Elżbieta Drużbacka

Z domu Kowalska,ur.w 1695 r.lub 1698 r.zm.14 marca 1765 r.w Tarnowie polska poetka epoki późnego baroku,zwana przez współczesnych"słowiańską Safoną" i "Muzą sarmacką".
Życiorys
Większość danych biograficznych dotyczących Elżbiety Drużbackiej znana jest jedynie z pisanych przez nią licznych listów.Urodziła się około 1695 roku w szlacheckiej rodzinie Kowalskich,zamieszkałych prawdopodobnie w Wielkopolsce.W młodości dłuższy czas przebywała na dworze Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej,żony Adama Mikołaja Sieniawskiego,kasztelana krakowskiego i hetmana wielkiego koronnego.Tam odebrała staranną edukację i prawdopodobnie poznała swojego przyszłego męża,Kazimierza Drużbackiego,skarbnika żydaczowskiego,którego poślubiła około 1720 roku.Drużbaccy mieli dwie córki:Mariannę,żonę Wojciecha Wiesiołowskiego i Annę.Po śmierci męża w 1740 roku Elżbieta Drużbacka została ochmistrzynią córki Sieniawskich,później przebywała na dworach Czartoryskich,Lubomirskich,Krasickich,wreszcie Sanguszków.Po śmierci starszej córki i sześciorga wnucząt w 1760 roku osiadła w odnowionym przez księcia Pawła Karola Sanguszkę i jego żonę Barbarę z Duninów klasztorze sióstr bernardynek w Tarnowie,gdzie zmarła 14 marca 1765 roku.
Twórczość literacka
Utwory Elżbiety Drużbackiej docierały początkowo do czytelników jedynie w odpisach.W 1752 roku bracia Załuscy:biskupi Józef Andrzej i Andrzej Stanisław,twórcy biblioteki Załuskich wydali tom pod tytułem Zbiór rymów duchownych,panegirycznych,moralnych i światowych...zawierający trzy poematy(w tym najbardziej do dziś znane Opisanie czterech części roku,pierwszy polski poemat opisowy),powieść fantastyczną Fabuła o książęciu Adolfie oraz drobne wiersze i powiastki alegoryczne.Było to jedyne wydanie dzieł Elżbiety Drużbackiej,które ukazało się za jej życia.W 1769 roku wydano jeszcze Historię chrześcijańską księżnej Elefantyny Eufraty oraz pojedyncze utwory w zbiorach poezji i czasopismach.Rękopisy poetki,przechowywane w Bibliotece Krasińskich uległy zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego.Twórczość Elżbiety Drużbackiej była wysoko ceniona przez Ignacego Krasickiego i Hugona Kołłątaja.Charakteryzowała ją niezwykła w czasach saskich naturalność,prostota stylu i czystość języka wolnego od makaronizmów.
Ważniejsze utwory

• Dusza po wielu grzechach zabierając się do poprawy życia szuka po pustyniach S.Marii Egipcjanki,aby ją nauczyła sposobu pokuty szczerej i drogę pokazała do szczęśliwej wieczności,powst.1746 r.
• Opisanie życia św.Dawida,króla izraelskiego,powst.przed 1750 r.fragmenty przedr.dr Prot Sowizdrzał(W.Kubacki),Odrodzenie 1947 r.nr 34
• Święta Maria Magdalena jak wielką stała się ohydą płci białogłowskiej w grzechach swoich,tak wielką ozdobą w pokucie,stateczną w miłości Jezusa aż do śmierci krzyżowej,powst.przed 1750 r.
• Do tegoż J.O.Książęcia(J.J.Załuskiego)imci na Bibliotekę publiczną warszawską,powst.przed 1750 r.
• Opisanie czterech części roku,powst.przed 1750 r.
• Fabuła o książęciu Adolfie,dziedzicu Roksolanii
• Forteca do Boga wystawiona,piącią bram zamknięta,to jest dusza ludzka z piącią zmysłami
• Snopek na polu życia ludzkiego związany
• Trzy monarchinie
• Punkta dla poprawienia zepsutych obyczajów polskich
• Pochwała lasów
• Skargi kilku dam wspólnej kompanii będących,dla jakich racyi z mężami swojemi żyć nie chcą
• Zbiór rytmów duchownych,panegirycznych,moralnych i światowych W.Imci Pani Elżbiety z Kowalskich Drużbackiej,skarbnikowy żydaczewskiej,zebrany i do druku podany przez J.Z.R.K.O.W.Warszawa 1752 r."Zebranie rytmów przez wierszopisów żyjących lub naszego wieku zeszłych pisanych",wyd.J.A.Załuski,t.1–2 wydania;wydanie nast.pt.Poezje,t.1-2,Lipsk 1837 r.Biblioteka Kieszonkowa Klasyków Polskich,t.30-31,(zawiera:wszystkie 12 ww.tytułów,inne drobne utwory oraz elegie moralne U.Radziwiłła)
• Historia chrześcijańska księżny Elefantyny Eufraty dowcipnym przemysłem...w wierszu polskim dokładnie ułożona,dla potomnej sprawczyni pamiątki do druku podana,Poznań 1769 r.fragmenty przedr.A.Lange Skarbiec poezji polskiej,seria I,t.1,Warszawa 1903 r.
• Cefal i Prokris,wyd.I.Krasicki,Zabawy Przyjemne i Pożyteczne 1776 r.t.13,przedr.A.Lange Skarbiec poezji polskiej,seria I,t.1,Warszawa 1903 r.
• Życzenie od serca pochodzące JO książęciu...Sanguszkowi,marszałkowi Trybunału Koronnego,aby szczęśliwie funkcją swoją zaczął i zakończył,(XVIII wiek)
• Przykładne z wiernej i statecznej miłości małżeństwo,fragm. i treść ogł.H.Biegeleisen Świt 1886 r.
• Raj białostocki.Refleksja nad śmiercią.(2 wiersze),wyd.W.Bojarski Sprawozdanie Dyrekcji cesarsko-królewskiego Gimnazjum w Przemyślu za rok szkolny 1895,Przemyśl 1895 r.
• Historia Ortobana,wyd.A.Lange Lamus 1912 r.t.4
• wiersze i drobne utwory znajdują się w czasopismach:Ateneum 1938 r.s.422-424;Dziennik Wileński 1816 r.Pamiętnik Warszawski 1823 r.Rozmaitości,Lwów 1841 r.nr 27;Tygodnik Powszechny 1950 r.nr 45;Zabawy Przyjemne i Pożyteczne 1776 r.t.13,(tu:Nie masz czego sobie życzyć długiego życia na tym świecie;Małżeństwo szczęśliwe.Tłum.z franc.Małżeństwo złe;Do wnuka;Pożegnanie Ulissesa z synem Telemakiem;Lais)
• wiersze rozproszone po czasopismach wyd.A.Lange Skarbiec poezji polskiej,seria I,t.1,Warszawa 1903 r.kilka wierszy przedr.J.Kott Poezja polskiego Oswiecenia.Antologia,Warszawa 1954 r.Wybór tekstów do dziejów kultury Wielkopolski,Poznań 1962 r.
• rękopisy znajdowały się:Biblioteka Krasińskich(zniszcz.1944 r.)Ossolineum,Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego,Biblioteka Suskiej

Wydanie zbiorowe
A.Lange zamierzał sporządzić wydanie zbiorowe E.Drużbackiej.Materiały do tego wydania znajdowały się do roku 1944 w Korbutianum,Warszawa,(por.W.Borowy"Drużbaciana",Pamiętnik Literacki,rocznik 41,1950 r.s.869)