Kałuszyn

Miasto w województwie mazowieckim,w powiecie mińskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kałuszyn.Do 1954 r.siedziba wiejskiej gminy Chrościce.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.Według danych z 31 grudnia 2010 r.miasto posiadało 2921 mieszkańców.
Położenie

Miasto położone jest na Wysoczyźnie Kałuszyńskiej,w odległości 35 km na zachód od Siedlec i 50 km od Warszawy.Przez Kałuszyn przebiega droga krajowa nr 2.
Demografia
Historia
Kałuszyn dzięki staraniom możnego rodu Opackich,otrzymał w 1718 r.prawa miejskie,nadane przez króla Augusta II Mocnego.W czasie kampanii napoleońskiej miasto zostało zniszczone.Podczas powstania listopadowego,trzykrotnie doszło do walk w mieście.I bitwa pod Kałuszynem 17 lutego 1831 r.podczas powstania listopadowego w okolicach Kałuszyna dywizja generała Franciszka Żymirskiego,licząca 7 baonów,8 szwadronów i 14 dział,toczyła opóźniające walki odwrotowe z przeważającymi siłami rosyjskimi tworzącymi przednią straż armii rosyjskiej Iwana Dybicza.2 kwietnia tego roku stoczono II bitwę pod Kałuszynem.III bitwę stoczono 10 lipca 1831 r.podczas powstania listopadowego,kilka dni przed bojem spotkaniowym pod Mińskiem Mazowieckim przednia straż polskiego korpusu generała Wojciecha Chrzanowskiego stoczyła pod Kałuszynem bój z tylną strażą rosyjskiego korpusu Jewgienija Aleksandrowicza Gołowina.Siłami polskimi liczącymi 5 baonów,13 szwadronów i 8 dział dowodził generał Bonifacy Jagmin.Wojska polskie odniosły zdecydowane zwycięstwo biorąc do niewoli 1200 żołnierzy rosyjskich.Kałuszynianie brali też czynny udział w powstaniu styczniowym.W czasie kampanii wrześniowej w 1939 r.I Dywizja Piechoty Legionów im.Józefa Piłsudskiego podczas bitwy pod Kałuszynem stoczyła bój z 44.Infanterie-Regiment przyporządkowanym do SS-Regiment"Deutschland",który należał organizacyjnie do dywizji"Kempf".Liczna ludność żydowska w 1941 r.została masowo wysiedlona do getta w Warszawie.W 1991 r.Kałuszyn przystąpił do Stowarzyszenia Miast Pokoju.
Żydzi kałuszyńscy
Kałuszyn był ważnym obszarem osadnictwa żydowskiego.W XVII w.powstała samodzielna gmina żydowska,a pod koniec XVIII w.wzniesiono nową synagogę.W 1827 r.w mieście żyło 145 Żydów,stanowiąc 80% ogółu mieszkańców.Trudnili się oni głównie rzemiosłem,wielu pracowało przy produkcji tałesów żydowskich szali religijnych.Miasto było prężnym ośrodkiem ruchu chasydzkiego.Tuż przed I wojną światową(1913 r.)w Kałuszynie żyło 8257 Żydów oraz oraz 1413 chrześcijan.Żydzi prowadzili w tym czasie 105 sklepów,a ich średnie miesięczne zarobki wynosiły 150 rubli.50% Żydów było wówczas analfabetami.W okresie międzywojennym(1921 r.)w Kałuszynie mieszkało 5033 Żydów,co stanowiło 82% ludności miasteczka.W czasie niemieckiej okupacji większość kałuszyńskich Żydów została zamordowana.W 1941 r.rozstrzelano ok.2000 Żydów,których pochowano następnie na miejscowym cmentarzu.Likwidacja getta nastąpiła we wrześniu 1942 r.
Zabytki
Istniejące

• klasycystyczny ratusz i poczta z pierwszej połowy XIX w.
• neogotycki kościół pw.Wniebowzięcia NMP z końca XIX w.zbudowany według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego
• dawne koszary królewskie zwane oberżą,które gościły Napoleona Bonaparte
• Nowy cmentarz żydowski w Kałuszynie z XIX/XX w.

Nieistniejące

• Stary cmentarz żydowski w Kałuszynie

Przemysł
Miasto stanowi lokalny ośrodek handlowo-usługowy;drobny przemysł elektrotechniczny,chemiczny,skórzany,spożywczy(herbaciany) i drzewny.
Ludzie związani z Kałuszynem
Józef Pius Dziekoński,Mordko Fajerman,Zofia Garlińska-Hansen,Jan Golus,Szymon Horończyk,Wincenty Kowalski,Czesław Mroczek,Lucjan Sosnowski,Janusz Tazbir,Stefan Zamoyski