Historia
Próby budowy synagogi
Koncepcje budowy synagogi narodziły się w 1922 roku,kiedy to do Wolnego Miasta Gdańska napłynęła fala uchodźców żydowskich z Rosji,Polski oraz terenów Wielkopolski.W kwietniu tego samego roku wystosowali oni list do zarządu Wielkiej Gminy Synagogalnej z prośbą o zgodę na budowę własnego domu modlitwy.Jednym z argumentów było łatwiejsze odprawianie zbiorowych modlitw bez konieczności uciążliwego podróżowania do Wielkiej Synagogi lub synagogi przy ulicy Szopy(obie w Śródmieściu).Początkowo zarząd był tej inicjatywie niechętny i obawiał się rozpadu Wielkiej Gminy Synagogalnej na mniejsze,słabsze gminy.Zarząd zdecydował,że będzie żydowskim mieszkańcom Wrzeszcza udzielał zgody na jednorazowe zgromadzenia modlitewne w lokalach należących do członków gminy.Inicjatywa ta została bardzo niechętnie przyjęta,co spowodowało utworzeniem w 1924 roku Synagogen-Verein(z niem.Stowarzyszenie Synagogalne),którego celem było m.in.publiczne odprawianie modłów oraz budowa własnej synagogi we Wrzeszczu.W maju tego samego roku zarząd Wielkiej Gminy Synagogalnej przystał na zamierzenia stowarzyszenia,co zaowocowało powołaniem specjalnej komisji,której zadaniem było zebranie funduszy na zakup parceli,przygotowanie projektu architektonicznego i budowa obiektu.
Budowa i otwarcie
5 sierpnia 1926 roku nastąpiło uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego pod budynek synagogi przy ówczesnej ulicy Mirchauerwegstrasse(obecnie Partyzantów).Na uroczystość przybyli:członek zarządu Gminy Synagogalnej,Gustaw Zander,który złożył w metalowej kasecie okolicznościowy dokument,modlitewnik i gdańskie monety,a także gdański rabin Dawid Weiss,przewodniczący Wrzeszczańskiego Stowarzyszenia Synagogalnego,Hermann Lewinsky i senator Hubertus Schwarz,którzy wygłosili przemówienia.Architektami budynku zostali Imberg z Berlina i Robert Friedmann z Hamburga.Na budowę i wyposażenie synagogi członkowie Synagogen-Verein zdołali zgromadzić 60 tysięcy guldenów,a Gmina Synagogalna zapewniła pozostałe środki finansowe na pokrycie całkowitych kosztów wynoszących w sumie 200 tysięcy guldenów.Uroczyste otwarcie nastąpiło w niedzielę 25 września 1927 roku.Wówczas uroczyście wniesiono nowe zwoje Tory.Na uroczystości obecni były władze Gminy Synagogalnej,prezydent policji,senatorzy Wolnego Miasta Gdańska,nowe kierownictwo Synagogen-Verein:przewodniczący Richard Heidenfeld i zastępca przewodniczącego Moritz Gelhar.Modlitwy prowadził rabin Dawid Weiss oraz Jakow Meir Sagalowicz,który odmówił modlitwę w języku hebrajskim.Na zakończenie nowo powstały chór synagogalny odśpiewał"Adon Olam".Kantorem został Sigismund Tordey z Berlina,zatrudniono również trzech opiekunów,czyli tzw.gabbaim.Synagoga nie była jednak własnością Stowarzyszenia Synagogalnego,tylko Wielkiej Gminy,która nią zarządzała i opłacała.Mimo wielu prób gmina nie wyraziła zgody na przekazanie zarządu synagogi w ręce Stowarzyszenia.
Noc kryształowa i II wojna światowa
Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku,bojówki hitlerowskie próbowały zniszczyć synagogę.Po tych wydarzeniach,w 1939 roku gmina żydowska odsprzedała budynek synagogi.Podczas II wojny światowej w jej wnętrzu mieścił się skład stolarski firmy Bernhard Hagemann i Synowie,co doprowadziło ją do znacznego zniszczenia.
Lata powojenne
Po zakończeniu wojny synagoga znajdowała się w złym stanie technicznym i nie nadawała się do ponownego użytku.Powstałe w październiku 1945 r.Wojewódzkie Żydowskie Zrzeszenie Religijne zwróciło się do władz miejskich i wojewódzkich z prośbą o przekazanie zrzeszeniu budynku synagogi.Wiadomo,że w lutym 1946 r.budynek był już w dyspozycji społeczności żydowskiej.Wkrótce powołano Obywatelski Komitet Odbudowy Domu Modlitwy,którego zadaniem było zbieranie funduszy i przeznaczanie ich na remont budynku.Łącznie zebrano sumę 200 tysięcy złotych,co jednak i tak nie wystarczało na dokończenie renowacji.Około 1948 r.ukończono remont budynku i z powrotem dostosowano go do funkcji religijnych.W związku z masową emigracją Żydów z Gdańska,w 1951 r.rozwiązano Kongregację Wyznania Mojżeszowego,a synagoga została przekazana obecnej Szkole Muzycznej II stopnia im.Fryderyka Chopina,która w 1953 r.przeprowadziła rozległy remont.Przedzielono wówczas główną salę modlitewną stropem,rozebrano galerie dla kobiet i usunięto symbole religijne.W 2002 r.trwał spór pomiędzy Związkiem Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP a Niezależną Gminą Wyznania Mojżeszowego,o prawa własności do synagogi.Po licznych procesach sądowych prawo własności otrzymał ZGWŻ.5 października 2007 synagogę odwiedził Günter Grass,laureat literackiej Nagrody Nobla.Uczestniczył wraz z żoną Ute i siostrą Waltrauth Grass,ambasadorem Niemiec Michaelem Gerdtsem oraz konsulem Niemiec w Gdańsku Ute Minke-Koenig w wieczerzy rozpoczynającej szabat,na którą zaprosiła go Gmina Wyznaniowa Żydowska w Gdańsku.31 sierpnia 2009 budynek synagogi przeszedł całkowicie pod zarządzanie filii gdańskiej Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP.
Mała synagoga
Na początku lat 90 XX wieku w jednym z bocznych pomieszczeń umieszczono siedzibę i dom modlitwy odrodzonej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku.Jest to niewielkie,niepozorne pomieszczenie w którym na ścianie wschodniej znajduje się Aron ha-kodesz,zasłonięty aksamitnym parochetem z wyhaftowaną pośrodku gwiazdą Dawida.W jego wnętrzu znajdują się zwój Tory podarowany przez gminę żydowską z Luksemburga.W pomieszczeniu odbywają się także spotkania społeczności żydowskiej,posiłki szabatowe i inne.Nabożeństwa szabatowe odbywają się w każdy piątek po zachodzie słońca.Podczas większych świąt religijnych nabożeństwa i inne związane z nimi uroczystości odbywają się w dawnej głównej sali modlitewnej synagogi,która wcześniej jest specjalnie do tego przygotowywana.
Architektura
Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta w stylu modernistycznym.W przypadku tego budynku zastosowano innowację zamiast nakrywać dach kopułą,zastąpiono ją czterospadowym dachem,krytym dachówką.Wnętrze jest również utrzymane w stylu modernistycznym.Główną salę modlitewną pierwotnie z trzech stron otaczały galerie dla kobiet.Na środku stała bima,zaś przy ścianie wschodniej bogato zdobiony Aron ha-kodesz.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz