Jan Łaski(prymas)

Herbu Korab(ur.1456 w Łasku,zm.19 maja 1531 w Kaliszu)arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski w latach 1510-1531,kanclerz wielki koronny od 1503,sekretarz królewski od 1501,polityk i kodyfikator prawa.Był jednym z najwybitniejszych polityków i mężów stanu I Rzeczypospolitej.
Droga do arcybiskupstwa
Nie posiadał wyższego wykształcenia.Święcenia przyjął w 1471.Zgromadził wiele beneficjów kościelnych.W 1490 był już sekretarzem królewskim,brał udział w wielu misjach dyplomatycznych do Rzymu,Flandrii i Egiptu.W 1501 zaskarbił sobie względy króla Aleksandra Jagiellończyka,który mianował go najwyższym sekretarzem królewskim.Na sejmie 1503 mianowany kanclerzem wielkim koronnym.Był autorem reformy sejmu walnego,której dał wyraz w redagowaniu konstytucji sejmu radomskiego 1505 nihil novi.W 1506 wydał tzw.Statut Łaskiego pierwszą w historii kodyfikację prawa polskiego.W 1510 został arcybiskupem gnieźnieńskim,w związku z czym zrzekł się kanclerstwa,oddając pieczęć większą.
Na Soborze Laterańskim
W 1513 przyjechał do Rzymu na Sobór laterański V,gdzie przedstawił plan krucjaty europejskiej przeciwko imperium osmańskiemu i Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu.W 1515 uzyskał dla siebie i swoich następców na metropolii gnieźnieńskiej tytuł stałych legatów papieskich(legati nati).
Ruch egzekucyjny
W 1521 stanął na czele ruchu szlachty,zmierzającego do egzekucji praw i przestrzegania incompatibilitas.W 1524 zawarł w imieniu Polski przymierze z Danią,Meklemburgią i książętami pomorskimi,zwrócone przeciw Brandenburgii i zakonowi krzyżackiemu.Był zwolennikiem bezpośredniej aneksji Prus zakonnych.20 lutego 1530 w katedrze wawelskiej ukoronował vivente rege młodego Zygmunta II Augusta na króla Polski.
Sprawy Kościoła
W swojej metropolii odbył dziesięć synodów prowincjonalnych w Piotrkowie i Łęczycy.W 1518 jeździł do Wilna dla starań o kanonizację królewicza Kazimierza.Uzyskał potwierdzenie swojego zwierzchnictwa nad diecezją wrocławską(1521) i lubuską(1524).Twardo zwalczał luteranizm,zalecając stosowanie sankcji karnych,grożąc odstępcom klątwą i utratą dóbr,wprowadził cenzurę książek i przywrócił inkwizycję.Walczył też z prawosławiem,napisał traktat De Ruthenorum nationibus eorumque erroribus(o Rusinach i ich błędach).
Mecenat
Na swoim dworze zgromadził wielu uczonych i artystów,korespondował z Erazmem z Rotterdamu.Próbował zreformować szkolnictwo i Akademię Krakowską.W Rzymie miał własny dom,w którym mieszkało wielu wysyłanych przez niego za własne pieniądze polskich stypendystów.Był największym mecenasem sztuki pośród prymasów XVI w.Ufundował w katedrze gnieźnieńskiej 4 nagrobne płyty brązowe.Wzniósł w Gnieźnie rotundę z trzema absydami(gdzie planował zapewne swe miejsce pochówku),rozebraną w XVIII w.Wbrew powszechnym sądom nie miała ona wcale form renesansowych lecz była wyrazem ciągle żywych tradycji sztuki późnogotyckiej(plan i charakter tej kaplicy należy wywodzić ze średniowiecznych centralnych kościołów kommemoratywno-sepulkralnych na planie krzyża).Oprócz tego Łaski wzniósł także w stolicy archidiecezji dwór/rezydencję biskupią,położoną na południe od katedry,niesłusznie dziś nazywaną zamkiem(zamek w Gnieźnie znajdował się na Wzgórzu Lecha,na północ od katedry i był siedzibą księcia,w XVI w.już nie funkcjonował).Dla zamku kamienieckiego na Podolu ufundował wieżę,nazywaną Łaską a na skutek przekręcenia nazwy lacką i polską.
Upamiętnienie
Rok 2006 został ustanowiony Rokiem Jana Łaskiego.
Dzieła

• Jan Łaski.Commune incliti Polonie Regni priuilegium constitutionum et indultuum publicitus decretorum,approbatorumque cum nonnullis iuribus tam divinis quam humanis per serenissimum principem et dominum dominum Alexandrum,Dei gratia Regem Poloniae,magnum ducem Lithwanie,Russie,Prussieque dominum et haeredem etc.Non tamen in illud priuilegium sed motu proprio regio serenitatis sue p[er] adhortationem p[ro] instructione Regnicolarum, proque regni eiusdem,ac iusticie statu feliciter dirigendis eidem priuilegio annexis et ascriptis.Wydawca:Johannes Haller,27 I 1506.Cracovia.1505
• Liber Beneficiorum[Joannis de Lasco,Liber Beneficiorum.Jana Łaskiego,Liber Beneficiorum,wyd.J.Łukowski,t.1-2,Gniezno 1880-1881]obejmuje spis beneficjów archidiecezji gnieźnieńskiej.Zostało ono spisane w latach 1511-1523.Inicjatorem sporządzenia księgi był prymas i arcybiskup gnieźnieński Jan Łaski.Sam nie sporządzał ksiąg,robili to jego pomocnicy,głównie kanonicy.Rękopis dzieła obejmuje dwa tomy i jeden fascykuł.