Wojna polsko-rosyjska 1609-1618

(wojna moskiewska)konflikt zbrojny pomiędzy Rzecząpospolitą a Carstwem Rosyjskim w latach 1609–1618.Car Wasyl IV Szujski pamiętający niedawne dymitriady i obawiający się kolejnej polskiej interwencji w sprawy Rosji zawarł 28 lutego 1609 w Wyborgu wymierzony w Rzeczpospolitą sojusz ze Szwecją.W myśl jego postanowień Karol IX Waza miał oddać w ręce rosyjskie twierdze w Inflantach,odbite w czasie wojny polsko-szwedzkiej 1600–1611.Korpusy szwedzkie Edwarda Horna i Jacoba Pontussona de la Gardie połączyły się z wojskami rosyjskimi.W kwietniu do Nowogrodu Wielkiego przybyło 15000 żołnierzy szwedzkich i najemników z Francji,Szkocji,Niemiec i Anglii.Skopin-Szujski na czele 27-tysięcznego zgrupowania wojsk szwedzko-rosyjskich podjął próbę zniesienia polskiej blokady Moskwy.23 lipca 1609 rozbił wojska Aleksandra Zborowskiego pod Twerem,zmuszony został jednak w wyniku buntu nieopłacanych żołnierzy cudzoziemskich do zaniechania planów ataku na oblegających Moskwę Polaków.W odpowiedzi na to Zygmunt III Waza ruszył na Smoleńsk,którego oblężenie rozpoczęło się we wrześniu 1609.Rozpoczęła się tym samym regularna wojna polsko-rosyjska.Jedną z najsilniej bronionych twierdz państwa moskiewskiego obległy wojska polsko-litewskie pod dowództwem kanclerza wielkiego litewskiego Lwa Sapiehy.Stałe parcie wojsk rosyjsko-szwedzkich,które w styczniu 1610 zniosły oblężenie Moskwy przez wojska Dymitra II,zmusiło stronników tuszyńskich do szukania porozumienia z królem Polski.14 lutego 1610 w obozie Zygmunta III pod Smoleńskiem stanął patriarcha moskiewski Filaret,który w imieniu obozu tuszyńskiego zawarł układ o powołaniu królewicza Władysława Wazy na tron carski w zamian za zagwarantowanie wolności wyznawania religii prawosławnej.Wasyl wysłał przeciwko wojskom polsko-litewskim armię swojego brata Dymitra Szujskiego połączoną z najemnymi oddziałami szwedzkimi(35 tys.wojsk).Zgrupowanie wojsk polsko-litewskich dowodzone przez hetmana polnego koronnego Stanisława Żółkiewskiego w sile ok.7 tys.jazdy,wspieranej przez 200 piechurów odniosło walne zwycięstwo 4 lipca 1610 pod Kłuszynem.Na wieść o tej klęsce wojsk rosyjskich wojskom Żółkiewskiego poddawały się kolejne miasta i twierdze moskiewskie.27 lipca bojarzy w Moskwie złożyli z tronu Wasyla IV,przejmując tymczasowo władzę jako tzw.siemibojarzczina.Równolegle z wyprawą Żółkiewskiego w 1610 Aleksander Korwin Gosiewski na czele znacznego oddziału przeprowadził samodzielnie operację wojskową w północnej części Smoleńszczyzny,której zwieńczeniem było zdobycie twierdzy Biała.Następnie Gosiewski dotarł do Moskwy,gdzie dołączył do Żółkiewskiego.27 sierpnia Stanisław Żółkiewski bez konsultacji z Zygmuntem III doprowadził do podpisania ugody z bojarami.Ci w zamian za polską pomoc w usunięciu Dymitra II i oddanie ziem pogranicznych odbitych przez wojska Rzeczypospolitej zgodzili się uznać królewicza Władysława carem,z przyjęciem zastrzeżenia,że jego koronacja miała odbyć się według obrządku prawosławnego.Nowy władca miał też zagwarantować nienaruszalność przywilejów stanów państwa moskiewskiego.Wasyl wraz ze swoimi braćmi:Dymitrem i Iwanem Szujskim oraz patriarchą Moskwy Filaretem zostali aresztowani.9 października na prośbę bojarów chorągwie polskie wkroczyły na Kreml moskiewski,a dowództwo nad nimi Żółkiewski oddał w ręce Aleksandra Gosiewskiego.Mennica moskiewska rozpoczęła bicie srebrnych kopiejek z imieniem nowego cara Władysława Zygmuntowicza.W tym samym czasie Dymitr II wraz z Maryną wycofał się do Kaługi.Został opuszczony przez oddziały polskie Jana Piotra Sapiehy,które zgodziły się przejść na stronę królewską w zamian za opłacenie żołdu.W grudniu zamordowano Dymitra II.Sytuację komplikowało dodatkowo niezdecydowanie Zygmunta III,który chciał samodzielnie objąć tron moskiewski bez żadnych warunków wstępnych,do czego w żaden sposób nie chcieli dopuścić bojarzy.13 czerwca 1611 po krwawym szturmie w ręce Zygmunta wpadł Smoleńsk.Szwedzi wykorzystali ten moment,by wysunąć do tronu carskiego własnego kandydata w osobie Karola Filipa Sudermańskiego.Stały napór wojsk szwedzkich na północy spowodował poruszenie ludności państwa moskiewskiego.W Niżnym Nowogrodzie w 1611 wybuchło antypolskie powstanie,prowadzone przez kupca Minina.Sformowano armię powstańczą,na czele której stanął kniaź Dymitr Pożarski,której zadaniem było usunięcie polskiej załogi z Moskwy.Rozpoczęła się blokada stolicy Rosji.Dwukrotnie podejmowana przez wojska hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza próba odsieczy zakończyła się niepowodzeniem.Oblężenie doprowadziło w końcu do kapitulacji polskiej załogi Kremla moskiewskiego 7 listopada 1612,co spowodowało odstąpienie od oblegania Wołokołamska przez idącego na odsiecz króla Zygmunta III.W 1613 Sobór Ziemski w Moskwie na nowego cara wybrał syna metropolity Filareta Michała Romanowa,który zapoczątkował trzystuletnie panowanie Romanowów.W wyniku decyzji Zygmunta III Wazowie utracili szansę objęcia tronu w Moskwie.Późniejsze wyprawy hetmana Jana Karola Chodkiewicza z lat 1617–1618 nie zakończyły się sukcesem.Sytuacja została unormowana na najbliższe 14 lat(do czasu wojny smoleńskiej)na mocy rozejmu w Dywilinie z 1618,w myśl postanowień którego I Rzeczpospolita uzyskała Ziemię Czernihowską,Ziemię Siewierską i Ziemię Smoleńską.W Rosji rocznica wypędzenia polskiej załogi z Kremla 7 listopada 1612 jest od 2005 roku obchodzona jako święto narodowe pod nazwą Dzień Jedności Narodowej(świętowane 4 listopada ze względu na istniejące w carskiej Rosji święto cerkiewne Matki Boskiej Kazańskiej,pamięci wyzwolenia Moskwy i Rosji od Polaków w roku 1612).