Władysław Żeleński

Władysław Marcjan Mikołaj Żeleński(ur.6 lipca 1837 w Grodkowicach pod Krakowem,zm.23 stycznia 1921 w Krakowie)polski kompozytor,pianista,organista,pedagog,organizator życia muzycznego.
Życiorys
Był synem właścicieli majątku Grodkowice,Kamili z Russockich i Marcjana Władysława Żeleńskiego,który został zamordowany 23 lutego 1846 roku w trakcie rabacji,kiedy próbował ocalić żonę.Władysław Żeleński już we wczesnym dzieciństwie przejawiał szczególne uzdolnienia muzyczne.Naukę gry na fortepianie rozpoczął w Krakowie pod kierunkiem Kazimierza Wojciechowskiego,a następnie Jana Germasza.W zakresie kompozycji kształcił się u Franciszka Mireckiego.W wieku 20 lat Żeleński miał już w swoim dorobku kompozytorskim dwa kwartety smyczkowe,tria oraz uwerturę,której prawykonaniem osobiście zadyrygował na koncercie w dniu 29 lipca 1857 roku.Dalsze studia muzyczne odbywał od 1859 r.w Pradze,gdzie kształcił się w zakresie gry fortepianowej u Aleksandra Dreyschocka oraz w zakresie gry na organach i nauki kontrapunktu u Józefa Krejčiego.W 1862 r.uzyskał w Pradze tytuł doktora filozofii.W latach 1866-1870 doskonalił rzemiosło kompozytorskie w Paryżu pod kierunkiem Napoleona Henryka Rebera w Konserwatorium Paryskim,a później prywatnie u Bertolda Damckego.W 1870 r.Władysław Żeleński powrócił do kraju.Początkowo działał w Krakowie,gdzie 30 stycznia 1871 odbył się jego koncert kompozytorski.Następnie przeniósł się do Warszawy,gdzie po śmierci Stanisława Moniuszki objął klasę harmonii i kontrapunktu w Konserwatorium Warszawskim.W 1878 r.został dyrektorem artystycznym Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego.W 1881 roku powrócił na stałe do Krakowa.Z jego inicjatywy zostało powołane Konserwatorium Krakowskie,w którym aż do śmierci w 1921 r.pełnił funkcję dyrektora.W konserwatorium prowadził także klasę organów i przedmioty teoretyczne.Jednym z jego uczniów był pianista i kompozytor Zygmunt Stojowski.Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie,w grobowcu rodzinnym(kw.Ka).
Twórczość
Twórczość Władysława Żeleńskiego obejmuje 5 kwartetów smyczkowych,sekstet,2 tria,kwartet fortepianowy,utwory na skrzypce i fortepian,utwory fortepianowe(w tym 2 sonaty i liczne miniatury),utwory organowe,Koncert fortepianowy Es-dur,utwory orkiestrowe:m.in.2 uwertury(W Tatrach,Echa leśne),2 symfonie,a także liczne pieśni.Skomponował też wiele pieśni do słów zaprzyjaźnionej z rodziną Żeleńskich Narcyzy Żmichowskiej„Gabryelli”.
Opery

• Konrad Wallenrod
• Goplana
• Janek
• Stara Baśń na podstawie powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego wystawiona w 1907 roku we Lwowie

Rodzina
Od 1872 r.mąż Wandy Żeleńskiej z domu Grabowskiej,ojciec trzech synów:Stanisława Żeleńskiego inżyniera,Tadeusza Boya-Żeleńskiego tłumacza,satyryka,pisarza,lekarza z zawodu,oraz Edwarda Żeleńskiego urzędnika bankowego.Po śmierci pierwszej żony w 1904 r.Władysław Żeleński ożenił się z Anną,córką Zenona Słoneckiego.