Świerzawa

(do 1945 niem.Schönau an der Katzbach,pol.hist.Szunów)miasto w woj.dolnośląskim,w powiecie złotoryjskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Świerzawa.Leży w dolinie Kaczawy,w centralnej części Pogórza Kaczawskiego.Według danych z 31 marca 2011 liczyło 2428 mieszkańców.Położone 18 km na północny wschód od Jeleniej Góry.Lokalny ośrodek handlowo-usługowy i wypoczynkowy.Przez miasto przebiega nieczynna linia kolejowa Legnica Złotoryja Marciszów Kamienna Góra Lubawka.

Nazwa

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis(pol.Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego)spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Schenow.Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902 podaje dwie nazwy miejscowości niemiecką:Schoenau oraz polską historyczną Szunów.Również po 1945 roku początkowo używano nazw Szunów albo Sieńsk,do momentu nadania obecnej nazwy.
Położenie
Świerzawa jest historycznym miasteczkiem położonym w południowej części województwa dolnośląskiego w powiecie złotoryjskim nad Kaczawą.Położenie miasta na Pogórzu Kaczawskim,w niewielkiej odległości na północ od Gór Kaczawskich stwarza możliwość rozwoju turystyki.
Miasto leży przy drodze wojewódzkiej i w niedalekiej odległości od głównych tras:

• Droga wojewódzka nr 328(Kamienna Góra Złotoryja Chojnów Chocianów Przemków Nowe Miasteczko)
• Droga wojewódzka nr 365(Jelenia Góra Jawor)trasa ta przebiega w niewielkiej odległości od miasta przez Starą Kraśnicę.
• Droga krajowa nr 3(Świnoujście Szczecin Gorzów Wielkopolski Zielona Góra Legnica Jelenia Góra)trasa ta przebiega w odległości 17 km od Świerzawy
• Autostrada A4(Medyka Zgorzelec)autostradę od Świerzawy dzieli tylko 32 km.

W Świerzawie do niedawna czynna była stacja kolejowa.Obecnie ruch na trasie kolejowej Legnica Złotoryja Kamienna Góra biegnącej przez miasto został wstrzymany.Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 1,76 km².Świerzawa historycznie leży na Dolnym Śląsku.W latach 1975-1998 administracyjnie należało do woj.jeleniogórskiego.
Historia
Świerzawa swą historią sięga roku 1195,kiedy to na miejscu dzisiejszego miasta Bolesław I Wysoki wybudował drewniany kościółek.Według legendy niemiecka nazwa Schönau pochodzi od wypowiedzi Agnieszki von Habsburg, żony Bolka Małego,która w drodze z Jawora do Złotoryi zatrzymała się w tym miejscu i rzekła"Hier will ich ein Haus haben auf der schönen Aue("Chcę mieć dom na tej pięknej łące").Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1268.Prawa miejskie nadał jej książę świdnicki Bolko I Surowy w 1296 roku.Świerzawa początkowo podlegała pod jurysdykcję Złotoryi.Rozwijała się szybko i dynamicznie,gdyż leżała na głównym szlaku handlowym z Kamiennej Góry do Złotoryi.Miasto wielokrotnie nawiedzały epidemie,pożary i wojny.Największe zniszczenia przyniosła wojna trzydziestoletnia,podczas której,w wyniku pożaru,spaleniu uległa większa część zabudowy.Po tym incydencie nastąpiło wyraźne spowolnienie rozwoju i rozbudowy miasta.W latach 1818-1932 Świerzawa wspólnie z Bolkowem była siedzibą powiatu.W czasie I i II wojny światowej miasto nie doznało zniszczeń.W 1945 r.miasto zostało włączone w granice Polski.Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec.W 1973 zniesiono prawa miejskie Świerzawy,degradując ja do rangi wsi.Prawa te zostały przywrócone w 1984 roku.W latach 1950-1975 Świerzawa należała do województwa wrocławskiego,w latach 1975-1999 do województwa jeleniogórskiego,a od 1999 roku należy do województwa dolnośląskiego i powiatu złotoryjskiego.
Zabytki
Świerzawa nie odniosła znaczących strat w zabudowie podczas II wojny światowej.
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• ośrodek historyczny miasta,Rynek otaczają XIX-wieczne kamieniczki wśród których na szczególną uwagę zasługuje budynek dawnej apteki pochodzący z 1690 roku
• kościół par.pw.Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny;pochodzi z XIV wieku.Mieści się on w centralnej części miasta.Od samego początku był to kościół parafialny i taką też funkcję pełni do dzisiaj.Obecny wygląd kościoła to wynik wielokrotnych remontów i modernizacji.Zewnętrzne ściany świątyni zdobią XVII-wieczne renesansowe płyty nagrobne.Natomiast wewnątrz kościoła na uwagę zasługują XVIII-wieczny ołtarz,oraz figurki świętych z XVIII wieku.Ozdobne portale zdobiące wejścia do kościoła wykonane są w stylu późnogotyckim.
• Kościół św.Józefa Opiekuna W ścisłym centrum,na świerzawskim rynku(plac Wolności)znajduje się jeszcze jedna świątynia.Jest to poewangelicki kościół św.Józefa Opiekuna Zbawiciela.Został wybudowany pod koniec XIX wieku na miejscu wcześniejszego kościoła ufundowanego w tym miejscu w 1766 roku.Od początku do zakończenia wojny służył wiernym z gminy ewangelickiej,obecnie(od 1999)jest kościołem filialnym świerzawskiej parafii.Wyróżnikiem budowli jest ciekawa ośmioboczna wieża z interesującą galeryjką na szczycie
• kościół ewangelicki,ob.rzym.-kat.pw.św.Józefa Oblubieńca,pl.Wolności,z 1748 r.1844 r.
• kościół cmentarny pw.św.Jana i św.Katarzyny,z drugiej ćw.XIII w.XVI w.jest to najcenniejszy zabytek miasteczka.Powstał w II połowie XIII wieku i do dziś przetrwał w prawie niezmienionym wyglądzie.Jest to ewenement,że obiekt romański zachował się w tak dobrym stanie.Wyznacznikiem kościoła jest czworoboczna wieża dobudowana do bryły głównej kościoła w 1506 roku.Jednak największą atrakcją zabytku są malowidła które zdobią ściany świątyni oraz drewniane polichromie na emporze.Odkryte w 1977 roku pod warstwami tynku ścienne malowidła o tematyce zwierzęcej i roślinnej pochodzą z XIII wieku.Przedstawiają dosyć nietypowe zwierzęta takie jak bocian,żyrafa czy ryby.We wnętrzu liczne XVII-wieczne renesansowe płyty nagrobne.Obiekt znajduje się na przedmieściach miasteczka w pobliżu mostu na Kaczawie,przy drodze ze Złotoryi.Kościół jest udostępniony do zwiedzania od piątku do niedzieli,jednak najlepiej wcześniej umówić się telefonicznie
• cmentarz przykościelny
  • ogrodzenie z budynkiem bramnym,z XVI w.
• d.plebania,ul.Jeleniogórska 6,z ok.1800 r.
• zamek,nie istnieje,z XVII w.
• park miejski,powstały po 1920 r.
• ratusz,Świerzawski magistrat pochodzi z 1810 roku i od początku służy tym samym celom.Powstał w miejscu poprzedniego ratusza który stał w tym miejscu.Ratusz wieńczy czworoboczna wieża zakończona hełmem,a samą wieże zdobi czterotarczowy zegar.Ozdobą ratusza jest płaskorzeźba przedstawiająca herb miasta czyli otwartą dłoń.Wewnątrz na uwagę zasługuje zabytkowa waga miejska zamieszczona na suficie w dolnym korytarzu.Świerzawski ratusz mieści się w centrum miasta na pl.Wolności.Budynek obecnie zajmuje Urząd Miasta i Gminy Świerzawa
• domy,pl.Wolności 2,23(d.Rynek),z 1767 r.XVIII,XIX w.
• most,ul.Zielona Kościuszki,z XVI w.

inne zabytki,techniki:

• wał przeciwpowodziowy wzdłuż rzeki Kamiennik pochodzący z XX wieku jest ciekawym rozwiązaniem inżynierii
• most kamienny,XVIII-wieczny,znajduje się nieco dalej.

Gospodarka
Świerzawa jest głównie ośrodkiem usługowo-handlowym dla rolniczej okolicy.W mieście nie ma większych zakładów przemysłowych.Istnieje tutaj urząd pocztowy,komisariat policji,punkty handlowe,usługowe,kilka serwisów,bar,stacja benzynowa.
Turystyka
Świerzawa leży w ciekawym turystycznie regionie na Pogórzu Kaczawskim i w pobliżu Gór Kaczawskich.Zabytki architektoniczne poświadczają jej długoletnią historię.Wszelkich informacji o historii,kulturze i zabytkach miasta oraz o bazie noclegowo-gastronomicznej udziela Centrum Kultury i Turystyki w Świerzawie przy ul.Jeleniogórskiej.
Wspólnoty wyznaniowe

• Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Świerzawie(Kościół św.Jana i Katarzyny w Świerzawie)
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa

Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

• Obercunnersdorf Niemcy
• Mala Skala Czechy
• Chocz Polska