Życie
Dziadek Wieniawskiego,Herszek Mejer Helman był cyrulikiem z Wieniawy,wówczas samodzielnego miasta pod Lublinem.Ojciec Wolf Helman(Tobias Rufe Pietruszka)zmienił nazwisko na Tadeusz Wieniawski,żeby się wkomponować w polskie otoczenie.Nazwisko przyjął od dzielnicy w której mieszkał.Przed otrzymaniem dyplomu lekarskiego,ochrzcił się.Tadeusz Wieniawski zasłużył się w powstaniu listopadowym,za co po dwakroć został odznaczony Krzyżem Wojskowym.Ze związku dr.Wieniawskiego i córki żydowskiego lekarza z Warszawy dr.Józefa Wolffa Reginy(była siostrą zamieszkałego w Paryżu pianisty i kompozytora Edwarda Wolffa)przyszedł na świat geniusz skrzypiec.Dom Wieniawskich był prawdziwym lubelskim salonem.Odwiedzali go wybitni artyści(np.w 1803 r.Miska Hauser),tu odbywały się koncerty,spotkania literackie i dyskusje.Zaważyło to nie tylko na późniejszej drodze życiowej Henryka Wieniawskiego,ale także dwóch jego braci,z których starszy,Julian,został pisarzem i publicystą,natomiast młodszy,Józef,poświęcił się karierze pianistycznej.Pierwszą nauczycielką Henryka była jego matka,potem zaś uczył się u Jana Hornziela,skrzypka Teatru Wielkiego w Warszawie,potem u Antoniego Parysa i Stanisława Serwaczyńskiego,solisty i koncertmistrza Opery Budapeszteńskiej.W 1843 r.mając osiem lat,wyjechał do Paryża,gdzie studiował pod kierunkiem najpierw Clavela a następnie,od roku 1844,Lamberta-Josepha Massarta w Konserwatorium Paryskim.Konserwatorium ukończył jako 11-letni chłopiec w 1846 r.z I nagrodą i złotym medalem.Po studiach kontynuował przez 2 lata naukę u Massarta.Później przez 2 miesiące koncertował w Petersburgu,w krajach nadbałtyckich i Warszawie.W 1849 r.udał się ponownie do Paryża do Konserwatorium,gdzie w klasie Hipolita Colleta podjął studia kompozycji,które ukończył z wyróżnieniem w następnym roku.W tymże roku spotkał się także z Lisztem i Lipińskim.W 1850 r.rozpoczął,wraz z bratem Józefem,działalność koncertową,występując początkowo we wszystkich większych miastach Imperium Rosyjskiego,następnie w wielu krajach europejskich,wszędzie wzbudzając nieopisany entuzjazm.Współpracę z bratem zakończył w 1855 r.Po wielu dalszych sukcesach przyjął w 1860 r.funkcję pierwszego skrzypka dworu carskiego i solisty Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego.Równocześnie uczył gry na skrzypcach w tzw.klasach muzycznych Towarzystwa,przekształconych w 1862 r.w konserwatorium.Tu swoją kilkuletnią owocną działalnością pedagogiczną stworzył zalążek petersburskiej szkoły skrzypcowej,rozwiniętej przez Leopolda Auera we wspaniałą szkołę rosyjską.Każdego roku przez 3-4 miesiące koncertował w innych krajach Europy(m.in.Holandia,Belgia,Anglia),głównie w modnych kurortach.W roku 1860 ożenił się z Izabelą Hampton,której zadedykował Legendę op17.W 1872 r.po 12 latach opuścił Rosję i udał się z Antonem Rubinsteinem na wielkie tournée koncertowe po Stanach Zjednoczonych.W ciągu 8 miesięcy artyści dali 215 koncertów.Wieniawski pozostał w Ameryce do 1874 r.koncertując ze słynną śpiewaczką Pauliną Luccą.Po powrocie do Europy w 1874 r.podjął pracę pedagogiczną w konserwatorium w Brukseli jako następca chorego Henriego Vieuxtempsa i kontynuował ją do września 1877 r.(wśród jego prywatnych uczniów był Eugène Ysaÿe).Wskutek nasilających się dolegliwości serca i nadmiernej otyłości w ostatnich latach życia koncertował na siedząco.Zmarł w Moskwie.Pochowany został w Warszawie.W manifestacyjnym pogrzebie uczestniczyło 40 tysięcy osób.Od 1935 roku odbywa się co 5 lat(z wyjątkiem okresu okupacji)Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im.Henryka Wieniawskiego,przeznaczony dla skrzypków do 30 roku życia.Pierwszy konkurs odbył się z inicjatywy Adama Wieniawskiego,bratanka słynnego skrzypka,w Warszawie.Drugi konkurs miał miejsce dopiero w 1957 r.w Poznaniu,gdzie do dziś odbywają się kolejne jego edycje.
Muzyka
Wieniawski ceniony był nie tylko jako wirtuoz dysponujący fenomenalną techniką,ale także jako wielki liryk.W relacjach często opisywano go jako poetę skrzypiec.Był ostatnim wirtuozem skrzypiec,który przeszedł do historii muzyki również jako kompozytor.W jego utworach obecne są oba te przymioty:brawurowa wirtuozeria oraz liryzm.Komponować zaczął jako cudowne dziecko.W późniejszych latach tworzył na własne potrzeby,niekiedy publikując swoje utwory.Dzięki Wieniawskiemu do europejskiej literatury skrzypcowej wszedł polonez.Wśród kilku takich utworów dwa znalazły stałe miejsce w repertuarze:Polonez D-dur op.4 i Polonez A-dur op.21.Wieniawski stylizował też mazurki.Najpopularniejsze są wśród nich dwa opublikowane jako op.19 z podtytułem mazurki charakterystyczne:żywiołowy Obertas i Dudziarz,wyraźnie naśladujący charakterystyczne,dudziarskie kwinty.Wiele miniatur,głównie powstałych na początku lat pięćdziesiątych,było jednak zaledwie typowymi,salonowymi utworami sentymentalnymi,albo popisowymi,nierzadko wykorzystującymi popularne rytmy taneczne.Największą popularność zyskał Koncert skrzypcowy d-moll op.22.Po koncertach Paganiniego jest to najczęściej nagrywany i wykonywany dziś koncert skrzypcowy napisany przez wirtuoza.Pomysł utworu narodził się zimą 1855 roku,zrealizowany został jednak dopiero po upływie siedmiu lat.Wcześniejszy Koncert skrzypcowy fis-moll,skomponowany przez osiemnastolatka,jest mniej popularny.Koncert fis-moll od razu obudził entuzjazm słuchaczy,Koncert d-moll musiał poczekać na uznanie.Spośród dzieł typowo wirtuozowskich najczęściej wykonuje się dzisiaj Scherzo-tarantelę oraz wariacje i fantazje na obce,powszechnie znane tematy.W tej grupie utworów największą popularność zyskała Fantazja faustowska skomponowana sześć lat po premierze opery Charles'a Gounoda.Melodie z opery Faust opracowywało wielu skrzypków(m.in.Vieuxtemps,Alard,Sarasate),lecz dzisiaj grywa się przede wszystkim utwór Wieniawskiego.Liryzm w twórczości Wieniawskiego uosabia Legenda,wykonywana nie tylko w oryginalnej wersji na skrzypce z orkiestrą,ale jeszcze częściej z fortepianem,skomponowana podobno jako wyznanie miłości do Izabeli Hampton,przyszłej żony artysty.
Utwory
- Grand caprice fantastique sur un theme original op.1(1847 r.)
- Wariacje na temat własnego mazurka(ok.1847 r.)
- Aria z wariacjami E-dur(przed 1848 r.)
- Fantazja i wariacje E-dur(1848 r.)
- Nocturne pour violon seul(1848 r.)
- Romance(ok.1848 r.)
- Rondo alla polacca e-moll(1848 r.)
- Allegro de sonate,presto pour violon et piano concertant op.2(1848 r.)(napisane wspólnie z bratem,Józefem Wieniawskim,u którego jest to ten sam nr opusowy)
- Duo concertant na temat z opery Łucja z Lammermooru Donizettiego(ok.1850 r.)
- Duo concertant na temat hymnu rosyjskiego A.Lwowa(ok.1850 r.)
- Duo concertant na temat rosyjskiej melodii ludowej(ok.1850 r.)
- Fantazja na temat z opery Prorok Meyerbeera(ok.1850 r.)
- Mazur wiejski(ok.1850 r.)
- Fantazja na temat z opery„Ryszard Lwie Serce"Gretry'ego(ok.1851 r.)
- Duet na tematy finlandzkich pieśni(ok.1851 r.)
- Dwa mazurki(1851 r.)
- Marsz(1851 r.)
- Wariacje na temat hymnu rosyjskiego(ok.1851 r.)
- Wariacje na temat Jechał Kozak zza Dunaju(ok.1851 r.)
- Prémière Polonaise de concert D-dur op.4(ok.1852 r.)
- Adagio elegiaque A-dur op.5(ok.1852 r.)
- Souvenir de Moscou,deux romances russes op.6(ok.1852 r.)
- Caprice-valse E-dur op.7(1852 r.)
- Grand duo polonais pour violon et piano concetrant op.8(ok.1852 r.)(napisane wspólnie z bratem,Józefem Wieniawskim,u którego jest to op.5)
- Romance sans paroles et rondeau élégant op.9(ok.1852 r.)
- Prémier grand concerto fis-moll op.14(1852 r.)
- Le carnaval Russe,improvisations et variations humoresques op.11(ok.1853 r.)
- Deux mazourkas de salon:La champêtre(Sielanka,1850 r.)et Chanson polonaise(Pieśń polska)op.12(1853 r.)
- Fantaisie pastorale op.13(ok.1853 r.)
- Kujawiak a-moll(1853 r.)
- Wariacje na temat hymnu austriackiego(1853 r.)
- Souvenir de Posen,mazurek d-moll op.3(1854 r.)
- L'école moderne.Études-caprices pour le violon seul op.10(1854 r.)
- Thème original varièe(wariacje A-dur)op.15(1854 r.)
- Rozumiem,pieśń na głos z fortepianem(1854 r.)
- Souvenir de Lublin,polka koncertowa(ok.1855 r.)
- Fantazja na tematy z opery Lunatyczka Belliniego(ok.1855 r.)
- Scherzo-tarantella g-moll op.16(1848 r.)
- Legenda op.17(ok.1860 r.)
- Deux mazourkas characteristiques:Obertass(Obertas G-dur)et Le menetrier(Dudziarz)op.19(1860 r.)
- Études-caprices na dwoje skrzypiec op.18(1862 r.)dedykowane Ferdynandowi Davidowi
- Fantaisie orientalle a-moll op.24(1862 r.)
- Fantaisie brillante sur Faust opera de Charles Gounod op.20(ok.1865 r.)
- Polonaise brillante A-dur op.21(ok.1870 r.)
- Wspomninie z San Francisco(ok.1874 r.)
- Deuxième grand concerto d-moll op.22
- Gigue e-moll op.23
- Kujawiak C-dur
- Polonaise triomphale
- Rêverie fis-moll na altówkę i fortepian
- Dudziarz(mazurek charakterystyczny)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz