Gniew

(kasz.Gniéw,niem.Mewe)miasto w woj.pomorskim,nad ujściem Wierzycy do Wisły,w powiecie tczewskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gniew.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.gdańskiego.Według danych z 30 czerwca 2009 roku,miasto miało 6759 mieszkańców.Gniew leży na 977 kilometrze Wisły.

Położenie

Gniew leży w widłach utworzonych przez Wisłę oraz uchodzącą do niej Wierzycę.Na tym odcinku Wisła płynie w Dolinie Kwidzyńskiej,która stanowi końcowy fragment tzw.Doliny Dolnej Wisły.Terytorialnie Gniew leży na skraju Pojezierza Starogardzkiego oraz Kociewia.Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 6,04 km². Nazwa
Pierwsze wzmianki o Gniewie w źródłach pisanych pochodzą z 1.poł.XIII w.Jeden z dokumentów określa tę okolicę nazwą"Terra Gymeu".Pierwotna nazwa miejscowości brzmiała Gmiew,choć w średniowieczu funkcjonowała też nazwa Wońsk.Niemiecka nazwa to Mewe stąd do dziś w herbie miasta mewa.
Historia
Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z 2500 lat przed naszą erą.W początkach naszej ery przebiegał tędy Szlak Bursztynowy,a już w IX wieku istniały dwa grody.Od X w.tereny te należały do państwa Polan i były częścią Pomorza Gdańskiego.Po podziale kraju przez Bolesława Krzywoustego Gniew wchodził w skład kasztelanii starogardzkiej.Później ziemie te przypadły książętom Świecia,a w 1229(pierwsza pisemna wzmianka)od Sambora i Świętopełka otrzymało je oliwskie opactwo cysterskie.W drugiej połowie XIII w.Sambor odebrał Gniew cystersom i w 1276 przekazał Krzyżakom w zamian za pomoc w walce ze Świętopełkiem.Zakon,dla którego była to pierwsza posiadłość na lewym brzegu Wisły,przejął gród ostatecznie w 1282.Ważne położenie strategiczne zdecydowało o budowie tu zamku.Po zbudowaniu warowni w 1297 Krzyżacy w miejscu wcześniejszej słowiańskiej osady istniejącej wokół kościoła parafialnego,lokowali miasto na prawie chełmińskim i rozpoczęli akcję osadniczą.Od grudnia 1306 roku i hołdu książąt pomorskich w Byszewie ziemie,na których leżał Gniew wchodziły w skład terenów kontrolowanych przez Władysława Łokietka,do czasu zbrojnego opanowania Pomorza Gdańskiego przez Zakon Krzyżacki w latach 1308-1309.Miasto kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk w latach 1410-1466,w 1440 przystąpiło do Związku Pruskiego,by po pokoju toruńskim stać się częścią państwa polskiego,aż do czasu I Rozbioru.W latach 1466-1472 starostą Gniewa był Jakub Kostka,herbu Dąbrowa.Pełnienie tej funkcji potwierdza zezwolenie wydane przez króla Kazimierza Jagiellończyka Pawłowi Jasieńskiemu na wykup dóbr na Żuławach i starostwa gniewskiego.Kolejnym starostą gniewskim był Czema Achacy,wojewoda pomorski,starosta gniewski,1571,1572.W późniejszych latach starostą gniewskim był m.in.Jan Sobieski,późniejszy król Polski,który zbudował tu m.in.Pałac Marysieńki dla swojej żony Marii Kazimiery.Następnym starosta gniewskim został Michał Zdzisław Zamojski(ok.1680-1735)syn Marcina.W 1626 podczas II wojny polsko-szwedzkiej w okolicach Gniewa doszło do starcia między siłami Rzeczypospolitej i Szwecji. Bitwa zakończyła się zwycięstwem wojsk Gustawa Adolfa.Była to druga w historii porażka polskiej husarii.Miasto podupadło na tle ogólnego kryzysu gospodarczego i politycznego Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w.Kiedy wskutek I rozbioru Polski w 1772 Gniew wcielony został do Prus,liczył sobie zaledwie 850 mieszkańców.W 1807 przez miasto przeszły zmierzające w kierunku Gdańska polskie oddziały generała Dąbrowskiego.W latach 1818-23 wzniesiony został na rynku kościół dla ewangelickich mieszkańców miasta.W 1905 Gniew liczył 4033 mieszkańców,z czego niemal 43 proc.stanowiła ludność niemiecka.Na mocy traktatu wersalskiego Gniew w 1920 wrócił do Polski.W 1921 wielki pożar bezpowrotnie spustoszył wnętrza zamku.W czasie II wojny światowej hitlerowcy urządzili w zamku obóz dla przymusowo wysiedlanej ludności polskiej z Tczewa i okolic.Pod koniec wojny Niemcy zażarcie bronili miasta,aby osłonić drogę odwrotu z Tczewa i Gdańska.Ostateczne zakończenie walk nastąpiło 7 marca 1945.II wojna światowa zakończyła wielowiekową koegzystencję ludności polskiej i niemieckiej w mieście.W 1957 rozebrany został kościół ewangelicki.W 2013 roku zawiązało się Stowarzyszenie"Galeria Piłsudskiego",zrzeszające podmioty gospodarcze działające przy ul.Piłsudskiego w Gniewie.
Zabytki

• Zamek krzyżacki z końca XIII wieku.
• Pałac Marysieńki zbudowany przez Jana Sobieskiego,wcześniejszego starostę gniewskiego,dla żony Marii Kazimiery w 1679.Wbudowany w kompleks zamkowy,jedną stroną zwrócony ku zamkowi,drugą ku Wiśle.Zniszczony przez obsunięcie się skarpy i odbudowany na fundamentach dwóch zabudowań gospodarczych posiada cechy neogotyckie,mieści dziś hotel.
• Stare Miasto o zachowanym średniowiecznym układzie przestrzennym,z szachownicowym układem ulic i centralnie położonym kwadratowym rynkiem(pl.Grunwaldzki).Dominuje niska zabudowa,a kamienice pochodzą z XV-XIX w.Pośrodku rynku gotycki ratusz,z przyziemiami z XIII-XIV wieku,pełniący do dziś swoją funkcję.
• Gotycki kościół parafialny pw.św.Mikołaja,położony w południowo-zachodnim narożniku rynku,zbudowany w XIV w.zrekonstruowany w XIX w.Budowla trójnawowa z wyodrębnionym prezbiterium oraz wieżą dzwonną wtopioną w nawę środkową.
• Pozostałości murów obronnych miasta i zespołu zamkowego.

Edukacja

• Przedszkole
• Szkoła Podstawowa im.Jan III Sobieskiego
• Gimnazjum im.gen.Józefa Hallera
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im.ks.Henryka Mrossa

Gospodarka
W Gniewie działa m.in.Rolls-Royce Marine Poland Sp.z o.o.(dawniej Zakłady Mechanizmów Okrętowych"Fama")oraz Saint-Gobain Construction Products Polska,WEBER Zakład Produkcyjny Gniew(fabryka keramzytu).
Transport
W 2013 przy zamku krzyżackim w stronę Wisły powstało śmigłowcowe lądowisko Zamek Gniew.
Wspólnoty religijne

• Kościół św.Mikołaja w Gniewie
• Parafia św.Mikołaja w Gniewie
• Świadkowie Jehowy

Miasta partnerskie

• Castelmassa(Włochy)
• Pelplin(Polska)
• Owidiopol(Ukraina)
• Ostróg(Ukraina)