Nałęcze

Średniowieczny polski ród możnowładczy,później szlachecki,w czasach Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów bardzo rozgałęziony.Do największego znaczenia politycznego doszedł w XIII i XIV wieku.Od rodowego godła Nałęczów pochodzi polski herb szlachecki Nałęcz oraz zawołania rycerskie Pomłość i Nałęcz.

Historia rodu

Geneza rodu Nałęczów

Według legendy z Herbarza Kaspra Niesieckiego protoplastą rodu Nałęczów był żyjący w X wieku plemienny książę słowiański na Człopi,Gniewomir,który pokonany w jednej z bitew przez Mieszka I przyjął chrzest,zrezygnował z tytułu książęcego i uznał się wasalem polskiego monarchy.Źródła pisane o rodzie Nałęczów pochodzą jednak dopiero od XII wieku,w związku z czym za pierwszego ich historycznego antenata uznaje się możnego z kręgu dworu księcia Bolesława III Krzywoustego,Dobrogosta Starego,który był fundatorem kościoła św.Klemensa w Mogilnie.W okresie wczesnego średniowiecza Nałęcze wchodzili w skład możnowładztwa wielkopolskiego i dążyli do wywierania wpływu na politykę państwową.Ziemie rodowe Nałęczów znajdowały się na terenie Pałuk,z głównymi skupiskami dóbr w okolicach:Gąsawy,Żnina,Mogilna i Kcyni.

Rozbicie dzielnicowe

Podczas rozbicia dzielnicowego Nałęcze umocnili swoją pozycję w Wielkopolsce,stając się jedną z najważniejszych rodzin w tej prowincji Polski.Pod koniec XIII wieku znaleźli się w obozie opozycji politycznej wobec Przemysła II i jego następcy Władysława I Łokietka.Występowali przeciwko polityce wzmacniania władzy Piastów.Prawdopodobnie wraz z rodem Zarembów byli w sojuszu z Brandenburczykami i odegrali rolę w zamachu na króla Przemysła II w Rogoźnie,za co popadli na początku XIV wieku w niełaskę.

Korona Królestwa Polskiego

W 1330 roku podczas wojny z zakonem krzyżackim przedstawiciele rodu Nałęczów znaleźli się w obozie królewskim,na co wskazuje ich aktywny udział w bitwie pod Płowcami.Podważa się jednak ich całkowitą lojalność wobec króla Władysława I Łokietka w 1331 roku.W latach 1352-1358 roku Nałęcze uczestniczyli aktywnie w konfederacji wielkopolskiej Macieja Borkowica wymierzonej przeciwko polityce administracyjnej króla Kazimierza III Wielkiego.Po śmierci Kazimierza III Wielkiego w 1370 roku jako przeciwnicy Andegawenów Nałęcze popierali pretendentów do tronu z dynastii Piastów.Początkowo wspierali księcia gniewkowskiego Władysława Białego,a później po śmierci Ludwika Węgierskiego opowiadali się za księciem mazowieckim Ziemowitem IV.W latach 1382-1385 prowadzili w Wielkopolsce prywatną wojnę ze zwolennikami dynastii andegaweńskiej Grzymalitami.Od końca XIV wieku przedstawiciele rodu Nałęczów znaleźli się w otoczeniu królewskim,wspierając politykę pierwszych Jagiellonów.Wyróżniał się wśród nich Sędziwój z Ostroroga,który był jednym z głównych doradców króla Władysława II Jagiełły.Nałęczowie brali udział w wojnie z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411.Popierali zbliżenie Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego.Podczas unii polsko-litewskiej w Horodle,Sędziwój z Ostroroga i Mikołaj z Czarnkowa adoptowali do swojego herbu bojara litewskiego,Koczana,który był protoplastą rodzin szlacheckich:Koczanów,Koczanowiczów i Koczanowskich.

Polskie rodziny wywodzące się z rodu Nałęczów

Pierwszy historyczny przedstawiciel rodu Dobrogost Stary miał trzech synów:Dzierżykraja,Dobrogosta i Jana.
Dali oni początek trzem głównym liniom Nałęczów:

• Dzierżykrajowice linia wielkopolsko-śląska pochodząca od Dzierżykraja,z której pochodzą m.in.rodziny:Dziewierzewskich,Jaktorowskich,Marcinkowskich,Moszczeńskich,Malskich,Chełmickich i Gosławskich;
• Dobrogostowice starsi linia wielkopolska pochodząca od Dobrogosta Młodszego,z której pochodzą m.in.rodziny:Szamotulscy,Ostrorogowie,Rostworowscy.
• Dobrogostowice młodsi linia wielkopolsko-mazowiecka pochodząca od imienia wojewody gnieźnieńskiego i poznańskiego Dobrogosta,z której pochodzą m.in.rodziny:Czarnkowskich,Kamieńskich,Małachowskich.

Wybrani przedstawiciele rodu

• Piotr z Chomiąży penitencjarz papieski,prowincjał dominikanów polskich
• Dzierżykraj z Człopy wojewoda poznański
• Sieciech Konradowic krzyżowiec,uczestnik V krucjaty
• Janko z Czarnkowa kronikarz,podkanclerzy koronny
• Dobrogost z Nowego Dworu arcybiskup gnieźnieński
• Bartosz z Odolanowa wojewoda poznański
• Sędziwój z Ostroroga starosta generalny wielkopolski
• Wincenty z Szamotuł wojewoda poznański
• Mikołaj z Wenecji sędzia ziemski kaliski
• Abraham ze Zbąszynia sędzia ziemski poznański,przywódca husytów wielkopolskich