Antoni Baranowski(poeta)

Lit.Antanas Baranauskas(ur.17 stycznia 1835 w Oniksztach,zm.26 listopada 1902)polski i litewski poeta,biskup rzymskokatolicki.Antoni Baranowski urodził się w rodzinie szlacheckiej Baranowskich h.Jastrzębiec i taki też herb widnieje na dokumentach wystawianych przez jego kancelarię biskupią.Po ukończeniu szkoły parafialnej oraz szkoły kancelistów(1851-1853)pracował jako pisarz gminny w kilku miejscowościach.W tym czasie zetknął się z pisarką Karoliną Proniewską,dzięki której zafascynował się polską literaturą,zwłaszcza twórczością Adama Mickiewicza.Podobno znał na pamięć całego Pana Tadeusza i Konrada Wallenroda.Dzięki staraniom rodziny Proniewskich,Baranowski w 1856 r.dostał się do seminarium duchownego diecezji żmudzkiej w Worniach.Podczas nauki w seminarium objawił się jego talent poetycki.Spośród wierszy pisanych po polsku i po litewsku poczesne miejsce zajmuje zwłaszcza poemat pt."Anykščiu šilelis"(Borek oniksztyński),uważany za jeden z najwybitniejszych litewskich utworów poetyckich w historii.Poemat"Anykščiu šilelis"został opublikowany w 1860 r.wzbudzając żywe zainteresowanie czytelników.W ciągu kolejnych lat był wielokrotnie drukowany i przekładany na różne języki.Młody ksiądz-poeta zwrócił uwagę biskupa żmudzkiego Macieja Wołonczewskiego,który wysłał go na dalsze studia w Akademii Duchownej w Petersburgu.Tu powstawały kolejne utwory z cyklu Kelione Peterburkam(Podróż do Petersburga)oraz liczne pieśni religijne.Baranowski ukończył Akademię w 1862 r.następnie studiował w Monachium i Rzymie.W 1866 r.został profesorem seminarium w Kownie.W 1884 r.mianowano go biskupem sufraganem diecezji żmudzkiej.Stopniowo odchodził od twórczości poetyckiej na rzecz zgłębiania tajników językoznawstwa,matematyki i etnografii Litwy.Tłumaczył na język litewski liczne dzieła naukowe z tych dziedzin,współpracował m.in.z Janem Baudouin de Courtenay i Janem Karłowiczem.W 1883 r.wiersz Baranowskiego"Dainu dainelę"otwierał jako motto pierwszy numer czasopisma"Auszra".Baranowski krytycznie oceniał nawoływania redaktorów tej gazety oraz innych działaczy litewskiego odrodzenia narodowego do wypierania polskości z Litwy.Niechętnie przyjmował także objawiające się tendencje do gloryfikowania czasów przedchrześcijańskich.Uznawał trwały charakter kulturalnych i politycznych związków polsko-litewskich,manifestował przywiązanie do tradycji.Stał się jedną z postaci litewskich polonofilów,którzy nawiązywali do dzieła pięciowiekowej unii polsko-litewskiej.Był zdania,iż litewskość w wymiarze języka i świadomości nie koliduje z poczuciem przynależności do szerzej rozumianej wspólnoty z Polską.Przeciwstawiał się postawom nacjonalistycznym zarówno ze strony Litwinów,jak i Polaków.Swą postawę wyraził trawestując dawne powiedzenie księdza Stanisława Orzechowskiego:"Sum gente Lithuanus,natione Polonus",za co był ostro krytykowany przez litewskich działaczy narodowych.Coraz chętniej używał też polskiego brzmienia imienia i nazwiska:Antoni Baranowski.Litewsko języczna twórczość Antoniego Baranowskiego zmniejszyła się w momencie gdy litewski ruch narodowy nabrał antypolskiego zabarwienia.Jednak kiedy w 1897 r.Antoni Baranowski został biskupem sejneńskim,podczas ingresu przemówił do wiernych po polsku i po litewsku.Zrobiło to ogromne wrażenie,ponieważ,mimo iż diecezja była mieszana językowo,od wielu lat zarządzeniem władz kościelnych nie używano tu języka litewskiego do kazań i pieśni.Nowy biskup zalecał posługiwanie się obydwoma językami,w zależności od potrzeb i woli parafian.Osobiście tworzył cykl pieśni religijnych w języku litewskim,rozpoczął tłumaczenie na ten język także Pisma Świętego,uznając iż Litwini powinni poznawać zasady wiary we własnej mowie.Starał się łagodzić pojawiające się w diecezji napięcia między Polakami a Litwinami.Nie zaniedbywał studiów matematycznych i lingwistycznych.Stworzył pierwsze terminy matematyczne i gramatyczne w języku litewskim.Zmarł nagle 26 listopada 1902 r.Został pochowany w sejneńskiej katedrze.W pogrzebie wzięli udział Polacy i rosyjscy urzędnicy,Litwini nie przyszli.Na dokumentach wydawanych przez kurię biskupstwa sejneńsko-augustowskiego używał nazwiska Antonius Baranowski(Antonius Baranowski Dei Miseratione et Sanctae Sedis Apostolicae Gratia Episcopus Seinensis seu Augustoviensis).