Dzwon Zygmunt

Najsłynniejszy polski dzwon,powszechnie,acz nieprawidłowo nazywany Dzwonem Zygmunta.Znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry wawelskiej w Krakowie.Ufundowany przez Zygmunta I Starego,nazwany jego imieniem.
Historia
Dzwon wykonał w krakowskiej ludwisarni ludwisarz Hans Beham z Norymbergi w 1520 roku.Na płaszczu dzwonu widoczne są postacie świętych:Zygmunta i Stanisława.Znajduje się tam także godło Polski i Litwy.Na wieży umieszczono go 9 lipca 1521 roku.13 lipca 1521 Kraków po raz pierwszy usłyszał jego głos.Według legendy,powtarzanej nieraz przez dawnych historyków,dzwon został odlany z mołdawskich armat zdobytych w bitwie pod Obertynem,co nie jest prawdą,ponieważ bitwa miała miejsce 10 lat po zawieszeniu dzwonu.Według innej opinii Zygmunta wykonano z armat zdobytych pod Orszą.W XIX wieku serce dzwonu trzykrotnie pękało,ale było bezzwłocznie naprawiane.W Wigilię 2000 stwierdzono kolejne pęknięcie.Uszkodzone serce zastąpiono nowoodlanym,a dotychczasowe oglądać można przy wejściu na Wieżę Zygmuntowską.Obecne serce dzwonu waży 365 kg i jest o 42 kg cięższe od starego.Dzwon Zygmunt był największym polskim dzwonem aż do roku 1999,kiedy to przewyższył go masą i rozmiarem licheński dzwon Maryja Bogurodzica.
Znaczenie w kulturze Polski
Współcześnie Zygmunt bije w najważniejsze święta i uroczystości kościelne i narodowe.Rocznie takich okazji jest około 30,a są to między innymi Nowy Rok,Niedziela Palmowa,Wielkanoc,Dzień Konstytucji 3 Maja,Boże Ciało,Wszystkich Świętych,Święto Niepodległości,Boże Narodzenie.
Prócz tego dzwon bije w chwilach ważnych dla Krakowa i Polski,w ostatnich latach między innymi:

• 16 października 1978 po wyborze papieża Jana Pawła II na Stolicę Piotrową
• 30 kwietnia 2004 z okazji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
• 2 kwietnia 2005 po ogłoszeniu śmierci papieża Jana Pawła II
• 10 kwietnia 2010 po katastrofie samolotu rządowego w Smoleńsku
• 18 kwietnia 2010 w czasie uroczystości pogrzebowych Lecha Kaczyńskiego i Marii Kaczyńskiej
• 10 kwietnia 2011 w pierwszą rocznicę katastrofy samolotu rządowego w Smoleńsku
• 22 lipca 2011 po uroczystościach pogrzebowych biskupa Albina Małysiaka
• 3 listopada 2012 w czasie uroczystości pogrzebowych prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego
• 28 lutego 2013 po abdykacji papieża Benedykta XVI
• 13 marca 2013 po wyborze papieża Franciszka na Stolicę Piotrową
• 28 lipca 2013 po ogłoszeniu decyzji papieża Franciszka o Światowych Dniach Młodzieży 2016 w Krakowie

Dane

• Ton uderzeniowy:fis⁰
• Masa:dzwon z sercem,jarzmem,łożyskami i huśtawką z linami waży 12600 kg;w tym serce dzwonu:365 kg i klosz:9650 kg
• Średnica klosza:242 cm
• Wysokość klosza z koroną:241 cm
• Grubość ścian:od 7 do 29 cm
• Objętość:1,2 m³
• Stop:brąz(80% miedzi,20% cyny)
• Płaskorzeźby:św.Zygmunta i św.Stanisława oraz wizerunki Orła Polskiego i Pogoni litewskiej
• Łaciński napis głosi:Bogu Najlepszemu,Największemu i Dziewicy Bogurodzicy,świętym patronom swoim,znakomity Zygmunt,król Polski,ten dzwon godny wielkości umysłu i czynów swoich kazał sporządzić Roku Pańskiego 1520

Dzwon Zygmunt jest częścią unikatowego zespołu historycznych dzwonów zawieszonych na Wieży Zygmuntowskiej katedry wawelskiej.Pozostałe,obecnie nieużywane,dzwony tego zespołu to Półzygmunt z 1463 roku(ton d¹,ok.5200 kg),Kardynał z 1455 roku(ton es¹,ok.3400 kg),Urban z 1757 roku(ton h⁰,ok.2900 kg) i Głowniak z 1460 roku(ton es¹,ok.1800 kg). Dzwonnicy
Dzwon Zygmunt uruchamiany jest ręcznie,przez zespół 8-12 ludzi.Rozkołysanie go wymaga sporej siły.Przywilej bicia w ten dzwon ma zamknięte grono około 35 dzwonników.Część z nich stowarzyszona jest w Bractwie Dzwonników Wawelskich.Wśród dzwonników znajduje się jedna kobieta.Zgodnie z tradycją zapoczątkowaną przywilejem Zygmunta Starego praca dzwonników jest odpłatna.Współcześnie podzwonne wypłaca dzwonnikom po każdym dzwonieniu kapituła katedralna.Obsługa dzwonu jest pracą ciężką fizycznie,a bywa także niebezpieczną.Według legendy w latach 20.XX wieku niedoświadczony dzwonnik nie puścił liny i został wyciągnięty przez okno dzwonnicy.Szczęśliwie nie puszczał w dalszym ciągu liny,więc powracający dzwon wciągnął go przez to okno z powrotem na wieżę.Dzwonnik nie uległ zranieniu.Od tego czasu okna zostały zabezpieczone siatką.Według innej wersji dzwonnik nie został wciągnięty przez dzwon z powrotem na wieżę,lecz puścił linę będąc poza oknem i zginął po upadku.Historia ta nie znajduje jednak potwierdzenia w dokumentach,nie wspominają o niej akta katedry.