Rogoźno

(niem.Rogasen)miasto w woj.wielkopolskim,w powiecie obornickim,siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Rogoźno.Położone na Pojezierzu Wielkopolskim,nad rzeką Wełną i jeziorem Rogoźno.Miasto historycznie przynależy do Wielkopolski.
Stare Rogoźno i Nowe Rogoźno były miastami królewskim Korony Królestwa Polskiego.Według danych z 31 grudnia 2011 r.miasto miało 11398 mieszkańców.

Położenie

Rogoźno położone jest nad rzekami Wełną i Małą Wełną oraz nad jeziorem Rogoźno(długie 4750 m,szerokie 350 m,136 ha,do 6 m głębokości),na wysokości ok.63 m n.p.m.przy drodze krajowej nr 11 Katowice Poznań Piła Koszalin Kołobrzeg,40 km na północ od Poznania i ok.52 km na południe od Piły.W mieście bierze początek droga wojewódzka nr 241 Rogoźno Wągrowiec.Przez Rogoźno przebiega linia kolejowa Poznań Piła Kołobrzeg oraz nieczynna już linia Inowrocław Krzyż Wlkp.Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 11,24 km².W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.pilskiego. Ludność
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego stan z dnia 31 grudnia 2011 r.miasto Rogoźno liczyło 11398 mieszkańców czyli gęstość zaludnienia na obszarze miasta wynosiła 1014 osób/km².Struktura wiekowa ludności Rogoźna przedstawia się następująco stan na 31 grudnia 2011 r.

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	11398	100	5812	50,99	5586	49,01
Wiek przedprodukcyjny(0–17 lat)	2410	21,14	1160	10,18	1250	10,97
Wiek produkcyjny(18–65 lat)	7345	64,44	3501	30,72	3844	33,73
Wiek poprodukcyjny(powyżej 65 lat)	1643	14,41	1151	10,1	492	4,32

Obliczony na podstawie tych danych współczynnik feminizacji wskazuje,że na 100 mężczyzn przypadają 104 kobiety.Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców wynosi 5,1.
Historia
Nazwa miasta pochodzi od rogoży,czyli ludowej nazwy pałki rośliny szuwarowej.Najstarsze ślady grodziska wczesnośredniowiecznego pochodzą z VIII-IX wieku.Pierwsza wzmianka pisana z 1192 roku(Roguezno).Początki kasztelanii rogozińskiej przypadają najpewniej na połowę XII wieku,a więc na okres powstania nowego grodu na lewym brzegu Wełny(u wyjścia Małej Wełny z Jeziora Rogozińskiego)udokumentowanego badaniami archeologicznymi.Pod koniec 1.połowy XIII wieku Rogoźno było siedzibą dobrze funkcjonującej kasztelanii,potwierdza to dokument z roku 1248 w którym wymieniony jest kasztelan Gniewomir"Gneomir castelanus de Rogozna".Kasztelania rogozińska posiadała charakter terytorialny.Graniczyła,rozpoczynając od północy,z kasztelaniami:ujską,żońską,gnieźnieńską,Radzimską,obrzycką i czarnkowską.Dokładny przebieg jej granic,z uwagi na skąpe materiały źródłowe,jest jednak trudny do określenia.Pomimo upadku znaczenia urzędu kasztelańskiego,Rogozińscy kasztelanowie występowali aż do rozbiorów w XVIII wieku,choć stanowisko miało tu już jedynie charakter tytularny.Ostatnim kasztelanem rogozińskim był wspomniany w źródłach 22 stycznia 1787 roku Adam Jan Malczewski(zmarły w 1804 roku).Kasztelanowie Rogozińscy mieli prawo zasiadania w Senacie I Rzeczypospolitej,jako kasztelanowie mniejsi,zwani drążkowymi.W hierarchii senackiej plasowali się między innymi przed kasztelanami radomskimi,wieluńskimi,przemyskimi,chełmskimi,bydgoskimi czy warszawskimi.
Kasztelanowie Rogozińscy do końca XV wieku:

Imię i nazwisko kasztelana	Lata pełnienia urzędu	Uwagi
Gniewomir z rodu Samsonów-Watów	1248-1251
Domaradzic ze Smogulca h.Grzymała	1280-1297
Sławnik h.Pałuka		wymieniony w 1349
Chwał z Werkowa h.Pałuka	1360-1363
Janusz Furman z Zaniemyśla h.Grzymała	1392-1400
Jura z Chojnicy h.Przosna	1401-1402
Jakusz,Jakub Przysiecki h.Grzymała	1405-1421
Jakusz,Jakub z Rynarzewa h.Szreniawa	1427-1431
Jan Oganka z Ułanowa h.Sulima	1433-1447
Włodek,Wałach z Łagiewnik h.Sulima	1448-1452
Piotr z Głęboczka h.Łodzia		wymieniony w 1453
Przecław Potulicki h.Grzymała	1458-1485
Jan Starszy z Danaborza h.Pałuka	1485-1517

Dokument lokacyjny Kostrzyna z 1251 wspomina o grupie"gości"książęcych z Rogoźna,historycy wątpią jednak,by tworzyli oni zorganizowaną społeczność miejską.Przyjmuje się,że właściwa lokacja miasta w Rogoźnie nastąpiła dopiero w 1280 wraz z odpowiednim dokumentem wystawionym przez Przemysła II.W przywileju tym wspomina się,że zasadźcami są Jan i Piotr Dedz,ówcześni właściciele miasta.Miasto lokowane było na prawie niemieckim,jakie obowiązywało też w Poznaniu.Przemysł II wybudował w Rogoźnie zamek modrzewiowy,o którym wspomina Jan Długosz w swej pracy pod tytułem„Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae".Król Przemysł II lubił Rogoźno,często tu przebywał,o czym świadczą dokumenty z lat 1284 i 1286.Miasto na trwale weszło do historii Polski 8 lutego 1296,kiedy Przemysł zginął tu zamordowany w zasadzce(prawdopodobnie dokonanej z inicjatywy bądź z udziałem margrabiów brandenburskich).Przywileje nadane miastu przez Przemysła II zostały dwukrotnie potwierdzone przez innych władców.Po raz pierwszy już w roku 1296 potwierdził je dla Rogozińskiego wójta Dobrogosta książę Władysław Łokietek.W 1427 roku prawa przyznane mieszkańcom Rogoźna zostały potwierdzone i w znaczny sposób poszerzone w dokumencie re lokacyjnym wystawionym miastu przez króla Władysława Jagiełłę.W 1750 roku starosta Jakub Szołdrski lokował Nowe Miasto Rogoźno.Przy tej okazji sprowadzono liczną grupę niemieckich sukienników.W XVIII wieku był to jeden z najznaczniejszych wielkopolskich ośrodków sukienniczych.W roku 1794 na mocy reskryptu króla pruskiego,formalnie połączono Nowe Miasto Rogoźno i Stare Miasto Rogoźno w jeden organizm miejski.W okresie Księstwa Warszawskiego w trakcie odwrotu Wielkiej Armii miała miejsce bitwa w Rogoźnie(1813)10 lutego 1813.Rosyjskie oddziały pod dowództwem Woroncowa zaatakował 4 Pułk Nadwiślański polskiej piechoty zmuszając go do cofania się w kierunku na Parkowo i Oborniki.Mieszkańcy brali aktywny udział w powstaniu wielkopolskim 1918/1919.Podczas II wojny światowej hitlerowcy zamordowali w pobliskich lasach rożnowickich ok.12 tysięcy osób,m.in.pacjentów szpitala psychiatrycznego w podpoznańskich Owińskach i 100 jeńców angielskich.
Zabytki

• średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta z rynkiem(pl.Powstańców Wielkopolskich)
• kościół pw.św.Wita,fundowany wg tradycji przez Mieszka I i Dobrawę(wskazywałoby na to m.in.bardzo stare wezwanie),obecny gotycki z 1526 roku,wewnątrz cenna gotycka chrzcielnica z wkomponowanym medalionem rusko-bizantyjskim z XII wieku
• układ urbanistyczny Nowego Miasta z rynkiem(pl.Karola Marcinkowskiego)z XVIII wieku
• Muzeum Regionalne im.Wojciechy Dutkiewicz znajdujące się w dawnym Ratuszu(zabytkowy późnoklasycystyczny budynek zbudowany w latach 1826-1828,rozbudowany 1911-1913).Do najciekawszych zabytków eksponowanych w Muzeum należy znaleziony w okolicach dawnego grodu kasztelańskiego obosieczny miecz żelazny z XII wieku z napisem +INIOINI+ na obu stronach głowni.
• kościół poewangelicki pw.Świętego Ducha z 1807 roku i znajdująca się przy nim drewniana dzwonnica z 1786 roku
• Liceum Ogólnokształcące im.Przemysła II jedna z najstarszych szkół średnich w Wielkopolsce,mieści się w budynku pochodzącym z 1869 roku,wewnątrz Szkolna Izba Tradycji,w której zgromadzono starodruki sięgające czasów pruskich,liczne dokumenty i fotografie,znajduje się tu także Biblioteka im.Marii i Józefa Sobolewskich zawierająca bezcenne wydawnictwa z końca XIX wieku i okresu II Rzeczypospolitej
• budynek sądu grodzkiego z 1905 roku,obecnie mieści się w nim Zespół Szkół Agrobiznesu im.Dezyderego Chłapowskiego(ul.Kościuszki 41),nr w rejestrze zabytków:254/Wlkp/A z 17.10.2005 r.
• budynek Zespołu Szkół im.Hipolita Cegielskiego dawne Seminarium Nauczycielskie.Oddany do użytku w 1905 roku,mieści 115 izb i jest do dzisiaj największym budynkiem w mieście.
• gród średniowieczny na Wójtostwie
• cmentarz katolicki
• cmentarz ewangelicki
• Stary cmentarz żydowski w Rogoźnie został założony pod koniec XVI wieku.Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali cmentarz.Płyty nagrobne zostały wykorzystane do wybrukowania ulic wokół Nowego Rynku.Po wojnie pokryto te ulice asfaltem bez wcześniejszego usunięcia macew.Na powierzchni 1,5 hektara nie zachował się żaden nagrobek.Zachowały się jedynie ruiny dawnego domu przedpogrzebowego.Nowy cmentarz żydowski został założony w XIX wieku.Podczas II wojny światowej również zdewastowany,a po wojnie zlikwidowany.Kilka zachowanych rozbitych macew znajduje się w Muzeum Regionalnym.Po Rogozińskiej synagodze nie pozostało ani śladu.

Edukacja

Przedszkola:

• Przedszkole nr 1"Kubusia Puchatka"w Rogoźnie
• Przedszkole nr 2 w Rogoźnie
• Prywatne Przedszkole"Przemysław"w Rogoźnie
• Prywatne Przedszkole"Motylek"w Rogoźnie

Szkoły podstawowe:

• Szkoła Podstawowa nr 2 w Rogoźnie
• Szkoła Podstawowa nr 3 im.Powstańców Wielkopolskich 1918/19 w Rogoźnie

Gimnazja:

• Gimnazjum nr 1 im.w Rogoźnie
• Gimnazjum nr 2 w Zespole Szkół im.Hipolita Cegielskiego w Rogoźnie
• Gimnazjum Społeczne nr 3 przy Liceum Ogólnokształcącym w Rogoźnie

Szkoły ponadgimnazjalne:

• Liceum Ogólnokształcące im.Przemysła II w Rogoźnie
• Zespół Szkół Agrobiznesu im.Dezyderego Chłapowskiego w Rogoźnie
• Zespół Szkół im.Hipolita Cegielskiego w Rogoźnie

Współpraca krajowa i międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

• Czorsztyn
• Kalisz Pomorski
• Mariampol
• Tulczyn
• Wustrow
• Wiehl
• La Trimouille

Ludzie związani z Rogoźnem

• król Polski Przemysł II
• wojewoda poznański,starosta Rogoziński,zdrajca spod Ujścia,Andrzej Grudziński
• wojewoda inflancki,starosta Rogoziński Jan Teodor Schlieben
• kasztelan Rogoziński,ojciec wojewodów poznańskich Piotra i Jana Opalińskich Jan Opaliński
• lekarz,społecznik i filantrop Karol Marcinkowski
• powstaniec wielkopolski Antoni Biskupski
• poseł na Sejm Edmund Męclewski
• prawnik,członek PTPN Kazimierz Szuman
• krytyk literacki,historyk literatury Lesław Eustachiewicz
• pedagog Hubert Beckhaus
• ornitolog Julius Hammling
• śpiewak operowy Marek Torzewski
• aktorka Halina Bednarz
• piłkarz,reprezentant Polski Wawrzyniec Staliński
• lekarz Stanisław Waliszewski

Duchowni:

• męczennik bł.Włodzimierz Laskowski
• rzymskokatolicki metropolita poznański,abp Walenty Dymek
• biskup Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego(staroluterańskiego)Reinhold Büttner
• zwierzchnik Kościoła Polskokatolickiego,bp Maksymilian Rode
• rabin Rogoźna,później Ostrowa Wlkp.judaista Elias Plessner
• radca duchowny i szambelan papieski Stanisław Śniatała
• radca duchowny i dziekan Rogoziński Wiktor Mędlewski
• biblista,profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Jagiellońskiego,członek PAU Aleksy Klawek
• teolog i pedagog Marian Finke
• Alojzy Twardecki(Alfred Hartmann)(ur.23 marca 1938 w Rogoźnie,syn Leona i Małgorzaty)jest strażakiem,tłumaczem języka niemieckiego,wykładowcą akademickim

Struktury wyznaniowe
Kościół rzymskokatolicki

• Parafia Ducha Świętego w Rogoźnie
• Parafia św.Wita w Rogoźnie

Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy

• Sala Królestwa