Marcin Kromer

Herbu Kromer(ur.11 listopada 1512 w Bieczu,zm.23 marca 1589 w Lidzbarku Warmińskim)humanista,historyk i pisarz okresu renesansu,teoretyk muzyki,dyplomata;od 1579 biskup warmiński,jeden z przywódców polskiej kontrreformacji,pisał po polsku i po łacinie.
Życiorys
Marcin Kromer urodził się w 1512 roku w Bieczu,w rodzinie mieszczańskiej,ojciec był mieszczaninem,matka szlachcianką.Ukończył szkołę parafialną w Bieczu,a następnie studiował w Akademii Krakowskiej(1528-1530).Po uzyskaniu tytułu bakałarza pozostał w Krakowie.W latach 1533-1537 pracował w kancelarii królewskiej.W latach 1537-1539 studiował we Włoszech:w Padwie i Bolonii.W roku 1540 wrócił do Polski jako doktor obojga praw,by zostać sekretarzem arcybiskupa krakowskiego Piotra Gamrata.W 1542 roku przyjął święcenia kapłańskie.W latach 1543 i 1544 pełnił funkcję posła arcybiskupa do Rzymu,w 1544 roku otrzymał kanonię krakowską.W 1545 roku po śmierci Piotra Gamrata został sekretarzem królewskim Zygmunta Augusta i bliskim współpracownikiem podkanclerzego(i późniejszego kanclerza wielkiego koronnego)Samuela Maciejowskiego.Zajmował się sprawami pruskimi i jako znawca tej prowincji otrzymał w 1551 roku kanonię warmińską.W 1552 roku za prace historyczne o Polsce otrzymał od króla nobilitację.W latach 1558-1564 był stałym posłem na dworze cesarza.W 1570 roku został mianowany koadiutorem biskupstwa warmińskiego zastępując kardynała Stanisława Hozjusza.W 1579 roku został biskupem diecezji warmińskiej,na jego zlecenie wykonane zostały pierwsze mapy Warmii.W dniu 18 marca 1583 roku zatwierdził pierwszą regułę Zgromadzeniu św.Katarzyny w Braniewie,którego założycielką była bł.Regina Protmann.Powiększył zbiory biblioteki biskupiej,m.in.o rękopis Galla Anonima,ufundował też epitafium Mikołajowi Kopernikowi.Zmarł 23 marca 1589 roku w Lidzbarku Warmińskim.
Dzieła
Po łacinie

• Musicae elementa(Kraków,1532,wyd.Hieronim Wietor)traktat dedykowany Mikołajowi Lutomirskiemu,do naszych czasów dotrwał tylko początek fragmentu De plana musica liber prior.
• De musica figurata liber posterior(Kraków,1534,1539 także u Wietora),razem z Opusculum musices noviter congestum Sebastiana z Felsztyna.
• Martini Cromeri Sermo de tuenda dignitate sacerdotii,Petricoviae in Synodo habitus,Kraków,1542,
• De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX(O pochodzeniu i czynach Polaków ksiąg trzydzieści znane także jako O sprawach,dziejach i wszystkich innych potocznościach koronnych polskich,przekład polski w 1611)wydana po raz pierwszy w 1555 roku w Bazylei.
• Polonia sive de situ,populis,moribus,magistratibus et re publica regni Polonici libri duo(znane jako Opis Polski albo Polska,przekład polski Polska,czyli o położeniu,obyczajach,urzędach Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego Władysława Syrokomli w 1853)pierwsze autoryzowane wydanie w 1577 roku.
• Catecheses sive Institutiones duodecim de septem Sacramentis&sacrificio Missae&de funebribus exequiis:ad utilitatem parochorum&aliorum Sacerdotum,in Polonicam Germanicamque linguam conversae Kraków,1570,
• Oratio Martini Cromeri in funere optimi&maximi principis,Sigismundi,eius nominis primi Polonorum,Lituanorum,Russorum,Prussorum&Masoviorum Regis,etc.Kraków,1548,

Po polsku

• Rozmowa dworzanina z mnichem wydana 1551-1554.
• Historyja prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia finlandzkiego Jana i królewny polskiej Katarzyny fabularyzowana historia Jana Wazy i Katarzyny Jagiellonki(rodziców Zygmunta III Wazy),wydana anonimowo w 1570 roku.