Anna mazowiecka

(ur.ok.1498,zm.po 26 stycznia 1557 w Jarosławiu)księżna mazowiecka z dynastii Piastów.Ostatnia przedstawicielka linii Piastów mazowieckich.Córka księcia mazowieckiego Konrada III Rudego i Anny Radziwiłłówny.Siostra książąt Janusza III i Stanisława.Po śmierci Janusza III grupa możnych związanych z dworem książąt mazowieckich podjęła próbę zachowania prawnej odrębności Mazowsza.W 1526 wypowiedziała się przeciw inkorporacji tej dzielnicy do Korony i ogłosiła Annę,ostatnią przedstawicielkę rodu,udzielną księżną.Opór owych możnych przeciw inkorporacji,wywołany w dużej mierze ich obawami przed utratą własnego znaczenia po przyłączeniu księstwa do Korony,podsycały siły polityczne zainteresowane utrzymaniem dotychczasowego statusu lenna mazowieckiego obok samej Anny Mazowieckiej m.in.Albrecht Hohenzollern oraz Bona Sforza,planująca uczynić z Mazowsza dziedziczne księstwo dla Zygmunta Augusta.Do oporu przeciw złączeniu lenna mazowieckiego z Koroną zachęcali również Habsburgowie(na tle rywalizacji z Polską o wpływy w Mołdawii),spokrewniony z mazowieckimi Piastami siedmiogrodzki ród Batorych oraz jedno ze stronnictw możnowładców koronnych.Jednak wobec oburzenia,jakie zapanowało wśród szlachty koronnej oraz przeciwdziałania Bony Sforzy,załamały się plany wydania Anny za brata księcia pruskiego Wilhelma Hohenzollerna,a wkrótce potem Bona Sforza nie chcąc zaogniać konfliktów wewnętrznych zrezygnowała również z wydania jej(mimo próśb mazowieckich możnych)za samego Zygmunta Augusta.W tej sytuacji,a także z uwagi na dużą akceptację dla zjednoczenia z Koroną drobnej i średniej szlachty mazowieckiej(inkorporacja była dla niej korzystna,gdyż odsuwała groźbę jej deklasacji),możni zgromadzeni w Radzie Książęcej zawarli kompromis z królem polskim.Księstwo Mazowieckie w obrębie Korony zgodnie z porozumieniem zachować miało swe odrębności prawne(statuty książęce)oraz miało być zarządzane przez odrębnego namiestnika zwanego vicesgerentem,który miał być obierany spośród mazowieckiego możnowładztwa był więc niejako równoważny stanowisku dawnych książąt.Anna ustąpiła i przyjęła od Zygmunta I Starego stosowne uposażenie.Jej własnością do zamążpójścia były Goszczyn,pobliski Bądków,Osieck,Garwolin,Latowicz oraz Liw,Piaseczno i dwór w Warszawie.W swoich dobrach wykazała się zaradnością i gospodarnością,przyczyniając się do ich rozwoju.W 1536 księżna Anna zawarła małżeństwo ze Stanisławem Odrowążem ze Sprowy.Odmówiła jednak królowi zwrotu swoich dóbr w zamian za 10000 dukatów węgierskich posagu.Wywołało to konflikt młodej pary z Zygmuntem I Starym,doprowadziło do pozbawienia Odrowąża jego urzędów,a nawet do potyczek zbrojnych wojsk koronnych i prywatnych oddziałów księżnej mazowieckiej.Spór zakończył sejm z 1537,który zmusił Annę i jej męża do złożenia przysięgi przed królem,zrzeczenia się praw dziedzicznych do Mazowsza i jej włości na rzecz Korony.Po opuszczeniu Mazowsza,Anna osiadła w dobrach Odrowążów Sprowskich.Przez resztę życia przebywała głównie na zamku w Jarosławiu,gdzie ok.1540 urodziła jedyną córkę Zofię.Zmarła i została pochowana w Jarosławiu.
Ciekawostki

• W 1525 roku o rękę Anny miał zamiar starać się Albrecht Hohenzollern.Jego zabiegi dynastyczne miała jednak powstrzymać stanowcza polityka Bony Sforzy.
• Po rezygnacji Anny z praw do Mazowsza większość jej skonfiskowanych majątków przypadła w posiadanie królowej Bonie Sforzy,która prawdopodobnie była inspiratorką sądu sejmowego z 1537.