Tytuł królewski
Zygmunt August z Bożej łaski król Polski,wielki książę litewski,a także książę ziem:krakowskiej,sandomierskiej,sieradzkiej,łęczyckiej,kujawskiej,kijowskiej,ruskiej,wołyńskiej,pruskiej,mazowieckiej,podlaskiej,chełmińskiej,elbląskiej,pomorskiej,żmudzkiej,inflandzkiej etc.pan i dziedzic.(łac.Sigismundus Augustus Dei gratia rex Poloniae,magnus dux Lithuaniae,nec non terrarum Cracoviae,Sandomiriae,Siradiae,Lanciciae,Cuiaviae,Kijoviae,Russiae,Woliniae,Prussiae,Masoviae,Podlachiae,Culmensis,Elbingensis,Pomeraniae,Samogitiae,Livoniae etc.dominus et haeres.).
Małżeństwa Zygmunta II Augusta
Zygmunt II August urodził się 1 sierpnia 1520 r.w Krakowie jako pierwszy i,jak się później okazało,jedyny żyjący i urodzony w legalnym małżeńskim związku syn króla Zygmunta I Starego i jego drugiej żony Bony Sforzy,księżnej Mediolanu i Bari.Od 1529 r.rezydował w Wilnie jako wielki książę Litwy.20 lutego 1530 r.arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski koronował go vivente rege w katedrze wawelskiej na króla Polski.W 1543 r.zawarł związek małżeński z Elżbietą Austriaczką z Habsburgów,córką cesarza Ferdynanda I Habsburga.Młodzi małżonkowie rezydowali w Wilnie,jednak pożycie nie było udane,głównie z powodu choroby młodej królowej epilepsji.Po śmierci pierwszej żony w 1545 r.zawarł dwa lata później potajemnie małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną,przymuszony do niego przez jej brata Mikołaja Radziwiłła Rudego i kuzyna Mikołaja Radziwiłła Czarnego.Według części opinii małżeństwo to zostało zawarte z miłości(król miał poznać Barbarę w Wilnie,długo przed ślubem,około 1544 r. i miał z nią romans jeszcze za życia żony Elżbiety).Drugie małżeństwo Zygmunta II zostało zawarte wbrew woli ojca Zygmunta I i matki Bony,a gdy zostało ujawnione,magnateria uznała je za mezalians,godzący w powagę dynastii i państwa.Mimo to Barbara została 7 grudnia 1550 r.koronowana na królową Polski.W następnym roku zmarła.Pochowana została w katedrze wileńskiej.Zygmunt ożenił się jeszcze trzeci raz w 1553 r.z księżniczką austriacką,młodszą siostrą swej pierwszej żony Katarzyną.Zawierając to małżeństwo,miał jeszcze nadzieję na potomka i zależało mu na dziedzicznym tronie litewskim dla ewentualnego syna,okazało się jednak,jak poprzednie,bezpotomne.Problem dziedzictwa jagiellońskiego na Litwie stał się więc bezprzedmiotowy,w tej sytuacji dążono ze strony Polski do zawarcia unii realnej między Polską a Litwą,tak aby związek obu krajów został utrzymany w przyszłości.Matka króla,skłócona z dworem królewskim oraz z synem głównie z powodu jego nieudanego i bezdzietnego małżeństwa z trzecią żoną,wyjechała do Bari we Włoszech i tam w 1557 r.zmarła otruta przez Pappacodę,zausznika hiszpańskich Habsburgów.W 1566 r.Katarzyna wyjechała z Polski do Austrii,jak się okazało już na zawsze,gdzie zmarła kilka miesięcy przed swoim mężem.Zygmunt II August zmarł pod koniec 52.roku życia.
| Obraz | Imię | Data urodzenia | Data śmierci | Data zawarcia małżeństwa |
|---|---|---|---|---|
 |
Elżbieta Habsburżanka | 1526 | 1545 | 1544 |
 |
Barbara Radziwiłłówna | 1520/1523 | 1551 | 1547 |
 |
Katarzyna Habsburżanka | 1533 | 1572 | 1553 |
W 1557 przeprowadził udaną demonstrację zbrojną,tzw.wyprawę poswolską,w wyniku której zmusił kawalerów mieczowych do jednoznacznego opowiedzenia się po stronie polsko-litewskiej w jej konflikcie z Carstwem Rosyjskim.14 września 1557 podpisano traktat pozwolski.W 1561 do Polski przyłączone zostały jako lenno Inflanty,od XIII w.opanowane przez Krzyżaków z zakonu kawalerów mieczowych.Ostatni wielki mistrz tego zakonu,Gotthard Kettler,został lennikiem Polski z utworzonego świeckiego Księstwa Kurlandii i Semigalii.Rozpoczęła się wtedy I wojna północna o panowanie nad Bałtykiem(1563-1570).Między innymi z uwagi na problemy związane z ciężką wojną o Inflanty,prowadzoną z carem Rosji Iwanem IV,król Zygmunt II August,szukając szerszego wsparcia wśród szlachty,zdecydował się na wprowadzenie postulowanych przez nią reform,m.in.podatkowych,gospodarczych i utworzenie stałego wojska.Skarb państwa zasiliła zwłaszcza tzw.egzekucja dóbr,tj.zwrot części majątków rozdanych magnatom.W sprawach wiary Zygmunt August zajmował długo postawę dwuznaczną,utrzymywał na swoim dworze kaznodziejów protestanckich i otaczał się protestantami.W 1555 roku posiadająca przewagę w izbie poselskiej szlachta protestancka wysunęła na sejmie w Piotrkowie postulat utworzenia polskiego kościoła narodowego,niezależnego od papieża.Wzorem Anglii jego głową miał zostać sam władca.Król popierał ten projekt do czasu,gdy potrzebował wsparcia obozu średniej szlachty przeciwko magnatom.Już jednak w 1564 roku całkowicie z niego zrezygnował,ulegając perswazji nuncjusza Giovanniego Francesca Commendoniego.W 1568 r.Zygmunt II August zaciągnął od Księstwa Pomorskiego pożyczkę na kwotę 100000 talarów,którą jego następcy uważali za osobiste zobowiązanie króla i nie poczuwali się do jej spłaty.
Korona i Litwa
Wobec braku zgody szlachty na podwyższenie podatków Zygmuntowi Augustowi nie udało się zrealizować wszystkich zamierzonych reform,w tym zwiększenia stanu wojska.Pozytywnie natomiast przebiegła unifikacja państwa.Objęła część ziem Śląska,Mazowsza i Prus Królewskich,zaś przede wszystkim 1 lipca 1569 w Lublinie zawarta została unia,która połączyła ostatecznie Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo Rzeczpospolitą Obojga Narodów,ze wspólnym królem,sejmem,pieniądzem i polityką zagraniczną.Odrębne pozostały prawa,wojsko,skarb i urzędy.Podlasie,Wołyń,Kijowszczyzna znalazły się w Koronie.Unia przyspieszyła rozwój gospodarczy,społeczny i kulturalny Wielkiego Księstwa Litewskiego,prowadziła do polonizacji szlachty litewskiej i ruskiej oraz rozszerzała wpływy kultury polskiej aż na państwo rosyjskie.19 lipca 1569 złożył mu w Lublinie hołd lenny książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern,co Jan Kochanowski uwiecznił w swoim wierszu Proporzec albo hołd pruski.W lipcu 1570 zwołał do Szczecina kongres pokojowy,który zakończył się 13 grudnia podpisaniem pokoju w Szczecinie,kończącego I wojnę północną.Potwierdzono stan posiadania stron walczących,Rzeczpospolita zachowała Księstwo Kurlandii i Semigalii oraz znaczną część Inflant.Za panowania Zygmunta II Augusta miał miejsce rozkwit literatury i sztuki renesansowej.Od jego imienia pochodzi nazwa miasta Augustów.Zygmunt II August zmarł w 1572 w Knyszynie,jako ostatni polski monarcha z linii męskiej dynastii jagiellońskiej.Kolejnym królem polskim,wybranym przez sejm elekcyjny,był Henryk Walezy(panował 1573-1574).
Uroczystości żałobne i pogrzebowe
Pogrzeb Zygmunta Augusta odbył się z zachowaniem wyjątkowego ceremoniału.Po mszy żałobnej odprawionej w kaplicy zamku w Tykocinie,kondukt pogrzebowy wyruszył do Krakowa.Ciało zmarłego wyprowadziło dwudziestu czterech dworzan odzianych w żałobne kaptury,ze świecami w rękach,oraz ubodzy w kapach i za świecami.Dalej postępowała procesja złożona ze stu ubogich z zapalonymi świecami,a za nimi księża i kapelani królewscy.Za nimi jechał chorąży na czarno okrytym koniu.Dalej prowadzono czarnego konia z herbami królewskimi,za którym jechało dwóch chłopców z puklerzami.Następnie jechał wóz z ciałem monarchy,przykryty czarnym suknem i zaprzężony w konie także okryte czarnym suknem.Za karawanem postępowali dostojnicy państwowi ze swoimi pocztami.W mijanych miejscowościach orszak witano salwami z dział i broni ręcznej.W nocy przy marach stawiano straż składającą się z dwóch komorników królewskich,ośmiu drabantów,dwóch dworzan i dwóch jurgieltników.W Warszawie kondukt żałobny witało dwustu ubogich i sześćdziesięciu dworzan ze świecami w dłoniach oraz przedstawiciele wszystkich cechów rzemieślniczych.Niesiono 10 mar przybranych złotogłowiem i aksamitem.Ciało wprowadzali biskupi i opaci.Poprzedzały je oznaki królewskiej władzy i chorągiew nadworna.Starym zwyczajem rozdawano pieniądze ubogim.Wygłoszono też cztery mowy okolicznościowe.W Krakowie na orszak oczekiwali w Bramie Floriańskiej posłowie dworów zagranicznych,biskupi,opaci i cechy,z trzydziestoma marami pokrytymi złotogłowiem.Byli również chorążowie w zbrojach pokrytych czarnym suknem,którzy postępowali według starszeństwa reprezentowanych przez siebie ziem.Było też 30 koni przykrytych jedwabiem,żacy,sześciuset ubogich w kapach i duchowieństwo.Prowadzono następnie konia okrytego czarnym aksamitem,a dalej,za królewskimi marami,jechał rycerz w zbroi na koniu w czerni,z gołym mieczem skierowanym ostrzem ku ziemi.Za nim postępował chłopiec w zbroi,z tarczą,kopią i proporcem także spuszczonym ku ziemi,na którym przedstawiony był Orzeł i Pogoń herby Obojga Narodów Rzeczypospolitej.Po nich podążał rycerz w stroju królewskim,za nim dostojnicy niosący znaki królewskie i sześćdziesięciu dworzan ze świecami.Orszak zamykała Anna Jagiellonka ze swoim dworem,prowadzona przez zagranicznych posłów,oraz radni miasta Krakowa.W takiej asyście odprowadzono ciało zmarłego króla na Wawel.W dniu następnym dokonano tradycyjnego obchodu miasta z pustymi marami,nawiedzając kościół św.Franciszka,św.Anny,św.Szczepana i św.Trójcy,a następnie powrócono na Wawel.Nazajutrz rozpoczęły się uroczystości w katedrze.We wszystkich krakowskich kościołach bito w dzwony.Biskup wygłosił kazanie,a podczas śpiewania Ojcze nasz do świątyni wjechał rycerz przedstawiający osobę zmarłego króla,który rzucił się z konia na posadzkę przy marach,symbolizując tym śmierć króla.Odbyło się też tradycyjne łamanie pieczęci państwowych(kanclerskiej i podskarbiowskiej)oraz przenoszenie z mar na ołtarz insygniów koronacyjnych.Na posadzkę rzucono hełm,tarczę,miecz i kopię.Zachował się dokładny opis ubioru Zygmunta Augusta do trumny.Tak więc ciało króla owinięto ceratą(płótno woskowe) i włożono na nie koszulę z płótna flamandzkiego,a na koszulę giermak z czerwonego adamaszku,spięty sznurem złotym,opasującym ciało.Na to wdziano albę z białej kitajki,a na nią dalmatykę ze złotogłowiu.Stroju dopełniał płaszcz z altembasu.Na szyi zawieszono łańcuch z krzyżem wysadzanym diamentami i rubinami,na palce włożono dwa pierścienie:szmaragdowy i szafirowy.Ręce okryto jedwabnymi rękawiczkami i blachownicami,a na nogi wdziano buty złotogłowiowe i pozłacane ostrogi.Do boku przypasano miecz w srebrnej pochwie,a obok złożono berło i jabłko.Na głowę włożono biret z czerwonego atłasu,a następnie koronę.Na piersiach złożona została srebrna pozłacana tabliczka z łacińskim napisem informującym,kto spoczywa w trumnie.Sama trumna była obita wewnątrz czarnym aksamitem.Pogrzeb Zygmunta II Augusta był ostatnim tak wielkim obrzędem żałobnym w przedrozbiorowej Polsce.
Upamiętnienie
- Pomnik Zygmunta Augusta w Parku Strzeleckim w Krakowie przy ul.Lubicz.Monument wzniesiono z fundacji Bractwa Kurkowego w 1883 r.Jego projektodawcą był Walery Gadomski,a wykonawcą jego uczeń Michał Korpal.Na wielobocznym postumencie o szerszej podstawie stoi naturalnej wielkości posąg króla wspartego na czworobocznej kolumnie ozdobionej herbem.Umieszczony na postumencie napis głosi:Zygmunt August Król Polski W.Książę Litewski.Na płaszczyznach bocznych u nasady cokołu widnieją daty:1565 i 1883.
- Kolumna Zygmunta Augusta na Rynku Zygmunta Augusta w centrum Augustowa.Ufundowano ją w 450.rocznicę nadania praw miejskich,w 2007 r.Po warszawskiej jest drugą królewską kolumną w Polsce.
| Kazimierz IV Jagiellończyk ur.30 XI 1427 zm.7 VI 1492 | Elżbieta Rakuszanka ur.1436 zm.30 VIII 1505 | Gian Galleazzo Sforza ur.20 VI 1469 zm.21 X 1494 | Izabela Aragońska ur.2 X 1470 zm.1 II 1524 | ||||||||||
| Zygmunt I Stary ur.1 I 1467 zm.1 IV 1548 | Bona Sforza ur.2 II 1494 zm.19 XI 1557 | ||||||||||||
| 1 Elżbieta Habsburżanka ur.9 VII 1526 zm.15 VI 1545 OO 5 V 1543 | 2 Barbara Radziwiłłówna ur.6 XII 1520 zm.8 V 1551 OO 28 VII/6 VIII 1547 | Zygmunt II August ur.1 VIII 1520 zm.7 VII 1572 | 3 Katarzyna Habsburżanka ur.15 IX 1533 zm.28 II 1572OO po 23 VI w 1553 | 4 Barbara Gizanka ur.ok.1550 zm.po 1589OO przed 1571(konkubinat) | |||||
| 4 | |||||||||
| Barbara Woroniecka ur.8 IX 1571 zm.po 5 VI 1615 | |||||||||
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz