Pasłęk

(dawniej Holąd Pruski,niem.Preußisch Holland,prus.Pāistlauks)miasto w woj.warmińsko-mazurskim,w powiecie elbląskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pasłęk.Położony jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego.Przez miasto przepływa rzeka Wąska uchodząca do jeziora Druzno.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj.elbląskiego.Według danych z 30 czerwca 2012 r.miasto miało 12387 mieszkańców.Miasto utrzymuje się głównie dzięki rolnictwu i przemysłowi lekkiemu.Funkcjonuje duża mleczarnia(produkująca wyroby nabiałowe na całą Polskę północną),młyn oraz suszarnia zboża.Pasłęk leży obok ważnej dla północnych regionów Polski drogi ekspresowej S7,z dwoma zjazdami,węzeł Pasłęk północ i węzeł Pasłęk południe oraz dróg w kierunku obwodu kaliningradzkiego,dzięki czemu można go uznać za węzeł komunikacji lądowej.

Historia

We wczesnym średniowieczu był tu gród pruskiego plemienia Pogezanów.Po raz pierwszy wymieniony w dokumentach z 1267 r.jako Pazluch.Miasto założono w końcu XIII w.na miejscu staropruskiej osady Pazluk z rozkazu mistrza krzyżackiego Meinhardta z Kwerfurtu.Znajdowało się ono na terenie historycznej krainy Prusy Górne.Pierwszymi osadnikami byli Holendrzy sprowadzeni do osuszania miejscowych bagien.Była to pierwsza osada holenderska w Prusach Książęcych i jednocześnie na terenie dzisiejszej Polski.Dała ona początek intensywnemu,trwającemu aż do początków XIX w.osadnictwu olęderskiemu.Prawa miejskie uzyskano w roku 1297 i nadano miastu nazwę Hollandt.Ówcześnie był to ośrodek handlowo-rzemieślniczy.W czasie trwania wojny trzynastoletniej(1454–1466)opowiedział się po stronie polskiej,jednak na mocy pokoju toruńskiego(1466)pozostał pod władaniem krzyżackim.Po 1525 roku na terenie Prus Książęcych,a później Niemiec.Ponownie wojska polskie oblegały Pasłęk podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r.Po zajęciu miasta pozostawały tu do 1525 r.W 1627 Pasłęk okupowały wojska szwedzkie Gustawa Adolfa.W czasie drugiej wojny polsko-szwedzkiej w 1656 r.na zamku pasłęckim spotkali się:król szwedzki Karol Gustaw i elektor Fryderyk Wilhelm.Obaj władcy uzgodnili działania wojskowe przeciw Polsce.W latach wojny siedmioletniej od 1758 do 1762 miasto okupowali Rosjanie.Znaczne zniszczenia spowodowały przemarsze wojsk napoleońskich w latach 1807 i 1812.W 1818 Pasłęk został siedzibą powiatu.W wieku XIX miasto intensywnie się rozwijało,powstały niewielkie zakłady przemysłowe,uruchomiono linię kolejową(w 1882),początkowo do Morąga,a później do Olsztyna i Elbląga(w 1883).W 1898 r.w Pasłęku powstało Górnopruskie Towarzystwo Historyczne(Oberländischer Geschichtsverein),którego honorowym przewodniczącym został książę Alexander zu Dohna ze Słobit.W wyniku II wojny światowej miasto znalazło się w granicach Polski zniszczone w 80% przez działania wojenne oraz podpalenia dokonane przez żołnierzy radzieckich.W pierwszych latach powojennych władze polskie usunęły dotychczasowych mieszkańców Pasłęka do Niemiec,zastępując ich głównie ludźmi wysiedlonymi z terenów wschodnich II RP.Systematycznie odbudowywany i rozwijany.W Pasłęku znajdują się obecnie dwa przedszkola,dwie szkoły podstawowe,dwa gimnazja oraz dwie szkoły średnie. Zabytki

• Zamek krzyżacki,zbudowany ok.1320 r.wielokrotnie odbudowywany w XIV i XVI w.oraz po 1945.Zamek zniszczony podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r. i pożarem w 1543 r.Odbudowany z dodaniem dwóch skrzydeł:wschodniego i zachodniego oraz dwóch narożnych wież.W 1945 zniszczony,odbudowany w latach 60.XX w.z przeznaczeniem na cele kulturalne.Obecnie zamek składa się z trzech skrzydeł,otaczających prostokątny dziedziniec otwarty od południa.Skrzydło północne flankują wieże.
• Gotycki kościół pod wezwaniem świętego Bartłomieja pochodzący z pierwszej połowy XIV w.a rozbudowany w XVI.Niegdyś wieże wieńczył barokowy hełm,lecz w 1922 uległ on spaleniu i zastąpiono go obecnym dachem siodłowym.Wystrój wnętrza w większości neogotycki.Barokowy ołtarz główny autorstwa rzeźbiarza Izaaka Rigi z Królewca z 1687 r.barokowa ambona i konfesjonał tego samego autorstwa co ołtarz,organy wykonane przez gdańskiego mistrza Hildebrandta z 1719 r.
• Mury miejskie z basztami(Wieża Kamienna) i bramami(Brama Młyńska),zbudowane pomiędzy XIII a XV w.otaczają Stare Miasto.
• Kilkanaście kamieniczek z XVIII i XIX w.(ul.Chrobrego,Dąbrowskiego,Osińskiego,Sienkiewicza).
• Gotycki ratusz pochodzący z XIV w.przebudowany w XVI,a odbudowany w 1960 roku.Późnorenesansowe szczyty pochodzą z XVII w.Posiada podcień wsparty na trzech kolumnach.
• Neogotycki kościół św.Józefa, obecnie cerkiew greckokatolicka.
• Renesansowy kościół św.Jerzego,obecnie wspólnie użytkowany przez społeczność ewangelicką(jako kościół filialny parafii w Ostródzie)oraz prawosławną(jako parafialna cerkiew pw.św.Onufrego).

Wspólnoty wyznaniowe
Na terenie miasta działalność religijną prowadzi:

• Kościół Chrześcijan Baptystów,
• Kościół Ewangelicko-Augsburski,
• Kościół Greckokatolicki(obrządku bizantyjsko-ukraińskiego),
• Kościół Rzymskokatolicki,
• Kościół Zielonoświątkowy,
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny,
• Świadkowie Jehowy.Zbór z Salą Królestwa.

Oświata
Na terenie miasta znajdują się następujące placówki oświatowe:
przedszkola:

• Przedszkole Samorządowe nr 1
• Przedszkole Samorządowe nr 2 im.Ludwiki Wawrzyńskiej

szkoły podstawowe i gimnazja:

• Szkoła Podstawowa nr 2 im.Władysława Broniewskiego
• Gimnazjum nr 1 im.Władysława Jagiełły
• Zespół Szkół Powszechnych im. mjr.Henryka Sucharskiego SP nr 3 i Gimnazjum nr 2

szkoły średnie:

• Zespół Szkół w Pasłęku
• Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych w Pasłęku
• Zespół Szkół Zawodowych w Pasłęku

Transport
Przez miasto przechodzą drogi:

• Drogi wojewódzkie:
  • 505 Frombork Młynary Pasłęk
  • 513 Pasłęk Orneta Lidzbark Warmiński Kiwity Wozławki
  • 526 Pasłęk Śliwice Lepno Myślice Przezmark
  • 527 Dzierzgoń Rychliki Pasłęk Morąg Łukta Olsztyn

• Droga ekspresowa nr S7 która jest częścią drogi krajowej nr 7:Gdańsk Elbląg Warszawa Radom Kielce Kraków Chyżne

Ciekawostki

• Podziemia zamku w Pasłęku znajdują się na liście prawdopodobnych miejsc ukrycia Bursztynowej Komnaty.Do dziś nie zostały dokładnie spenetrowane.
• Taksówkarze z Pasłęka byli inspiracją do nakręcenia filmu„Wielki Szu”reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.
• Do roku 1945,czyli do zniszczenia podczas walk o miasto i znalezienia się Pasłęku w granicach Polski,miejscowość ze względu na jej dobrze zachowaną starówkę nazywana była mianem Rothenburga Prus Wschodnich.
• W latach 1957-1963 prowadzono prace wiertnicze i badania karotarzowe w otworach wiertniczych w poszukiwaniu rud uranu.Przy okazji świadczenia tych prac wykryto przejawy mineralizacji uranowej w głęboko zalegających strukturach geologicznych na niżu polskim m.in.w Pasłęku.Ze względu na grubą pokrywę osadów czwartorzędowych zrezygnowano tam jednak z przeprowadzania podziemnych prac rozpoznawczych i sporządzono jedynie dokumentację złóż w oparciu o badania rdzeni z otworów wiertniczych(Średnia zawartość uranu w rudzie w g/tonę 8400g).
  

Sport
W mieście swą siedzibę ma Polonia Pasłęk klub wielosekcyjny.Początkowo klub funkcjonował pod nazwą Związkowy Klub Sportowy Ogniwo Pasłęk.Pierwszym prezesem został Jan Czymbor.Obok piłki nożnej funkcjonują między innymi siatkówka i sekcja motorowa,w kolejnych latach powstają koszykówka,kick- boxing i lekkoatletyka.W 1957 roku zmieniono nazwę na Miejski Klub Sportowy Polonia Pasłęk z prezesem Bogdanem Korzeniowskim.Rok 1980 przyniósł kolejną zmianę nazwy Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy Polonia Pasłęk.W 1999 roku piłkarze Polonii awansują do IV ligi.

• Sekcja piłkarska

Aktualnie Polonia Pasłęk występuje w lidze okręgowej,w grupie warmińsko-mazurskiej.Klub Sportowy Polonia Pasłęk,rok założenia 1950,Barwy klubowe:niebiesko-biało-czerwone

• Najwyższa klasa rozgrywkowa IV liga

Stadion Miejski w Pasłęku został gruntownie przebudowany w latach 2011-2012.Pojemność trybun po modernizacji wynosi 1450 miejsc.W ramach inwestycji powstała również bieżnia tartanowa oraz oświetlenie.Rewitalizacji doczekała się również murawa piłkarska.Gmina Pasłęk na realizację tego przedsięwzięcia otrzymała dofinansowanie ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej w ramach„Wojewódzkiego wieloletniego programu rozwoju bazy sportowej”.Przyznana kwota to 950 tys.zł(200 tys.zł w roku 2011 i 750 tys.zł w roku 2012).

• Strzelnica

Strzelnica myśliwska w Gołąbkach k.Pasłęka powstała na terenie K.Ł.„Bóbr”w Pasłęku i stanowi własność tego koła.Pełni też funkcję Okręgowej Strzelnicy Myśliwskiej Okręgu Elbląskiego.Jest pięknie położona i utrzymana.Można na niej sprawnie przeprowadzić wszystkie konkurencje strzelań myśliwskich.Kilka lat z rzędu drużyna reprezentująca K.Ł.„Bóbr”składająca się z trzech zawodników wygrywa Mistrzostwa Okręgu Elbląskiego i reprezentuje okręg na Krajowym Konkursie Kół Łowieckich.

• Golf

Pole golfowe Sand Valley powstało w latach 2006-2009.Codzienne prace konstrukcyjne i kształtujące pole prowadzone były przez Tonego Ristole.To właśnie jego rzemiosło widać we wszystkich detalach pola.Natomiast Lassi Pekka Tilander i Kai Hulkkonen odpowiadali za wytyczenie fairwayów i sporządzenie projektu komponujące pole golfowe z naturalną rzeźbą terenu.Pole Golfowe znajduje się przy drodze ekspresowej E7 kilkaset metrów od zjazdu z węzła Pasłęk północ.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

• Itzehoe,
• La Couronne