Balladyna

Tytuł tragedii w pięciu aktach,napisanej przez Juliusza Słowackiego w Genewie w 1834 roku,a wydanej w Paryżu w roku 1839(w epoce romantyzmu).Wykonana na scenie po raz pierwszy w 1862 r.Autor poświęcił swój utwór Zygmuntowi Krasińskiemu,"autorowi Irydiona".Balladyna to również imię głównej bohaterki wspomnianego utworu.Utwór Słowackiego to opowieść o żądzy władzy i o dorastaniu do roli zbrodniarza.Nie przypadkiem też imię głównej bohaterki nawiązuje do ballady,w której zazwyczaj pojawiają się motywy fantastyczne i elementy wierzeń ludowych.
Treść

Balladyna i Alina to siostry,mieszkające wraz z matką w ubogiej chacie w lesie.Nimfa,królowa jeziora Gopła,Goplana,zakochana w kochanku Balladyny,Grabcu,przez swą zazdrość miesza się w ludzkie sprawy i gmatwa ich losy.Do chaty sióstr przyjeżdża bogaty książę Kirkor,wiedziony tam przez sługę Goplany,Skierkę.Goplana ma nadzieję,że Kirkor zakocha się w Balladynie,a wtedy Grabiec zostanie tylko dla niej.Jednak jej sługa,Skierka,sprawia,że książę zakochuje się w obu siostrach.Żeby zdobyć męża,dziewczęta współzawodniczą w zbieraniu malin.Ta z sióstr,która pierwsza zbierze pełny dzbanek,ma wziąć Kirkora za męża.Gdy okazuje się,że Alina wygrywa,Balladyna zabija ją nożem.Jedynym świadkiem tej zbrodni jest Grabiec przemieniony przez Goplanę w płaczącą wierzbę.W domu Balladyna tłumaczy nieobecność swej siostry tym,iż Alina uciekła z kochankiem.O zbrodni przypomina Balladynie krwawa plama na czole,niedająca się zmyć,oraz dręczące ją koszmary i wyrzuty sumienia.Ciało Aliny odnajduje pasterz Filon i zakochuje się w martwej dziewczynie.Tuż po ślubie Kirkor wyjeżdża na bitwę pod Gnieznem,by odzyskać tron dla prawowitego króla,Popiela III,który został wygnany ze swego pałacu i mieszka w lesie jako pustelnik.Do zamku mają wkrótce przyjechać weselni goście.Balladyna wstydzi się swej matki,każe ją zamknąć w wieży.Między Balladyną a Fon Kostrynem,rycerzem Kirkora,nawiązuje się romans.Balladyna udaje się do pustelnika,by zlikwidował plamę z jej czoła.Ten jednak potrafi czytać z ludzkich serc poznaje prawdę o zbrodni.Scenę obserwuje Kostryn,zna sekret kochanki.Wspólnie zabijają(choć to Balladyna zadaje śmiertelny cios)posłańca od księcia,rycerza Gralona,który przywiózł skrzynię dla Balladyny,prezent od męża ta śmierć nie była konieczna,ale w ten sposób kochankowie stają się wspólnikami w zbrodni,a o to chodziło Kostrynowi.Odbywa się uczta w zamku,na której jest obecny m.in.Grabiec w przebraniu dzwonkowego króla,które sprawiła mu Goplana,oraz sługi nimfy:Skierka i Chochlik.Balladyna wypiera się swojej matki i każe wygnać ją z pałacu.Na dźwięk melodii granej przez Chochlika i tajemniczego śpiewu opowiadającego historię jej zbrodni,Balladyna popada w obłęd.Słyszy głosy z zaświatów,ukazuje jej się duch Aliny,odpędza go,aż wreszcie mdleje.W nocy Balladyna zabija śpiącego Grabca.Razem z kochankiem zabierają mu koronę Popielów symbol prawowitej władzy królewskiej,którą Grabiec dostał od Goplany po czym wyruszają ze swoją armią do Gniezna,by objąć władzę.W bitwie Fon Kostryn pokonuje wojska Kirkora,zaś sam Kirkor ginie na polu walki.Po bitwie Balladyna pozbywa się Fon Kostryna podając mu kawałek chleba ukrojony zatrutym nożem.Wkrótce Kostryn umiera w męczarniach przed śmiercią ostrzegając przed rządami Balladyny.Balladyna zostaje królową.Kanclerz informuje ją,że zgodnie z tradycją nowa władczyni powinna rozstrzygnąć kilka spraw sądowych wnoszonych przez poddanych.Pierwsza jest sprawa o otrucie Fon Kostryna wniesiona przez lekarzy.Balladyna zmuszona jest wydać na nieznanego zabójcę wyrok śmierci.Następna jest sprawa o zabójstwo Aliny wniesiona przez Filona również w tym przypadku Balladyna skazuje nieodnalezionego mordercę na śmierć.Do pałacu wkracza wdowa,matka Balladyny,oślepiona piorunem,skarżąc się na córkę,która wyparła się swojej matki i wygnała ją z zamku w trakcie burzy.Nie chce jednak zdradzić imienia córki i umiera na torturach.To właśnie Balladyna–królowa jest wyrodną córką.Zmuszona przez kanclerza do wydania wyroku ponownie orzeka karę śmierci.Ten potrójny wyrok na Balladynie wymierza sam Bóg uderza piorunem,zabijając ją.
Bohaterowie
Postacie dramatu

• Balladyna główna(tytułowa)bohaterka;córka ubogiej wdowy;rozpieszczana i faworyzowana przez matkę;bezwzględnie dążąca do władzy;ukochana Grabca;żona Kirkora;kochanka Fon Kostryna,którego zabiła;wydała na siebie wyrok śmierci(została uśmiercona przez uderzenie piorunem).Miała czarne włosy,ciemne oczy i alabastrową cerę
• Alina młodsza siostra Balladyny.Była szczerą,uczciwą i niezwykle pracowitą dziewczyną o dobrym sercu.Zawsze skora do żartów i uśmiechu.Kochała matkę i siostrę ponad wszystko.Podczas zbierania malin,uzbierała dzban owoców,który była nawet gotowa oddać siostrze,gdyby ta poprosiła.Została jednak zamordowana przez Balladynę.Alina była bardzo piękna.Miała długi,złocisty warkocz,wesołe,niebieskie oczy i różane policzki
• Wdowa stara matka Balladyny i Aliny;wygnana z zamku;oślepiona przez piorun;ginie na torturach nie chcąc wyjawić imienia złej córki,gdyż wie,że skazałaby w ten sposób Balladynę na śmierć
• Kirkor bogaty książę,szukający za radą pustelnika ubogiej,wiejskiej dziewczyny za żonę;starał się przywrócić gnieźnieński tron dla prawowitego władcy Popiela III(pustelnika);ginie w walce z wojskiem Balladyny i Kostryna
• Pustelnik król Popiel III;zrzucony z tronu i wygnany z zamku przez swojego brata,który rozkazał zabić jego dzieci i sam objął władzę w Gnieźnie;zabity na rozkaz Balladyny
• Grabiec syn zakrystiana,pijak,kochanek Balladyny i obiekt uczuć Goplany,jako płacząca wierzba świadek zbrodni na Alinie,jako dzwonkowy król gość na uczcie weselnej;we śnie zabity przez Balladynę
• Filon pasterz,typowy romantyczny bohater,beznadziejnie szukający miłości;odnajduje martwą Alinę i zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia
• Fon Kostryn podaje się za niemieckiego grafa,ale jest synem wisielca,rycerz Kirkora,który pod jego nieobecność ma się opiekować Balladyną,tymczasem staje się jej kochankiem,później ginie z jej ręki
• Gralon posłaniec od Kirkora,bez potrzeby zamordowany przez Balladynę i Kostryna
• Kanclerz pomagał Balladynie w osądzaniu zbrodniarzy
• Wawel dziejopis,prowadzi rozmowę z publicznością w epilogu;badacze literatury dopatrywali się w nim uosobienia Joachima Lelewela
• Paź mało ważna postać w utworze
• Lekarz stwierdził zatrucie u Fon Kostryna

Postacie fantastyczne

• Goplana nimfa,królowa jeziora Gopła,zakochała się w Grabcu,gdy uratowała mu życie wyciągając go z jeziora
• Skierka oddany i pracowity sługa Goplany,za sprawą jego czarów Kirkor zakochuje się jednocześnie w Alinie i Balladynie
• Chochlik leniwy,marudny i nieuczciwy sługa Goplany

Adaptacje i inscenizacje utworu

• Na motywach Balladyny osnuta jest opera Goplana Władysława Żeleńskiego napisana w 1896 roku do libretta Ludomiła Germana
• Na podstawie Balladyny powstała adaptacja Balladyna 68 Jeremiego Przybory na potrzeby Teatru Niedużego
• Najsłynniejszą teatralną inscenizacją utworu był spektakl w reżyserii Adama Hanuszkiewicza z Anną Chodakowską w Teatrze Narodowym w Warszawie premiera 1974 r.
• W 1994 r.Baśniową Balladynę wystawił w Teatrze Powszechnym Jarosław Kiljan Balladynę zagrała Dorota Landowska
• W 1996 r.Hanuszkiewicz zrealizował Balladynę powtórnie,w roli Balladyny wystąpiła Edyta Jungowska
• W 2009 roku powstała pierwsza filmowa,współczesna adaptacja Balladyny wyreżyserowana przez Dariusza Zawiślaka z udziałem amerykańskiej gwiazdy filmowej Faye Dunaway.Film powstał z okazji 200 rocznicy urodzin Juliusza Słowackiego,która przypada 4 września 2009 roku
• W 2009 roku reżyser filmu Dariusz Zawiślak wraz z aktorkami Anną Gorajek i Katarzyną Kreczmer nagrali audiobooka Balladyny jako próbę czytaną utworu pod kątem współczesnej inscenizacji wraz z opracowaniem.Płyta trwa 4 godz 45 min i jest dodatkiem do komiksu Balladyna.Dostępna jest również do ściągnięcia w pliku mp3 na specjalistycznych stronach audiotek