Czeladź

Miasto i gmina w południowej Polsce,w województwie śląskim,w powiecie będzińskim,położona w Zagłębiu Dąbrowskim,będącym historyczną częścią zachodniej Małopolski,nad rzeką Brynicą,na obrzeżach Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.Jest najstarszym miastem powiatu będzińskiego oraz całego Zagłębia Dąbrowskiego,prawa miejskie otrzymało w XIII w.Według danych z 30 czerwca 2010 r.miasto miało 33556 mieszkańców.
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2010 r.powierzchnia miasta wynosiła 16,38 km².Miasto stanowi 4,5% powierzchni powiatu.Graniczy z miastami:Będzin,Sosnowiec,Katowice oraz Siemianowice Śląskie.
Środowisko naturalne
Według danych z 2002 r.Czeladź ma obszar 16,57 km²,w tym użytki rolne 49%.

• Rzeka Brynica
• Wzgórze Borzecha(281 m n.p.m.)
• Wzgórze Zglisko/Żglisko(274,9 m n.p.m),na którym znajduje się średniowieczne miasto lokacyjne
• parki miejskie:
  • Park Jordana(pow.7 ha)zlokalizowany jest wzdłuż ul.Katowickiej
  • Park Miejski im.Tadeusza Kościuszki(pow.2,4 ha)leży w centralnej części miasta w dolinie Brynicy przy ul.Katowickiej i 1 Maja
  • Park Grabek położony na prawym brzegu rzeki Brynicy
  • Park Prochownia(pow.4,43 ha)leży w północnej części dzielnicy Piaski
  • Park przy ul.Kościuszki w dzielnicy Piaski(pow.1,4 ha)
  • Park przy ul.Mickiewicza w dzielnicy Piaski(pow.1,5 ha)
  • Park przy ul.21 Listopada(pow.3 ha)
  • Park przy budynku Dyrekcji kopalni Saturn(pow.1 ha)
  • Ogród Morwowy(pow.3,4 ha)przy dawnej kopalni„Saturn”w dolinie Brynicy

Nazwa
Nazwa miasta wywodzi się od staropolskiego określenia na czeladnika.W historii miejscowości przyjmowała różne formy w zapisie.9 września 1258 r.w łacińskim dokumencie Władysława opolskiego wydanym w Czeladzi miejscowość wymieniona została jako Cheladiz.
Historia
Miasto powstało w XIII w.dość wcześnie otrzymało prawa miejskie i od 1238 r.wymieniane jest jako miasto.W latach 1443-1790 wchodziło w skład księstwa siewierskiego.Było ważnym ośrodkiem wydobycia węgla kamiennego(kopalnia„Saturn”dawniej„Czeladź”).W latach 1815-1915 Czeladź należała do Królestwa Polskiego znajdującego się w granicach Imperium Rosyjskiego.W latach 1867-1914 leżała w zaborze rosyjskim w granicach powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej.W czasie II wojny światowej obowiązywała niemiecka nazwa miasta:Häuerstadt.W latach 1957-1975 Czeladź była miastem na prawach powiatu.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.W 1998 r.w Czeladzi zostało wybudowane pierwsze centrum handlowe M1 w Polsce. Zabytki

• Neoromański kościół św.Stanisława Biskupa i Męczennika z bogatym wyposażeniem które stanowią m.in.oryginalne organy z 1637 r.XVII-wieczne monstrancje i kielichy.W kościele znajduje się również relikwiarz z relikwiami licznych świętych,m.in.św.Franciszka z Asyżu,św.Wojciecha,św.Stanisława Kostki,św.Ojca Pio,
• Figura Jana Nepomucena z XVIII w.znajdująca się na placu kościelnym św.Stanisława
• Zabytkowy układ architektoniczny starego miasta z XIII w.
• Budynek dawnego domu ariańskiego przy ul.Rynkowej 2 z 1.poł.XVII w.
• Dom przy ul.Kościelnej z końca XVIII w.
• Kamienica przy ul.Bytomskiej poł.XIX w.(ob.Ing Bank Śląski)
• Późnobarokowa kamienica w Rynku;
• Drewniany dom mieszkalny z XVIII/XIX w.przy ul.Pieńkowskiego;
• Budynek dawnej straży pożarnej z 1910 r.
• Kapliczka przydrożna z figurą Chrystusa Salwatora przy ul.Wojkowickiej(XIX w.)
• Kamienny krzyż przy ul.Bytomskiej z 1898 r.
• Zabytkowe osiedle górnicze w dzielnicy Piaski
• Pałac„Pod Filarami”,wybudowany w stylu neoklasycystycznym przez Kopalnię„Saturn”w 1924 r.

Gospodarka

Na pokopalnianych terenach funkcjonuje obecnie Centralny Zakład Odwadniania Kopalń.W mieście swoje siedziby mają m.in.filia fabryki urządzeń grzewczych„Buderus”,PEG S.A.Przedsiębiorstwo Elektrotechniki Górniczej,Man-Star Trucks(regionalne centrum obsługi samochodów MAN)oraz Bergerat Monnoyeur Sp.z o.o przedstawiciel marki Caterpillar(siedziba regionu Katowice).Ponadto istnieje wiele innych średnich i małych firm,które kształtują gospodarcze oblicze miasta.We Wschodniej Strefie Ekonomicznej stale rozbudowują się wielkie centra logistyczne:GLS(General Logistics Systems Poland Sp.z o.o.)Alliance Silesia Logistics Center(Menard Doswell&Co)oraz Panattoni Park Czeladź.We wschodniej części miasta,przy drodze krajowej nr 94 znajduje się Centrum Handlowe M1(pierwsze w Polsce) i hurtownia budowlana Platforma.W Czeladzi jest również osiem dyskontów spożywczych:Biedronka(4 sklepy),Lidl,Polomarket oraz Netto.
W mieście znajdują się następujące hotele:

• Hotel Szafran czterogwiazdkowy,tuż obok restauracja Szafranowy Dwór
• Pałac Saturna termy rzymskie,hotel,spa
• Hotel Rycerski
• Hotel MOSiR

Czeladź posiada udziały w Górnośląskim Towarzystwie Lotniczym S.A.które zarządza Międzynarodowym Portem Lotniczym Katowice w Pyrzowicach(0,003%)oraz akcje Tramwajów Śląskich S.A.(0,74%).Czeladź należy do zgromadzenia Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.W ramach projektu we Wschodniej Strefie Ekonomicznej przygotowano 18 ofert inwestycyjnych.W przyszłości przewiduje się uzbrojenie kolejnych terenów i budowę dwóch pozostałych dróg ul.Wschodniej i ul.Północnej.Według aktualnych planów zagospodarowania przestrzennego w różnych częściach miasta zlokalizowanych jest także osiem terenów pod duże inwestycje mieszkaniowe.
Oświata
Placówki oświatowe w mieście:

• Miejski Zespół Szkół(Szkoła Podstawowa nr 2 + Gimnazjum nr 1)
• Zespół Szkół Nr 1 w Czeladzi
• Szkoła Podstawowa nr 1 w Czeladzi
• Szkoła Podstawowa nr 3 w Czeladzi
• Szkoła Podstawowa nr 7 w Czeladzi
• Gimnazjum nr 2 w Czeladzi
• Gimnazjum nr 3 w Czeladzi
• Żłobek Miejski w Czeladzi
• Przedszkole Publiczne nr 1
• Przedszkole Publiczne nr 4
• Przedszkole Publiczne nr 5
• Przedszkole Publiczne nr 7
• Przedszkole Publiczne nr 9
• Przedszkole Publiczne nr 10
• Przedszkole Publiczne nr 11
• Prywatne Domowe Przedszkole im.Papy Smerfa
• Zespół Szkół Specjalnych w Czeladzi
• Kolegium Pracowników Służb Społecznych

Kultura
Życie kulturalne jest wspierane przez takie instytucje jak:Muzeum Saturn,Miejska Biblioteka Publiczna im.Marii Nogajowej,Spółdzielczy Dom Kultury„Odeon”,Galeria Elektrownia(wpisana na Szlak Zabytków Techniki) i prowadzona przez Stowarzyszenie Inicjatyw Kulturalnych,Stowarzyszenie Art Traffic,KWK Zapaść(Kopalnia Wspaniałych Klimatów)oraz Stowarzyszenie Miłośników Czeladzi. Planowane jest utworzenie Miejskiego Domu Kultury w dzielnicy Piaski w obiekcie dawnego skateparku Traffic.
Sport

Jedną z pierwszych organizacji sportowych było zawiązane w 1906 roku Towarzystwo Gimnastyczne„Sokół”w Czeladzi,które założyło w mieście pierwsze sekcje sportowe.Były to sekcje lekkoatletyczna,szermierki,bokserska,ping-ponga,szachowa oraz gier ruchowych.Działalność organizacji przerwał wybuch II wojny światowej,po której nie została ona reaktywowana ze względu na zakaz działalności wydany przez komunistyczne władze PRL.W mieście działają obecnie cztery kluby sportowe.Miejski Czeladzki Klub Sportowy posiada wiele sekcji sportowych,m.in.lekkoatletyka,koszykówka,siatkówka,tenis stołowy.Drużyna piłkarska po spadku z V ligi w sezonie 2012/2013 występuje w A klasie podokręgu Sosnowiec.KS Górnik Piaski bazuje na stałe rozwijającej się drużynie piłkarskiej grającej w IV lidze.W 2010 r.powstała Akademia Piłki Nożnej Czeladź,która szkoli dzieci i młodzież do wieku juniora.W sezonie 2011/2012 Akademia Piłki Nożnej Czeladź prowadziła rozgrywki w Śląskiej Lidze Trampkarzy rocznika 99/2000.W 2012 r.reaktywowany został przez kibiców piłkarskich Czeladzki Klub Sportowy,który nawiązywać ma do tradycji klubu założonego w 1924 roku.W sezonie 2012/2013 klub przystąpiła do rozgrywek B klasy podokręgu Sosnowiec.

• Miejski Czeladzki Klub Sportowy(MCKS)
• KS Górnik Piaski
• Akademia Piłki Nożnej Czeladź
• Czeladzki Klub Sportowy(CKS)

W Czeladzi znajdują się dwa stadiony piłkarskie:

• Stadion MOSiR im.J.Pawełczyka przy ul.Sportowej 7 z bieżnią lekkoatletyczną,o pojemności ok.20000 miejsc,obecnie ok.1000 miejsc siedzących w tym 150 pod zadaszeniem,na co dzień obiekt klubu MCKS Czeladź;
• Stadion MOSiR przy ul.Mickiewicza,pojemność 900 miejsc,w tym 150 siedzących,na co dzień obiekt klubu Górnik Piaski;

Ponadto na terenie miasta znajduje się aktualnie sześć nowoczesnych obiektów ze sztuczną nawierzchnią:

• dwa boiska typu Orlik 2012(przy Zespole Szkół nr 1 i Szkole Podstawowej nr 3)
• dwa przyszkolne boiska sportowe(przy Szkole Podstawowej nr 7 i Miejskim Zespole Szkół)
• boisko wielofunkcyjne w Parku harcerskim Kamionka
• pełnowymiarowe boisko treningowe przy ul.Sportowej z trybuną dla 236 osób

Przy ul.Sportowej 2 znajduje się hala widowiskowo sportowa MOSIR o łącznej powierzchni 3825 m² z widownią na 540 miejsc siedzących,przystosowana do gier zespołowych,a przy ul.Legionów 119 kompleks otwartych basenów wraz z zapleczem socjalnym,budynkiem restauracyjnym i boiskiem do piłki plażowej.W 2011 r.Stowarzyszenie Kibiców CKS Czeladź(SKCC)przystąpiło do organizacji Czeladzkiej Ligi Amatorów,która we wrześniu 2012 r.inauguruje już IV edycję.Od II edycji z uwagi na duże zainteresowanie rozgrywki prowadzone są na dwóch szczeblach I i II ligi.
Transport
Przez miasto przebiega droga krajowa nr 94 z Wrocławia do Krakowa.Po granicy z Będzinem przebiega także droga krajowa nr 86 z Tychów do węzła drogowego w Podwarpiu.Komunikację zapewniają linie autobusowe 11,27,35,42,43,61,88,100,133,235,723,800,814,902N,904N,911,911N,935 i linia tramwajowa 22.Umożliwiają one dojazd do Będzina,Sosnowca,Katowic,Siemianowic Ślaskich,Bytomia,Mysłowic,Dąbrowy Górniczej oraz Wojkowic.
Administracja i polityka
Czeladź jest gminą miejską.Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Czeladzi 21 radnych.Organem wykonawczym samorządu jest burmistrz miasta,którym obecnie jest Zbigniew Szaleniec.W Czeladzi mieszka aktualnie senator RP Czesław Ryszka(PiS)wybrany z okręgu częstochowskiego.
Podział terytorialny
Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju gmina miejska Czeladź(kod 2401021)dzieli się na miejscowości(stan na 08.2012 r.):

• Brazylia
• Czeladź
• Kolonia Małobądz
• Kolonia Rożka
• Madera
• Piaski

Samorząd Czeladzi nie utworzył do tej pory jednostek pomocniczych gminy,tzn.dzielnic,osiedli lub sołectw.
Miasta partnerskie

• Auby
• Żydaczów
• Viesite
• Várpalota

Wspólnoty religijne

• Parafia św.Mateusza Apostoła w Czeladzi
• Parafia Świętych Archaniołów Michała,Gabriela,Rafała w Czeladzi
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Czeladzi
• Parafia św.Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi
• Parafia św.Wojciecha Biskupa i Męczennika w Czeladzi

Inne

• Świadkowie Jehowy trzy zbory z Salami Królestwa

Czeladzianie
Struktura demograficzna mieszkańców Czeladzi wg danych z 31 grudnia 2007 r.:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	34072	100	17981	52,77	16091	47,23
Wiek przedprodukcyjny(0–17 lat)	5166	15,16	2496	7,33	2670	7,84
Wiek produkcyjny(18–65 lat)	22696	66,61	11205	32,89	11491	33,73
Wiek poprodukcyjny(powyżej 65 lat)	6210	18,23	4280	12,56	1930	5,66