Sobótka

(niem.Zobten lub Zobten am Berge)miasto nad Czarną Wodą w woj.dolnośląskim,w powiecie wrocławskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sobótka,położone u podnóża góry Ślęży.Według danych z 30 czerwca 2012 r.miasto miało 7027 mieszkańców.Wraz z sąsiednimi miejscowościami(Sulistrowice,Sulistrowiczki,Będkowice)stanowi zaplecze turystyczne pobliskiego Wrocławia.Znajduje się tu Dom Turysty PTTK im.M.Stęczyńskiego„Pod Wieżycą”.W zachodniej części Sobótki znajdują się odkrywkowe kopalnie granitu i skalenia.Na rynku znajduje się plastyczna mapa Masywu Ślęży.

Położenie

Leży u stóp Masywu Ślęży.Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 32,20 km².Miasteczko jest podzielone na części:Centrum,Górka,Zachodnia Strzeblów.Historycznie leży na Dolnym Śląsku.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.wrocławskiego. Historia
Po raz pierwszy wzmiankowana w 1148 w bulli Eugeniusza III jako osada targowa(Sabath).Przywilej odbywania targów nadał osadzie książę Bolesław I Wysoki w 1193 roku.Od 1128 do 1134 fundacja Piotra Włosta dla zakonu augustianów(kanonicy regularni),którzy aby wykorzenić wciąż żywe kulty pogańskie na krótko utworzyli na szczycie Ślęży klasztor,bardzo szybko przeniesiony do wsi Górka,a potem do Wrocławia.W 1221 Henryk Brodaty na prośbę opata Witosława nadał jej prawa miejskie na prawie średzkim.W 1353 jako wiano księżniczki śląskiej przeszła w ręce królów czeskich.W 1399 król czeski Wacław IV ponownie lokował miasto na prawie magdeburskim.Podobnie jak większość Śląska splądrowana przez husytów w 1428.Wykupiona przez zakon augustianów w 1494.Przeżywała rozkwit w czasie habsburskich rządów w Czechach od 1526 roku.Poważnie zniszczona i wyludniona w czasie wojny 30-letniej(1618-1648)z 1000 mieszkańców pozostało 200.Dawna zabudowa gotycka i renesansowa spłonęła w wielkim pożarze 1730.Od 1745 wraz z większością Śląska w granicach Prus.Od 1808 własny samorząd.Do 1810 roku(sekularyzacja dóbr kościelnych w Prusach)pozostawała własnością klasztorną.Od 1885 stacja na linii kolejowej Wrocław Świdnica zlikwidowanej w ruchu pasażerskim latem 2000.1 czerwca 1934 na fali germanizacji dawnych nazw słowiańskich na Śląsku organizacje Landesamt für vorgeschichtliche Denkmalpflege oraz Zobtengebirgsverein zaproponowały nad prezydentowi prowincji śląskiej zmianę nazwy miasta na Siling a góry Ślęży(niem.Zobtenberg)na Silingberg,aby utrwalić w nazwach żyjące na Śląsku w starożytności wschodniogermańskie plemię Silingów.Władze odmówiły ze względów ekonomicznych i praktycznych.Swoją nazwę zmieniła za to druga z postulujących organizacji nazywając się Silingverein.Zdobyta przez Armię Radziecką 7 maja 1945.W trakcie walk została zniszczona w 50%,odbudowana w latach 50.-60.W latach 70.przyłączono do Sobótki wieś Strzeblów.
Historyczne nazwy miasta

• 1148 Sabath
• 1193 Sobath
• 1200 Sobat
• 1256 Czobotha
• 1329 Zobota
• 1336 Zobotka
• 1343 Czoboten
• 1399 Czobothen
• 1404 Czobotaw
• 1561 Zobten
• 1938 Zobten am Berge

Nazwa Sobótka pochodzi do odbywających się tutaj w soboty targów.
Zabytki
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• miasto,ośrodek historyczny
• kościół parafialny pw.św.Jakuba Apostoła w stylu barokowym z fragmentami gotyckimi wybudowany w 1739 roku.Badania archeologiczne w kościele przeprowadzone w latach 50.XX w.wykazały,że obecny kościół jest trzecim kościołem wybudowanym w tym samym miejscu.Obraz św.Jakuba w ołtarzu głównym z ok.1770 r.w prezbiterium figury św.Augustyna i św.Norberta z ok.1725 r.ołtarze boczne NMP,w stylu barokowym,św.Jana Nepomucena również w stylu barokowym,ołtarz ukrzyżowania z 1739 r.ambona z ok.1650 r.w stylu manierystycznym.Przy głównym wejściu po prawej stronie znajduje się lew romański.W 1945 r.podczas zdobywania miasta Kościół został spalony w następnych latach dewastowany i rozkradany.Od 1957 r.rozpoczęto odbudowę kościoła.Kościół został erygowany,oddany do użytku w listopadzie 1960 r.
  • Na południowej i północnej ścianie kościoła znajduje się kilka płyt nagrobnych z XIX w.(pozostałości po cmentarzu przykościelnym).
• kościół sanktuarium św.Anny Samotrzeciej,z XIV w.1500 r.1725 r.od 2005 dodatkowo Diecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Nowej Ewangelizacji)Legenda głosi,że figura św.Anny Samotrzeciej prawdopodobnie została przywieziona z Kijowa przez żonę Piotra Włosta w XII w.historycy sztuki określają powstanie figury na przełom XIII/XIV w.rzeźbiona w drzewie lipowym w stylu romańskim z elementami gotyckimi.Dla niej zbudowano kaplicę obecnie prezbiterium.W 1511 r.dobudowano do tylnej ściany kaplicy kościół gotycki,prawdopodobnie w tym samym czasie dobudowano do ściany wschodniej prezbiterium kapliczkę św.Anny.Od 2005 roku w ołtarzu głównym znajduje się XIX-wieczny obraz Matki Boskiej namalowany przez nieznanego artystę otrzymany z Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu.Przez cały okres kościół pełnił funkcję kościoła odpustowego i pogrzebowego.W czasie kulturkampfu w 1875 r.władze pruskie odebrały katolikom kościół,w 1893 r.oddały.Wewnątrz kościoła ołtarz główny z 1720 r.w prezbiterium 5 figur św.Janów,przy filarach 4 gotyckie rzeźby(każda 2,5 m wys.):Matka Boska z Dzieciątkiem,św.Anna Samotrzecia,św.Augustyn(lub św.Mikołaj),św.Jadwiga Śląska.Na końcu nawy lewej ołtarz 14 św.Wspomożycieli z 1720 r.ambona z 1726 r.Obok sanktuarium dwie rzeźby średniowieczne„lew romański”oraz„grzyb”(fragment postaci ludzkiej).
• ratusz,z XIX w. rząd Miasta i Gminy(budynek po dawnym hotelu)
• plebania,ul.św.Jakuba 10,z XVII/XVIII w.
  • otoczenie plebanii
• dom,ob.znajduje się tu Muzeum Ślężańskie z lapidarium,ul.św.Jakuba 18,z 1568 r.najstarszy dawnej własności augustianów
• dom,ul.Mickiewicza 25,z poł.XIX w.
• Zespół Szkolno Wychowawczy dla dziewcząt ul.Słoneczna Budynek po dawnym domu rekolekcyjnym jezuitów pod wezwaniem Św.Ignacego.

Sobótka-Górka

• zespół rezydencjonalny oo.augustianów,z drugiej poł.XIX w.:
  • pałac,tzw.„zamek”z pozostałościami klasztoru i kaplicą,z poł.XIII w.czwartej ćw.XIX w.do kasaty w 1810 r.w którym obecnie znajduje się hotel
  • budynek bramny
  • oficyna
  • wozownia
  • browar,nieczynny,z poł.XIX w.
  • zespół budynków po Zespole Szkolno Opiekuńczym,przy ul.Zamkowej z 1930 r.
  • park

Sobótka Góra Ślęża

• kościół fil.pw.Nawiedzenia NMP,z l.1851-52
• ogrodzenie z murem oporowym
• schronisko im.R.Zamorskiego,z 1908 r.

inne zabytki:

• kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa wybudowany w latach 30.XX w.
• w centrum wiele domów z drugiej poł.XIX w.
• rezerwat archeologiczny w Będkowicach.

Komunikacja
Dojazd z Wrocławia zapewniają autobusy linii 502 z firmy TRAKO oraz PKS-y.Natomiast linia kolejowa jest wyłączona z ruchu pasażerskiego.Linia 522 Firma POLBUS
Oświata
W Sobótce znajdują się dwie szkoły podstawowe I im.Janusza Korczaka,II im.Marii Skłodowskiej-Curie gimnazjum Gminne im.Piotra Włostowica,Liceum Ogólnokształcące,Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy(dawny dom rekolekcyjny Jezuitów),Zespół Szkolno-Opiekuńczy oraz Dom Dziecka.
Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia pw.Świętego Jakuba
  • Parafia pw.Najświętszego Serca Pana Jezusa
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór w Sobótce
• Świadkowie Jehowy
  • zbór

Demografia

Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

• Berga/Elster
• Gauchy 
• Sobotka

Ludzie związani z Sobótką

• Piotr Włostowic(ok.1080-1153)legendarny możnowładca śląski,władca Ziemi Ślężańskiej
• Bolko II Mały(ok.1309-1368)władca Ziemi Ślężańskiej,ostatni niezależny książę piastowski
• Johannes Seviert(zm.1706)opat Augustianów,fundator kaplicy na szczycie góry Ślęża.
• Theodor Körner(poeta)(1791-1813)poeta niemiecki,autor niemieckich pieśni wojennych i patriotycznych,dowódca w Bitwie Narodów
• Ludwig Adolf Wilhelm von Lützow(1782-1834)baron pruski,oficer,uczestnik wojen napoleońskich,dowódca w Bitwie Narodów
• Roman Zmorski(1822-1867)polski poeta,autor pięknych słów:„Na słowiańskiej góry szczycie,Pod jasną nadziei gwiazdą,Zapisuję wróżby słowa:Wróci,wróci w stare gniazdo,Stare prawo,stara mowa,I natchnione Słowian życie”.
• Władysław Kabat(1906-1980)pułkownik Wojska Polskiego,uczestnik akcji Most III.
• Stanisław Dunajewski(1900-1985)żołnierz Wojska Polskiego,żołnierz AK,więzień Pawiaka,założyciel Muzeum Ślężańskiego.
• Marian Kowalski artysta rzeźbiarz,autor pomnika Janusza Korczaka w Sobótce
• Jerzy Marszał artysta rzeźbiarz,jego charakterystyczne drewniane rzeźby można odnaleźć na terenie miasta oraz w Muzeum Ślężańskim i w Rezerwacie Archeologicznym w Będkowicach.
• Bartosz Huzarski kolarz szosowy,zawodnik ekipy NetApp i reprezentant Polski.
• Tadeusz Dolny(ur.7 maja 1958 r.w Sobótce)polski piłkarz,grający na pozycji obrońcy,reprezentant Polski.Uczestnik Mistrzostw Świata w 1982 w Hiszpanii.