Kowalewo Pomorskie

Niem.Schönsee miasto w województwie kujawsko-pomorskim,w powiecie golubsko-dobrzyńskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kowalewo Pomorskie.Położone na Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim,nad Strugą Młyńską.Miasteczko oddalone ok.25 km od Torunia,przy drodze krajowej nr 15 i drodze wojewódzkiej nr 554.Według danych z 31 grudnia 2010 r.miasto miało 4115 mieszkańców.
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 4,45 km².Kowalewo Pomorskie leży w południowej części Pojezierza Chełmińskiego.Przez miasto przepływa Struga Młyńska.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.toruńskiego.
Historia
Początkowo gród darowany biskupowi Chrystianowi przez Konrada I mazowieckiego,od 1231 r.należał do Krzyżaków,którzy w latach 1277–1303 na wąskim przesmyku między 2 jeziorami(dziś nieistniejącymi)wybudowali tu kamienno-ceglany zamek.Zamek ten znajdował się na zachód od kościoła,na wzgórzu,na którym obecnie(od 1911 r.)znajduje się wieża ciśnień.Osada otrzymała prawa miejskie w 1275 roku.Zamek był siedzibą komturii kowalewskiej.We wrześniu 1330 roku zamek był przez kilka dni bezskutecznie oblegany przez wojska Władysława Łokietka.W 1410 r.w bitwie pod Grunwaldem poległ komtur kowalewski Nicolaus von Vitz,dlatego też Polacy nie mieli kłopotów z zajęciem Kowalewa,które przypadło podkanclerzemu koronnemu Mikołajowi Trąbie.Po kilkunastu miesiącach Krzyżacy przy wsparciu oddziałów inflanckich Berna von Hevelmanna odzyskali zamek.W ramach wojny golubskiej w 1422 r.gdy w okolicy pojawiły się wojska Jagiełły,Krzyżacy sami spalili miasto,natomiast zamek wytrzymał oblężenie rozpoczęte 28 sierpnia.Zamek został zdobyty przez propolski Związek Pruski w lutym 1454 roku.W 1466 r.w wyniku pokoju toruńskiego Kowalewo powróciło do Polski,stając się siedzibą starostwa grodowego.5 października 1716 r.doszło do bitwy pod Kowalewem słynnej z powodu ostatniej w dziejach szarży husarii.Niedługo po 1820 roku Prusacy rozebrali ruiny zamku.W latach 1772-1920 w zaborze pruskim.W latach 1833-1929 pozbawione praw miejskich.
Zabytki

• relikty zamku krzyżackiego z lat 1280-1290,rozbudowanego w XIV w.będącego od 1466 roku siedzibą polskich starostów.Zamek został uszkodzony podczas drugiej wojny szwedzkiej i zaczął niszczeć.Ruiny zamku zostały rozebrane przez Prusaków w drugiej połowie XIX w.a na miejscu dawnej wieży głównej zbudowano neogotycką wieżę wodną.Zachowały się fragmenty gdaniska przy ul.Strażackiej i fundamenty czworobocznego budynku,a także część kamiennych murów opasających wzgórze zamkowe.Zamek posiadał ośmiokątną wieżę główną(stołp) i cztery narożne,otoczony był murami i fosą zasilaną z 2 nieistniejących już jezior,które dały nazwę miastu(niem.Schönsee„piękne jezioro”).
• kościół św.Mikołaja zbudowany w l.1286-1300 w stylu gotyckim,przebudowany w XVII-XVIII w.z XVI-wieczną polichromią i wyposażeniem renesansowym,barokowym i rokokowym.
• fragmenty murów miejskich z XIV w.z okrągłą basztą murowaną z kamienia i cegły
• zajazd z 1912 przy pl.Wolności 1,obecnie Urząd Miejski
• w pobliżu Kowalewa,nad jeziorem Oszczywilk,pozostałość osady(tzw.Górka Szwedzka)

Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw.św.Mikołaja,XIV/XV,nr rej.A/365 z 19.03.1930
• ruiny zamku,1280-1300,nr rej.A/150/66 z 18.10.1934
• mury miejskie,XIV wiek,nr rej.A/145/63 z 18.10.1934
• zajazd z 1912 r.obecnie UM,pl.Wolności 1,nr rej.A/678 z 3.06.1996

Szlaki turystyczne
Szlak zielony o długości 71 km;trasa:Jabłonowo Pomorskie Rywałd Łopatki Wąbrzeźno Wałycz Niedźwiedź Wielkie Radowiska Piątkowo Pluskowęsy Podborek Kowalewo Pomorskie Gajewo Okonin Elgiszewo Ciechocin