| Położenie |
- użytki rolne:48%
- użytki leśne:9%
Nazwa notowana była wielokrotnie w czasie średniowiecza.Notuje go w roku 1124 Żywot Ottona,biskupa bamberskiego,jako Belgrod.W kronice Galla Anonima pojawia się jako civitas Albam.W innych dokumentach historycznych nazwa notowana jest jako Belegarde(1159,1176),Belegarda(1194),Belgard(1229).Końcówka -gard jest pozostałością północnopolskiej formy będącej odpowiednikiem ogólnopolskiej -gród.Na polskiej mapie wojskowej z 1937 r.podano polski egzonim Białogród.Przez krótki okres po II wojnie światowej miasto nosiło nazwę Białogród.Obecna nazwa została wprowadzona rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku.
Historia
| Pierwsze wzmianki historyczne u Galla Anonima miasto królewskie i znakomite,zwane Białym(łac.Urbus regia et egregia.Alba nomine).Zdobyte dwukrotnie w 1102 i 1107 roku przez Bolesława III Krzywoustego.W 1124 roku przez kilka dni przebywał w grodzie biskup Otton z Bambergu.W 1289 r.władał nim książę Przybysław,a w dokumencie zapisano,że Białogard położony jest w Kaszubii(in Cassubia).2 sierpnia 1299 roku książę Bogusław IV nadał miastu przywilej lokacyjny wg formuły prawa lubeckiego.Na XIV wiek przypada wzrost znaczenia miasta w życiu gospodarczym Pomorza Zachodniego.W roku 1307 nadano miastu prawo składu na wszystkie towary.W roku 1315 książę Warcisław IV przenosi z Anklam do Białogardu rezydencję książęcą.Od roku 1386 Białogard przynależy do Związku Hanzeatyckiego.W wieku XV i XVI Białogard dzielił zmienne losy Pomorza Zachodniego,związane z rywalizacją książąt pomorskich z Brandenburgią.W 1469 r.miał miejsce zatarg między Białogardem a Świdwinem,który przeszedł do historii jako tzw.wojna o krowę.Upadek znaczenia miasta związany był z okresem wojny trzydziestoletniej,kiedy to liczba ludności spadła o dwie trzecie,a miasto popadło w
długi z powodu konieczności utrzymywania garnizonów wojsk cesarskich i
szwedzkich.Od roku 1648 Białogard wszedł w posiadanie Brandenburgii.Od XIX wieku nastąpił rozwój przemysłu,głównie przetwórczego opartego
na miejscowych produktach i surowcach rolno-leśnych.W połowie XIX wieku
Białogard otrzymuje połączenie kolejowe ze Szczecinem,Koszalinem i Kołobrzegiem(1859)oraz Szczecinkiem(1878).W 1911 roku uruchomiono dwie linie kolei wąskotorowej:Białogard-Bobolice oraz Białogard-Rarwino(Białogardzka Kolej Dojazdowa).Od 1714 roku Białogard był miastem garnizonowym.W latach 1900–1901 wybudowano nowe koszary(ul.Kołobrzeska).Następne koszary oraz szpital wojskowy powstały w 2.połowie lat 30.XX wieku.W 1939 roku stacjonowały tu pułki
zmechanizowane 32 dywizji,której sztab zlokalizowany był w Koszalinie.W okresie II wojny światowej na terenie miasta i w jego okolicach zlokalizowano kilka obozów
dla robotników przymusowych i jeńców wojennych.Białogard został zdobyty w dniu 5 marca 1945 roku przez oddziały radzieckie 19 Armii,1 Armii Pancernej,2 Samodzielnego Korpusu Kawalerii Gwardii oraz 1 Armii Wojska Polskiego.Po wojnie Białogard został siedzibą powiatu,obejmującego swoim zasięgiem tereny przedwojennego powiatu białogardzko-świdwińskiego(Kreis Belgard-Schievelbein).W latach 50. i 60.XX wieku,m.in.w następstwie braku ujęcia w tzw.planie 6-letnim,nastąpił regres przemysłu,który rozwijał się tylko przez rozbudowę i
modernizację istniejących zakładów.W latach 70.ubiegłego stulecia
Białogard był znaczącym ośrodkiem przemysłu elektronicznego(filia
Warszawskich Zakładów Radiowych"RAWAR",przekształcona następnie w nowy zakład"UNITRA-ELTRA");firma pod nazwą"UNICON"funkcjonuje do dziś,choć w znacznie
ograniczonym zakresie.Jak dawniej zajmuje ciekawe architektonicznie
zabudowania po dawnej elektrowni miejskiej między dwiema liniami
kolejowymi.W okolicy Białogardu,niedaleko wsi Podborsko znajdowała się jednostka wojskowa Armii Radzieckiej na terenie której przechowywana była broń nuklearna.Do lat 90.stacjonowały tu 3 znaczne zgrupowania jednostek Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej obecnie dawne koszary są wyremontowane i zagospodarowane(mieszkania,szkoły,urzędy,firmy). |
| Rok | Liczba ludności |
|---|---|
| 1715 | 1200 |
| 1850 | 4000 |
| 1875 | 7200 |
| 1890 | 7000 |
| 1939 | 16500 |
| 1950 | 12700 |
| 1975 | 21800 |
| 1995 | 25093 |
| 2000 | 24530 |
| 2005 | 24408 |
| 2008 | 24361 |
| 2011 | 31100 |
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 24407 | 100 | 12797 | 52,43 | 11610 | 47,57 |
| Wiek przedprodukcyjny(0–17 lat) | 4922 | 20,17 | 2412 | 9,88 | 2510 | 10,28 |
| Wiek produkcyjny(18–65 lat) | 15844 | 64,92 | 7783 | 31,89 | 8061 | 33,03 |
| Wiek poprodukcyjny(powyżej 65 lat) | 3641 | 14,92 | 2602 | 10,66 | 1039 | 4,26 |
Zabytki
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:
- śródmieście miasta stare miasto
- kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia NMP,gotycki z 1310 r.do XIX wieku,rzymskokatolicki należący do dekanatu Białogard,diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej,metropolii szczecińsko-kamieńskiej
- kościół filialny pod wezwaniem św.Jerzego,ul.Świdwińska,wybudowany około XIV wieku na starych fundamentach dawnej pogańskiej świątyni.Pierwotnie była to kaplica i dom trędowatych położony poza murami miasta.Przebudowany w XV/XVI wieku.Murowana,ceglana budowla w układzie wendyjskim z elementami gotyckimi wznosi się na planie prostokąta.Kościół kilkakrotnie był niszczony przez pożary. w roku 1858 przeszedł gruntowny remont,podczas którego został też znacznie przebudowany.Obecny wygląd pochodzi z przełomu XIX i XX wieku.Dzisiaj jest to filiał rzymskokatolicki należący do parafii ewangelicko-augsburskiej Jezusa Dobrego Pasterza w Koszalinie,diecezji pomorsko-wielkopolskiej
- dawny cmentarz ewangelicki,obecnie komunalny wielowyznaniowy,ul.Szpitalna,z XIX wieku
- pozostałości murów obronnych,ul.Matejki,z XIV/XV wieku
- Brama Wysoka,inaczej Połczyńska,ul.Grottgera;zbudowana łącznie z murami miejskimi w początkach XIV wieku.Murowana budowla z cegły,na planie prostokąta stoi na fundamencie kamiennym.Brama ma dwie kondygnacje i ostrołukowy przejazd.Fortyfikacja zachowała się jako jedyna z dwóch istniejących dawniej.Do końca XIX wieku służyła jako areszt miejski i mieszkanie dozorcy.Później,od roku użytkowana była przez Muzeum Regionalne.Obecnie jest siedzibą białogardzkich artystów
- piwnice zamku,ul.Płowiecka 3,z XVIII wieku
- ratusz,pl.Wolności 5,Rynek,z pierwszej połowy XIX wieku
- spichlerz,obecnie magazyn,ul.Piłsudskiego 25,szachulcowo-murowany,z końca XVIII wieku,w połowie XIX wieku,budynek przemysłowy
- dom z dwiema oficynami,ul.Najświętszej Marii Panny 3,z 1880 roku
- dom,obecnie bank PKO,pl.Wolności 17,z 1910 roku
- cmentarz żydowski
-
Tablica upamiętniająca elektryfikację kolei
-
Pomnik ku czci ofiar komunizmu
-
Pomnik Orła Białego
-
Pomnik upamiętniający 700 lat praw miejskich
-
Pomnik strajku w zakładach UNITRA-UNITECH.
- cmentarz żołnierzy radzieckich cmentarz wojenny 763 oficerów i żołnierzy radzieckich 1.Frontu Białoruskiego,poległych podczas walk o Białogard w 1945 r.wraz z pomnikiem ku czci poległych żołnierzy z 1970 r.
Od października 2008 roku na terenie Białogardu otwarte jest Centrum Kultury i Spotkań Europejskich,które organizuje różne imprezy kulturalne,np.:koncerty,przedstawienia teatralne.W CKiSE działają różne grupy artystyczne,m.in.Teatr Lalek Marko,Białogardzki Chór Kameralny Bel Canto i teatr RÓŻ.Każdego roku w Białogardzie,w lipcu lub sierpniu organizowana jest tu impreza kulturalna,trwająca 2-3 dni,zwana Dniami Białogardu.Wtedy na białogardzkiej scenie występują polscy i zagraniczni artyści.
| Rok | Artyści/Zespoły |
|---|---|
| 2001 | IRA |
| 2002 | Varius Manx,Blenders |
| 2003 | Tomek Makowiecki Band |
| 2004 | Andrzej Piaseczny |
| 2005 | Oddział Zamknięty,Lotyń,Trebunie Tutki |
| 2006 | Ich Troje,Patrycja Markowska,Kukiz i Piersi |
| 2007 | Oddział Zamknięty,TSA,Shakin Dudi |
| 2008 | Video,Łzy,D-Bomb |
| 2009 | Ewa Farna,Pectus |
| 2010 | Lady Pank,Volver,Blenders,Manchester |
| 2011 | Brathanki,Kasia Kowalska |
Na terenie Białogardu istnieje podstrefa Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej obejmującą wyznaczone 2 kompleksy.W III kwartale 2012 r.Białogard miał 1989 zarejestrowanych bezrobotnych W Białogardzie znajduje się zakład produkcji płyt klejonych.Ponadto w mieści ma miejsce produkcja w sektorze zbóż i traw.Kolejny zakład zbożowo-młynarski zajmuje się produkcją mąki pszennej i żytniej.W mieście zlokalizowany jest szpital powiatowy z 6 oddziałami.
Komunikacja
Przez miasto przebiegają dwie drogi wojewódzkie:
- nr 163:Kołobrzeg Białogard Połczyn-Zdrój Czaplinek Wałcz
- nr 166:DK6 Lulewice Białogard
Przy stacji Białogard przecinają się tu dwie linie kolejowe(jednotorowe,zelektryfikowane):
- nr 202 Gdańsk Stargard Szczeciński
- nr 404 Szczecinek Kołobrzeg
Oświata
W Białogardzie znajdują się dwie biblioteki:Biblioteka Pedagogiczna oraz Biblioteka Miejska,która posiada także filie.Miasto posiada 3 przedszkola miejskie.
Lista szkół działających w Białogardzie:
- Gimnazjum nr 1 im.Marii Skłodowskiej-Curie
- Gimnazjum nr 2
- Gimnazjum"Scholar"
- Szkoła Podstawowa nr 3 im.Bolesława Krzywoustego
- Szkoła Podstawowa nr 4 im.Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa nr 5 im.Władysława Broniewskiego
- Zespół Szkół Specjalnych,im.Jana Pawła II
- Liceum profilowane"Scholar"
- I Prywatne Liceum Ogółnokształcące
- Liceum Ogólnokształcące im.Bogusława X,
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych,w ramach którego działa Technikum i Zasadnicza Szkoła Zawodowa
- Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia.
W kompleksie rekreacyjno-wypoczynkowym istnieje stosunkowo niedawno odnowiony stadion oraz klub sportowy z wieloma sekcjami.W lecie działają baseny miejskie.
- UKS Herkules Białogard zajęcia dla młodych koszykarzy i koszykarek
- hala sportowa przy LO
- baseny miejskie
- sekcja podnoszenia ciężarów
- sekcja tenisa stołowego"UKS T-Tenis 2005"
- Klub Piłkarski"Iskra"
- Klub Piłkarski"UKS Unia"
- Klub Piłkarski"Konsorcjum Białogard"
- Klub Lekkoatletyczny"Iskra"
- Stowarzyszenie Pływackie"AQUA"w Białogardzie
- Sekcja Karate Kyokushin
- Atletyczny klub sportowy sekcja zapasy"AKS BIAŁOGARD"
- Sekcja mma,bjj,zapasy,boks"AKS GRAPPLING BIAŁOGARD"
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i wspólnoty wyznaniowe:
- Kościół ewangeliczny
- zbór Kościoła Wolnych Chrześcijan,
- zbór Wspólnoty Kościołów Chrystusowych,
- zbór Kościoła Zielonoświątkowego w RP
- Kościół rzymskokatolicki 3 parafie należące do dekanatu Białogard diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej.
- Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa
- Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
- Parafia św.Jadwigi
- Kościół Nowo apostolski.
- Świadkowie Jehowy
- Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy(Sala Królestwa)
Burmistrzowie Białogardu:
- Stefan Zdzisław Strzałkowski(2002–2009)
- Zbigniew Raczewski(2009-2010)
- Krzysztof Bagiński(od 2010)
Współpraca międzynarodowa
Miasto posiada umowy partnerskie z następującymi miastami i gminami:
- Aknīste,Łotwa od 1999 r.
- Albano Laziale,Włochy od 2 grudnia 2004 r.
- Binz,Niemcy od sierpnia 2002 r.
- Gmina Gnosjö,Szwecja od 28 marca 2003 r.
- Maardu,Estonia od 4 sierpnia 2004 r.
- Olen,Belgia od 12 listopada 2004 r.
- Teterow,Niemcy od 1970 r.
- Caracal,Rumunia od 2008 r.
- Maximilian Karl Friedrich Wilhelm Grävell(ur.1781,zm.1860)prawnik
- Ludwig Ferdinand Hesse(ur.1795,zm.1876)architekt
- Otto Busse(ur.1867,zm.1922)patolog
- Ewald von Massow(ur.1869,zm.1942)niemiecki generał
- Joachim Utech(ur.1889,zm.1960)rzeźbiarz
- Hans Martin Schaller(ur.1923,zm.2005)niemiecki historyk
- Joe Hackbarth(ur.1931,zm.2000)muzyk jazzowy
- hrabina Anna Komorowska(ur.24 września 1946)matka Matyldy d'Udekem d'Acoz,żony Filipa,następcy tronu belgijskiego
- Lech M. Jakób(ur.1953)pisarz
- Aleksander Kwaśniewski(ur.1954)były prezydent Rzeczypospolitej,
- Jerzy Borowczak(ur.1957)polityk i działacz związkowy,poseł na Sejm III kadencji.
- Dariusz Białkowski(ur.1970)polski kajakarz,dwukrotny brązowy medalista olimpijski.
- Dariusz Szubert(ur.1970)polski piłkarz,srebrny medalista olimpijski z 1992 roku.
- Jacek Kosmalski(ur.1976)polski piłkarz grający w Polonii Warszawa
- Andrzej Wasilewicz(ur.1951)polski aktor.Występował na deskach Teatru Powszechnego w Warszawie.
- Josquinus ab Holtzen(zm.1657 w Ratzebuhr)kompozytor;pełnił w Białogardzie funkcję kantora od 1631 roku
- Leon Mroczkiewicz(ur.1900,zm.1971)profesor,leśnik,mieszkał w Białogardzie
- Erika Fuchs(ur.1906,zm.2005)tłumaczka,mieszkała w Białogardzie
- Marcin Jurecki(ur.1976,zm.2008)polski zapaśnik,wielokrotny reprezentant Polski w stylu wolnym, mieszkał w Białogardzie
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz