lat stały puste.Obecnie znajduje się tam Archiwum Państwowe.Sama katedra straciła jedną z wież.Z inicjatywy kardynała lubelskiego Stefana Wyszyńskiego,katedrę odbudowano.Powrócono do projektu Corazziego z sześciokolumnowym portykiem i balkonem.Na froncie świątyni umieszczono sgraffito z biskupim wezwaniem Stefana Wyszyńskiego Soli Deo(Bogu jedynemu).Na początku XXI wieku rozpoczęto renowację wnętrza archikatedry.
Kalendarium

• 1 września 1582 przybycie jezuitów(Stanisław Warszewicki i Szymon Wysocki)do Lublina i rozpoczęcie prac zmierzających do powstania kościoła i kolegium jezuickiego;
• 1585 wyznaczenie terenu pod budowę kolegium i kościoła z polecenia króla Stefana Batorego;
• 20 kwietnia 1586 położenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła;
• 25 kwietnia 1604 konsekracja świątyni i nadanie jej patronów:św.Jana Chrzciciela i św.Jana Ewangelisty przez biskupa krakowskiego Bernarda Maciejowskiego;
• 10 marca 1752 pożar kościoła i kolegium;
• 1758 zakończenie procesu odbudowy świątyni i zmiany wystroju jej wnętrza;
• 21 lipca 1773 kasata zakonu jezuitów przez papieża Klemensa XIV;
• 1805 podniesienie kościoła do rangi katedry i decyzja o jego restauracji;
• 22 sierpnia 1832 rekoncyliacja świątyni(rozbiorowe rządy austriackie zamieniły ją na skład zboża i magazyn wojskowy);
• 9 września 1939 bombardowanie katedry;
• 1946 przystąpienie do odbudowy świątyni po zniszczeniach II wojny światowej;
• 3 lipca 1949 cud lubelski(łzy na obrazie Matki Bożej);
• 9 czerwca 1987 wizyta Jana Pawła II w katedrze;
• 26 czerwca 1988 koronacja cudownego obrazu Matki Bożej Płaczącej;
• 25 marca 1992 podniesienie katedry do rangi archikatedry;
• 1998 rozpoczęcie kompleksowej konserwacji dekoracji i wyposażenia archikatedry pod patronatem abpa Józefa Życińskiego;
• 2005 ekspozycja szat grobowych w przebudowanych kryptach;
• 2006 otwarcie stałej wystawy złotnictwa i szat liturgicznych w odnowionym Skarbcu i Zakrystii Akustycznej;
• 2007–2008 konserwacja Kaplicy Najświętszego Sakramentu;
• 2009 początek remontu elewacji(restauracja fasady).

Wnętrze archikatedry
Wnętrze naw pokryte jest freskami wykonanymi głównie przez Jana Meiera.W prezbiterium znajduje się XVII w.ołtarz wykonany z czarnej gruszki libańskiej,obecnie w swoim oryginalnym hebanowym kolorze,znajdują się w nim złote rzeźby świętych.W prezbiterium wiszą również dwa barokowe obrazy,Ostatnia wieczerza i Uczta Heroda.W kaplicach bocznych oprócz fresków możemy zobaczyć figury świętych,między innymi Ignacego Loyoli oraz obrazy.W ołtarzu bocznym przy lewej nawie wisi obraz Matki Boskiej Płaczącej.3 lipca 1949 obraz płakał krwawymi łzami,które zostały zebrane i umieszczone w jednym z kamieni w koronie Maryi.W kaplicy Najświętszego Sakramentu znajduje się cudowny Krzyż Trybunalski,znajdujący się pierwotnie w kościele św.Michała Archanioła.W Zakrystii Akustycznej oraz w sąsiednim skarbcu eksponowane są cenne zbiory przedmiotów liturgicznych.W obydwu pomieszczeniach znajdują się iluzjonistyczne freski Meiera,przedstawiające tryumf wiary nad herezją oraz jeźdźca Apokalipsy.Stojąc w rogu Zakrystii Akustycznej można usłyszeć szept osoby znajdującej się w innym rogu pomieszczenia.Podobno biskup lubelski chciał mieć możliwość podsłuchiwania rozmów gości,których przyjmował w Zakrystii.W archikatedrze znajduje się wiele przedmiotów przeniesionych do niej w XIX w.z kościoła św.Michała.Oprócz Krzyża Trybunalskiego,jest także chrzcielnica z XIV w.tablice epitafijne,m.in.Sebastiana Klonowica,monstrancje itd.Otwarte są dla zwiedzających krypty.Leżą tam zmarli biskupi lubelscy.Można oglądać ubrania zmarłych,portrety nagrobne,przedmioty z którymi chowani byli zmarli.Wejście do krypt znajduje się we wnętrzu katedry.Wieża Trynitarska zwana również Bramą Trynitarską,wchodziła w skład zabudowań kolegium jezuickiego.Na początku była tylko furtą klasztorną.Chcąc dojść do katedry,lub szkoły,każdy musiał przejść furtą.W 1627 podwyższono ją i przeznaczono na dzwonnice.Po kasacie zakonu jezuitów przeszła w ręce oo.trynitarzy.Mimo,że budowla krótko należała do zakonników,od tej pory zaczęto ją nazywać Wieżą Trynitarską.Kolejnym właścicielem obiektu stało się miasto.W XIX w.wraz z katedrą uległa przebudowie.Antoni Corazzi zaprojektował ją w stylu neogotyckim.Podczas II wojny światowej uległa poważnym zniszczeniom.W latach 1945–1952 odbudowano Wieżę.W Wieży Trynitarskiej obecnie znajduje się Muzeum Archidiecezjalne.Są tam przedmioty użytku religijnego,obrazy,ikony,rzeźby,tkaniny,sarkofagi,instrumenty muzyczne,lichtarze,portret trumienne oraz inne zabytkowe sprzęty.W związku z tym,że Wieża to dzwonnica lubelskiej archikatedry,można obejrzeć 4 dzwony,m.in.Michała,przeniesionego z fary lubelskiej oraz największy lubelski dzwon,Marię,z której dzwoni się w wyjątkowe uroczystości.Ze szczytu Wieży możemy podziwiać panoramę Lublina.