Oleśnica

(staropol.Olesznica,niem.Oels) miasto i gmina w województwie dolnośląskim,w powiecie oleśnickim,położone na lewym brzegu rzeki Oleśnicy(dopływ Widawy).Pod względem geograficznym Oleśnica leży na Nizinie Śląskiej na wysokości 150 m n.p.m.Historycznie leży na Dolnym Śląsku.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego.

Nazwa

Nazwa miasta pochodzi od nazwy drzewa olchy(staropol.Olszyna,Olsza),od której wywodziła się historyczna nazwa miasta Olesznica.W roku 1214 wymieniona w zlatynizowanej formie Oleznic,w akcie lokacji na prawie średzkim z 22 lutego 1255 roku Civitas nostra Olsnicz.W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis(pol.Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego)miejscowość wymieniona jest jako Olsnice.W spisanym ok.1300 roku średniowiecznym łacińskim utworze opisującym żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis miasto wymieniane jest w zlatynizowanej staropolskiej formie Olsnicz.W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym z 1314 roku miasto wymienione jest pod nazwą Olesniz.W 1750 roku polska nazwa"Oleśnica"wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska.Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX wymienia dwujęzyczne nazwy miejscowości polską Oleśnica oraz niemiecką Oels.

Historia

Od 1294 roku należała do księstwa głogowskiego.Prawa miejskie uzyskała 22 lutego 1255 roku książę wrocławski Henryk III Biały nadał lokację na prawie średzkim Civitas nostra Olsnicz.Od 1320 r.Oleśnica staje się stolicą księstwa i miastem rezydencjalnym księcia Konrada I,tytułującego się spadkobiercą Korony Polskiej.Po śmierci Konrada Białego Młodszego,ostatniego władcy z miejscowej linii Piastów w roku 1492,Oleśnica wraz z księstwem została przekazana ziębickiej linii czeskich Podiebradów,a od 1647 r.przechodzi pod władanie książąt wirtemberskich.Już pod koniec XIII wieku działała tu mennica.Oleśnica korzystała ze swego położenia na szlaku z Wrocławia do Wielkopolski.Miała znaczące związki z Krakowem.W Oleśnicy znajdowała się ważna drukarnia,a także znane gimnazjum.W 1824 powstała tu loża wolnomularska"Wilhelm pod ukoronowaną kolumną",która istniała do 1935 roku.W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Oleśnicy,włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego.W Oleśnicy swoje dzieła wydawał m.in.Adam Gdacjusz zwany"Śląskim Rejem"oraz Jerzy Bock.Ponowny rozkwit miasta nastąpił w 2.połowie XIX w.W 1850 r.ulokowano w Oleśnicy garnizon,zaś w 1868 r.przeprowadzono przez miasto strategiczną linię kolejową,łączącą Wrocław z Górnym Śląskiem.
Miasto rozbudowało się w trzech kierunkach:

• na południe,wzdłuż Ohlauer Straße(dziś ul.3 maja),gdzie wzniesiono m.in.gmachy poczty,sądu,gimnazjum,starostwa,szkoły ewangelickiej,a także gazownię miejską
• na wschód,wzdłuż Nachodstraße(dziś ul.Lwowska),gdzie wzniesiono szpital miejski,szkołę(Logau-Oberrealschule),a w 1913 r.obszerne zakłady naprawcze kolei niemieckich(Reichsbahn-Ausbesserungswerk)
• na północny wschód,wzdłuż Wartenberger Straße(dziś ul.Wojska Polskiego),gdzie w latach 70.XIX w.zbudowano koszary,a później także wieżę ciśnień,urząd skarbowy i stadion miejski

Podczas zajmowania Oleśnicy przez Armię Czerwoną doszło do walk,które spowodowały znaczne pożary całych pierzei i kwartałów miasta,miała na to wpływ gęsta zabudowa.Potem mają również przypadki podpaleń celowych lub przypadkowych,które powiększają rozmiary zniszczeń.Powodują je czerwonoarmiści,szabrownicy i poszukiwacze"skarbów".Oleśnica stała się ważną bazą logistyczną i lotniczą dla wojsk zdobywających Wrocław.Każde podpalenie dezorganizowało funkcje transportowe,medyczne,bytowe i zagrażało samolotom startującym lub lądującym na lotniskach oleśnickich.W okresie od stycznia 1945 r.do września 1946 r.liczba zniszczonych lub spalonych budynków mieszkalnych wyniosła 987,tj.53%,inne dane podają 45%,a ogólną ilość zniszczeń przyjmuje się na 60,70,75 lub 80%(zależnie od źródła i poglądów politycznych).Przejęcie miasta przez polskie władze administracyjne nastąpiło 7 lipca 1945 r.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• ośrodek historyczny miasta
• kościół bazylika par.pw.św.Jana Apostoła,ul.Łużycka 4,z k.XIII w.XIV w.drugiej poł.XV w.l.1906-08
• kościół klasztorny benedyktynów pw.Najświętszej Maryi Panny i św.Jerzego,z drugiej poł.XIV w.1609 r.obecnie parafialna cerkiew prawosławna Zaśnięcia Bogurodzicy
• kościół pomocniczy pw.Świętej Trójcy,ul.Okrężna,z l.1738-76 XVIII wiek
• synagoga,ob.kościół ewangelicki pw.Zbawiciela,św.Salwatora,z XV w.l.1733-34
• zamek z XIII wieku,przebudowany w latach 1585-1600,XVIII w.ul.Zamkowa 4
• mury obronne,z pierwszej poł.XIV w.–poł.XVI w.duże fragmenty średniowiecznych murów,także mury obronne zachodnie
  • wieża Bramy Wrocławskiej z XIV w.
• ratusz,z pocz.XV w.1536 r.1750 r.
• dom,ul.Bociania 11,z pierwszej poł.XVIII w.
• dom,ul.Bociania 12,z XVIII w.
• dwa domy,Rynek 47 i 48,z pocz.XIX w.
• szkoła,ul.Słowackiego 4,z l.1911-13
• „Dom Wdów”,ob.Szkoła Muzyczna I stopnia Im.Fryderyka Chopina i Społeczne Ognisko Muzyczne,ul.Matejki 18,z 1680 r.
• zespół koszar kawalerii,z XIX/XX w.ul.Wojska Polskiego:
  • pięć budynków koszarowych
  • magazyn
  • stołówka i kuchnia
  • wartownia
  • ujeżdżalnia,obecnie hala sportowa
  • trzy stajnie,obecnie garaże i warsztaty
  • cztery budynki gospodarcze
  • ogrodzenie z bramami
  • kasyno,ul.Wojska Polskiego 58,z 1905 r.

inne zabytki:

• kolumna Złotych Godów,z XVIII wieku
• kolumna Zwycięstwa,z 1873 r.
• wieża ciśnień przy ul.Wojska Polskiego
• budynek I Liceum Ogólnokształcącego i Gimnazjum nr 2

Miejsca pamięci narodowej

• pomnik Braterstwa Broni Polsko-Radzieckiego
• cmentarz wojskowy Armii Czerwonej
• pomnik Fryderyka Chopina
• skwer Kombatantów II wojny światowej

Edukacja

Szkoły oraz instytucje oświatowe w Oleśnicy

• Szkoła Podstawowa Gminy Oleśnica
• Szkoła Podstawowa nr 2 im.Jana Kilińskiego
• Szkoła Podstawowa nr 4 im.Romana Podoskiego
• Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 6 im.Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 7 im.Jana Pawła II
• Szkoła Podstawowa nr 8 im.Noblistów Polskich
• Katolicka Szkoła Podstawowa w Oleśnicy
• Gimnazjum nr 1 im.Książąt Oleśnickich
• Gimnazjum nr 2 im.Armii Krajowej
• Gimnazjum nr 3 im.Podróżników i Odkrywców Polskich
• Gimnazjum Gminy Oleśnica
• I Liceum Ogólnokształcące im.Juliusza Słowackiego
• II Liceum Ogólnokształcące im.ks.Jana Twardowskiego
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im.Marii Skłodowskiej-Curie
• Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego
• Powiatowe Centrum Edukacji i Kultury

Transport

Transport drogowy

Przez Oleśnicę przebiega droga krajowa oraz drogi wojewódzkie:

• droga krajowa nr 8 granica państwa Kudowa-Zdrój Wrocław Oleśnica Wieluń Piotrków Trybunalski Warszawa Białystok Budzisko granica państwa
• droga wojewódzka nr 340 relacji Oleśnica Trzebnica Wołów Ścinawa
• droga wojewódzka nr 451 relacji Oleśnica Bierutów – Namysłów
• droga krajowa nr 25 relacji Oleśnica Ostrów Wielkopolski Kalisz Bydgoszcz Koszalin Kołobrzeg

Komunikację miejską w Oleśnicy od lutego 2008 obsługuje firma Polbus-PKS.Są to cztery linie komunikacji miejskiej:1 Ul.Kopernika(Serbinów)Osiedle Lucień;2 Dworzec PKP Rataje Zakłady Zbożowe Ogródki PZZ;3 Dworzec kolejowy Jednostka Wojskowa Ogródki działkowe;4 Zakłady Zbożowe Jednostka Wojskowa.
Istnieją także liczne linie podmiejskie obsługiwanie przez tego samego przewoźnika:
4*Twardogóra pl.Targowy przez Boguszyce,Sosnówkę;5 Bierutów d.k.przez Solniki Wielkie;8 Trzebnica d.a.przez Dobroszyce,Łuczynę,Zawonię;10 Poniatowice przez Spalice;14 Ostrowina Szpital przez Ligotę Polską;15 Bierutów przez Wabienice,Jemielną;18 Malerzów przez Dobroszyce,Bartków;20 Ligota Mała przez Bystre;25 Bierutów przez Zbytową;44 Brzezinka przez Boguszyce;54 Sokołowice Piekarnia przez Spalice;90 Nieciszów przez Smardzów.Miasto posiada duży dworzec autobusowy i dogodne połączenia z głównymi miastami w Polsce.Autobusy linii 504(514,554)do sąsiedniego Wrocławia kursują tu średnio co 30 minut

Kolej

Oleśnica posiada dwie stacje kolejowe.Oleśnica(stacja kolejowa) i Oleśnica Rataje Jest to duży węzeł kolejowy,krzyżują się tu linie z Wrocławia,Ostrowa Wielkopolskiego i z Katowic przez Lubliniec,Kluczbork.Niegdyś na Ratajach można było rozpocząć podróż ekspresem.Po blisko 40 latach kursowania odjechał z Oleśnicy Rataje ostatni pociąg międzynarodowy Bohemia,łączący stolice Polski i Czech.Dwa lata wcześniej zakończył tu kursowanie pociąg relacji Warszawa Drezno.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2006:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	36927	100	19251	52,1	17717	47,9
gęstość zaludnienia(mieszk./km²)	1764,6		918,9		845,7

Dzielnice,powierzchnia

Dzielnice miasta Oleśnica:Centrum,Serbinów,Lucień,Lucień Osiedle,Wądoły,Rataje(Stare,Nowe),Zielone Ogrody.
Według danych z roku 2008 ogólna powierzchnia gruntów to 2096 hektarów,w tym:

• grunty orne 1107 ha
• sady 37 ha
• łąki i pastwiska 160 ha

Miasto stanowi 2% powierzchni powiatu.

Kultura

Imprezy kulturalne:

• Święto Miasta(Dni Oleśnicy)
• Dni Europy
• Oleśnicki Wyskok
• Festiwal Jazz na Kanapie
• Próba mikrofonu
• Powiatowe Prezentacje Kulturalne

Media

W Oleśnicy funkcjonują:

• tygodnik Panorama Oleśnicka
• tygodnik Oleśniczanin
• Lokalny Portal Internetowy MojaOlesnica.pl
• Radio RMF Maxxx

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i wspólnoty wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia św.Jana Apostoła
  • Parafia Matki Bożej Miłosierdzia
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny Fatimskiej
  • Zgromadzenie Ss.Świętego Feliksa z Kantalicjo
• Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
  • Parafia Trójcy Świętej
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
  • Filiał w Oleśnicy
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór w Oleśnicy,ul.Łużycka 22
• Świadkowie Jehowy
  • 3 zbory w Oleśnicy;Sala Królestwa,ul.Stolarska

Oleśnica jako garnizon wojskowy

Jednostki stacjonujące po 1945(rozwiązane):

• 51.zapasowy batalion specjalistów lotniczo-technicznych
• Techniczna Oficerska Szkoła Wojsk Lotniczych w Oleśnicy
• 19 Samodzielny Batalion Rozpoznawczy
• 1 Szkolny Pułk Samochodowy
• Wojskowy Ośrodek Szkolenia Spadochronowego(WOSSpad)

KBW Oleśnica
Jednostki stacjonujące po 1945:

• Techniczna Oficerska Szkoła Wojsk Lotniczych
• Centralny Ośrodek Szkolenia Specjalistów Technicznych Wojsk Lotniczych
• Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego
• Szkoła Chorążych Personelu Technicznego Wojsk Lotniczych

Jednostki stacjonujące w Garnizonie Oleśnica od 2004 roku:

• 2 kompania regulacji ruchu od 01.04.2005 r.
• 3 kompania regulacji ruchu(przeniesiona w 2011 r.do Niska)
• 82 batalion ewakuacji sprzętu
• 10 Rejonowe Warsztaty Techniczne
• 3 Wojskowy Ośrodek Metrologii
• Wojskowa Administracja Koszar nr 1
• Archiwum Wojskowe w Oleśnicy
• Garnizonowy Węzeł Łączności w Oleśnicy
• Centrum Koordynacji Ruchu Wojsk na Teatrze Oleśnica

Sport w Oleśnicy

W mieście przy ul.Brzozowej znajduje się stadion miejski z dwoma boiskami do gry w piłkę nożną i bieżnią lekkoatletyczną oraz zabytkową trybuną krytą z 1936 r.Przy ul.Spacerowej znajduje się nowo wybudowany kompleks sportowo-rekreacyjny,a przy ul.Kochanowskiego nowoczesna hala sportowa wraz z boiskami zewnętrznymi.Bazę sportową uzupełniają trzy boiska"Orlik".

Kluby sportowe

• Miejski Klub Sportowy"Pogoń"Oleśnica(wielosekcyjny:piłka nożna liga okręgowa,piłka ręczna II liga,brydż III liga,szachy III liga)
• Młodzieżowa Szkółka Piłkarska"Rataje"Oleśnica
• Miejski Klub Pływacki"Atol"Oleśnica
• Stowarzyszenie Piłki Ręcznej Oleśnica
• Oleśnicki Klub Hokejowy"Orły"Oleśnica
• Integracyjne Stowarzyszenie Rozwoju Sportu MOKiS"Siatkarz"Oleśnica
• Powiatowy Integracyjny Klub Sportowy"Orzeł"Oleśnica z wychowankiem,ostatnim medalistą olimpijskim w boksie z Barcelony Wojciechem Bartnikiem
• Klub Taekwon-do Ge-Baek
• Klub Sportowy"Dosan"
• Judo"Tigers"Oleśnica
• Yureco Bike Team Oleśnica
• Powiatowy Szkolny Związek Sportowy w Oleśnicy
• Międzyszkolny Integracyjny Klub Sportowy"Junior"
• Oleśnicki Klub Modelarski
• Oleśnickie Stowarzyszenie Sportowe
• Oleśnickie Towarzystwo Tenisowe"Smecz"
• Powiatowy Integracyjny Klub Sportowy"Orzeł"
• Wojskowy Klub Sportowy"Oleśniczanka"
• Wojskowy Klub Spadochronowy"Skrzydło"
• Wojskowe Koło PTTK nr 20

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Chrudim
  
• Warendorf
  
• Jaunay-Clan
  

Oleśniczanie

• Wojciech Bartnik medalista olimpijski w boksie(Barcelona 1992)
• Jerzy Bock kaznodzieja,pisarz religijny,poeta
• Monika Bolly aktorka
• Antoni Cieszyński stomatolog,dziekan Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie,twórca polskiej stomatologii
• Zdzisław Janiak gitarzysta rockowy,ex-Budka Suflera
• Janusz Maksymiuk były poseł Samoobrony RP
• Joanna Pach aktorka serialowa i dubbingowa
• Jan Sinapius pisarz,autor dzieła Olsnographia oder Eigentliche Beschreibung des Oelßnischen Fürstenthums in Nieder-Schlesien
• Andrzej Szczypkowski piłkarz,m.in.w drużynie mistrza Polski Zagłębia Lubin,wychowanek Pogoni Oleśnica
• Jerzy Żyszkiewicz były poseł Samoobrony RP