Rzeź Gdańska

Eksterminacja obywateli Gdańska dokonana przez Krzyżaków w nocy z 12 na 13 listopada 1308 roku.

Przyczyny

Główną przyczyną rzezi była zmiana warunków umowy Boguszy i Heinricha von Plötzkau przez stronę polską bez informowania strony krzyżackiej.Umowa ta dotyczyła zbrojnej interwencji w Gdańsku,polegającej na odbiciu go z rąk Brandenburczyków i oddaniu z powrotem pod rządy Władysława Łokietka.Pierwotnie Krzyżacy mieli w zamian zająć gród leżący w Gdańsku na okres roku,ostatecznie pozwolono im przejąć tylko jego połowę. Sprowadzenie Krzyżaków do Gdańska
Pierwsza odsiecz krzyżacka
W 1301 r.Wisław II,książę Rugii,napadł na Gdańsk,będący wówczas pod panowaniem Wacława II,ówczesnego króla Polski.Nie będąc w stanie samodzielnie odeprzeć natarcia,zwrócił się o pomoc do Krzyżaków,którzy bezzwłocznie przybyli na miejsce i po pokonaniu Rugijczyków oddalili się,nie sprawiając problemów.
Najazd brandenburski i zajęcie Gdańska
Dość niestabilna sytuacja polityczna Pomorza Gdańskiego zwróciła uwagę margrabiego brandenburskiego,Ottona IV,który na przełomie sierpnia i września zaatakował Gdańsk.Gdańszczanie dobrowolnie oddali miasto w ręce najeźdźców,niezadowoleni z niekorzystnej dla nich polityki panującego wówczas Władysława Łokietka.Dodatkowo,mieszczan zachęcał do zdrady ród Święców,nie otrzymawszy od władcy Polski obiecanego zwrotu kosztów,jakie ponieśli przy obronie Gdańska przed Rugijczykami.Te pieniądze zgodził się zapłacić margrabia brandenburski.Było to tak ważne,ponieważ Świecowie,aby odeprzeć wojska Wisława,zaciągnęli pożyczkę u biskupa wrocławskiego i zalegali z jej spłatą.Rycerze lojalni wobec króla zmuszeni byli do wycofania się do znajdującego się w mieście grodu.
Układ Elbląski
Dowódca obrony,sędzia gdański Bogusza,kierował zbyt małym odziałem,by utrzymać zajmowany fort.Nie mogąc liczyć na wsparcie Łokietka i innych książąt polskich,postanowił udać się do Elbląga,by zwrócić się o pomoc do Krzyżaków.Krajowy mistrz pruski,Heinrich von Plötzkau,zgodził się na udzielenie zbrojnego wsparcia,w zamian żądając oddania mu kontroli nad grodem na okres jednego roku.Przyparty do muru Bogusza bez negocjacji zgodził się na postawione przez stronę krzyżacką warunki.Później Władysław Łokietek w porozumieniu z sędzią gdańskim zezwolił na oddanie tylko połowy umocnień,o czym Heinrich nie został powiadomiony.Gdy wojska zakonne pod wodzą Guntera von Schwarzburga przybyły do Gdańska,Brandenburczycy wycofali się bez walki.
Bunt mieszczan gdańskich
Gdańszczanie nie chcieli wrócić do życia pod rządami Łokietka i nie wpuścili Krzyżaków do miasta.W tej sytuacji załoga broniąca zamku musiała podzielić się grodem.Zakon otrzymał mniejszą,ale lepiej ufortyfikowaną część fortu.Kiedy Heinrich von Plötzkau przybył do gdańskiego grodu,Bogusza powiadomił go o zmianie warunków umowy,której postanowienia zostały już spełnione(Krzyżacy mieli kontrolę nad połową fortu).W konsekwencji Bogusza został pojmany,a jego podkomendni,starając się odbić dowódcę,przestali być krzyżackimi sojusznikami.Tym samym zawieszono oblężenie miasta.Ostatecznie sędzia poddał się i wraz ze swoimi wojownikami opuścił gród.Niedługo później Krzyżacy wdarli się do miasta i dokonali rzezi.
Liczba ofiar
Dwa ówczesne źródła historyczne podają skrajnie różne liczby co do liczby ofiar.Według bulli papieskiej,wydanej w 1310 roku,zginęło 10 tys.osób,według samych Krzyżaków tylko 16.Niektórzy współcześni historycy sądzą,że w rzezi zginęło kilka tysięcy Gdańszczan,choć ustalenie nawet w przybliżeniu liczby ofiar nie jest dziś możliwe.Można przyjąć,że zginęło nie mniej niż kilkadziesiąt i nie więcej niż kilkaset osób,co jest liczbą bardzo wysoką zważywszy,że Gdańsk miał wówczas kilka tysięcy mieszkańców.