Julian Marchlewski

Julian Baltazar Marchlewski,ps.„Karski”,„Kujawiak”(ur.17 maja 1866 we Włocławku,zm.22 marca 1925 w Bogliasco k.Nervi)działacz polskiego i międzynarodowego rewolucyjnego ruchu robotniczego i komunistycznego,współzałożyciel Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy i Związku Robotników Polskich,działacz lewego skrzydła socjaldemokracji niemieckiej,jeden z przywódców Związku Spartakusa,współtwórca Międzynarodówki Komunistycznej,przewodniczący Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski.Redaktor prasy socjalistycznej,publicysta i wydawca.Z wykształcenia ekonomista.
Życiorys
Syn Józefa Franciszka i Augusty Rückersfeldt.Ukończył 3 klasy gimnazjum we Włocławku.W latach 1884–1885 należał do tajnego gimnazjalnego kółka marksistowskiego powiązanego z Partią„Proletariat”.W 1887 r.rozpoczął w Warszawie pracę zawodową początkowo jako praktykant,następnie jako wykwalifikowany farbiarz.Współzałożyciel w 1889 r.Związku Robotników Polskich.Od listopada 1891 do listopada 1892 r.więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej.W 1893 r.współzakładał SDKPiL.Był członkiem Zarządu Głównego partii,później przywódcą i jej głównym obok Róży Luksemburg ideologiem.Redagował czasopisma„Czerwony Sztandar”,„Przegląd Socjalistyczny”oraz„Sprawę Robotniczą”.W latach 1893–1905 na emigracji(Szwajcaria,Cesarstwo Niemieckie),chłonął nowinki tamtejszej myśli socjaldemokratycznej.Uczestnik rewolucji 1905–1907.Od grudnia 1906 do lutego 1907 r.więziony w twierdzy modlińskiej.Po rewolucji przebywał w Cesarstwie Niemieckim,gdzie przyłączył się do lewego skrzydła SPD.W 1918 r.zdecydowanie sprzeciwiał się odzyskaniu przez Polskę niepodległości,uważając,że jedynym sposobem rozwiązania kwestii narodowej jest przeprowadzenie rewolucji socjalistycznej oswobadzającej proletariat i narody uciskane spod panowania,zarówno militarnego,jak i ekonomicznego,mocarstw światowych.W 1919 r.współtwórca Międzynarodówki Komunistycznej,1920 r.postawiony przez Lenina na czele Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w Białymstoku.Od 1922 r.przewodniczący Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom.Przygotował program WKP w zakresie dotyczącym rolnictwa.Od drugiej połowy 1923 r.nasilająca się choroba nerek coraz częściej wyłączała go z czynnego życia.W 1924 r.leczył się na Krymie.W grudniu wyjechał do Włoch,gdzie zmarł w trakcie pobytu wczasowego.W 1950 r.urna z jego prochami została złożona do grobowca na Powązkach Wojskowych w Warszawie.Był bratem Leona Marchlewskiego i ojcem Zofii Marchlewskiej.
Epizod wydawniczy
W czerwcu 1902 r.Marchlewski wraz z przyjacielem,Aleksandrem Israelem Helphandem(Parvusem),założył w Monachium przedsiębiorstwo wydawnicze Dr J.Marchlewski und Co.Verlag Slavischer und Nordischer Literatur.Parvus lokując swe pieniądze stał się właścicielem i kierownikiem firmy,natomiast Marchlewski wziął na siebie planowania wydawnicze,kontakty z autorami,tłumaczami,ilustratorami i drukarniami.Jednym z pierwszych,do których zwrócił się Marchlewski z ofertą wydawniczą był Stefan Żeromski wydał jego"Popioły"w oryginale i przekładzie niemieckim,"Rozdziobią nas kruki,wrony w przekładzie".Korespondował również z Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem i Maksimem Gorkim.Utrzymywał także kontakty z zachodnimi i polskimi księgarzami:Gebethnerem i Wolffem w Warszawie,Bernardem Połonieckim we Lwowie.W latach 1903–1904 Marchlewski wydał ok.50 tytułów,głównie w języku niemieckim,polskim i rosyjskim.Wraz z wybuchem rewolucji 1905 roku Parvus rzucił się w wir polityki,przestając interesować się wydawnictwem.Wyjechał do Rosji i pozostawił Marchlewskiego z nieuregulowanymi płatnościami.6 grudnia 1905 Wydawnictwo zostało zlikwidowane przejęła je firma Etzold und Co.
Wybrane publikacje książkowe
Autor publikacji naukowych i ideologicznych.

• J.B.Marchlewski,"Fizjokratyzm w dawnej Polsce",Warszawa 1897 r.
• J.B.Marchlewski,"Stosunki społeczno-ekonomiczne pod panowaniem pruskim",Lwów–Warszawa 1903 r.(dostępna kopia cyfrowa)
• J.B.Marchlewski,"Duma carska i bezprawie wyborcze",Warszawa 1906 r.(dostępna kopia cyfrowa;książka wydana pod pseudonimem J.Karski)
• J.B.Marchlewski,"Ekonomia polityczna.Czym jest i czego uczy",Warszawa 1907 r.(dostępna kopia cyfrowa)
• J.B.Marchlewski,"Antysemityzm a robotnicy",Chicago 1913 r.(dostępna kopia cyfrowa wydania krajowego z 1920 r.)
• J.B.Marchlewski,"Wspomnienia z dzieciństwa.Szkice literackie.Listy z Japonii",Moskwa 1928 r.(dostępna kopia cyfrowa)
• J.B.Marchlewski,"Pisma wybrane",Tomy I-II,Wyd.Książka i Wiedza,Warszawa 1952 r.(Tom I) i 1956 r.(Tom II)(wydanie powojenne dzieł Marchlewskiego)

Upamiętnienie
Po śmierci Marchlewskiego jego imieniem nazwano polski obwód autonomiczny na Ukrainie(tzw.Marchlewszczyzna),miasto w tym obwodzie(Marchlewsk,obecnie ponownie Dołbysz)oraz Komunistyczny Uniwersytet Mniejszości Narodowych w Moskwie.Po 1945 roku był patronem wielu ulic(obecne:Aleja Jana Pawła II w Warszawie,ul.Dmowskiego w Gdańsku,Aleja płk.Władysława Beliny-Prażmowskiego w Krakowie),szkół(m.in.Szkoły Partyjnej przy KC PZPR),przedsiębiorstw(m.in.Zakłady Przemysłu Bawełnianego w Łodzi,co miało upamiętniać zatrudnienie Marchlewskiego w tych zakładach w celu prowadzenia działalności socjalistycznej wśród robotników oraz Zakłady Celulozowo-Papiernicze we Włocławku,co miało upamiętniać miejsce urodzenia Marchlewskiego),czy instytucji na terenie Polski(Akademia Medyczna w Białymstoku im.J.Marchlewskiego).Rozkazem Nr 13/MON z dnia 13 kwietnia 1966 roku Minister Obrony Narodowej nadał Bydgoskiemu Pułkowi Obrony Terytorialnej w Grudziądzu imię Juliana Marchlewskiego.W okresie PRL wybito również kilka medali okolicznościowych na cześć Marchlewskiego.W latach 80.XX wieku,w PRL,zakłady w których pracował,a nazwę nadano po nacjonalizacji(Zakłady Przemysłu Bawełnianego im.Juliana Marchlewskiego Poltex),utraciło człon jego imienia.W 1950 roku jednej z ulic Berlina(wtedy Wschodniego)nadano nazwę Marchlewskiego.