niedziela, 20 listopada 2016

Leszek Kołakowski

Ur.23 października 1927 w Radomiu,zm.17 lipca 2009 w Oksfordzie filozof zajmujący się głównie historią filozofii,historią idei oraz filozofią religii,eseista,publicysta i prozaik.Kawaler Orderu Orła Białego.Ojciec Agnieszki Kołakowskiej.

Życiorys
Był synem Jerzego Juliana Kołakowskiego,działacza społecznego i oświatowego,publikującego pod pseudonimem Jerzy Karon.Lata dzieciństwa i szkoły powszechnej spędził w Radomiu i Łodzi,gdzie mieszkał do września 1939 r.wychowywany przez ojca,matka Leszka Kołakowskiego zmarła gdy miał 3 lata.Od wybuchu II wojny światowej do 1942 roku mieszkał we wsi Skórnice,później w Garbatce,okresowo,w tym cały 1943 rok,również w Warszawie.Mieszkał wtedy między innymi w jednym mieszkaniu razem z ratowanymi przez Irenę Sendlerową Żydami.W 1943 roku ojciec Leszka Kołakowskiego został aresztowany przez Gestapo i zgładzony na Pawiaku.Po śmierci ojca Kołakowski pozostawał pod opieką ciotki mieszkającej na Żoliborzu,a następnie mieszkał na Saskiej Kępie,u Kazimierza Błeszyńskiego.Pod koniec okupacji Leszek Kołakowski zdał małą maturę,częściowo w Warszawie,a częściowo w Radomiu.Kołakowski już w młodzieńczych latach deklarował się jako„bezwyznaniowy”.
Mój ojciec uważał,że chrzest dzieci jest niewłaściwy.Miał pod tym względem przekonania podobne jak anabaptyści.Człowiek może się ochrzcić,kiedy jest już starszy,z własnej woli”.
Pod koniec 1945 r.przeniósł się do Łodzi,gdzie rozpoczął studia na Uniwersytecie Łódzkim.W tymże roku wstąpił do komunistycznego Akademickiego Związku Walki Młodych„Życie”.W 1945 r.wstąpił również do PPR.W 1949 r.wraz z żoną Tamarą z domu Dynenson,z wykształcenia psychiatrą,przeniósł się do Warszawy,gdzie mieszkał najpierw w domu studenckim,a następnie we własnym mieszkaniu na Mokotowie.W marcu 1950 r.był w gronie ośmiu studentów,członków PZPR,którzy wystąpili z listem otwartym atakującym Władysława Tatarkiewicza,protestując przeciwko dopuszczaniu na prowadzonym przez niego seminarium do czysto politycznych wystąpień o charakterze wyraźnie wrogim budującej socjalizm Polsce.Kilka miesięcy później Tatarkiewiczowi odebrano prawo do wykładania i prowadzenia zajęć”.Jako członek PZPR był pracownikiem Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR.Był jednym ze współtwórców warszawskiej szkoły historyków idei,profesorem,a od 1953 r.kierownikiem katedry historii filozofii nowożytnej na Uniwersytecie Warszawskim.W roku 1957 został redaktorem naczelnym Studiów Filozoficznych.W 1965 r.wraz z Marią Ossowską i Tadeuszem Kotarbińskim,sporządził opinię w sprawie pojęcia wiadomości,która została wykorzystana przez obronę w procesie Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego,oskarżonych o„rozpowszechnianie(...)fałszywych wiadomości”w napisanym przez nich Liście otwartym do Partii.Symboliczną i przełomową datą w życiu Kołakowskiego był 21 października 1966.W tym dniu wygłosił na Wydziale Historycznym UW wykład„Rozwój kultury polskiej w ostatnim 10-leciu”upamiętniający Przełom październikowy,a dotyczący sytuacji panującej w polskiej kulturze.Nie jest to jednoznaczny początek nowej drogi Kołakowskiego,lecz raczej kulminacyjny punkt przemyśleń dotyczących zależności pomiędzy marksizmem a religią,oraz publiczne wyrażenie swych wniosków wynikających z tych przemyśleń.
W eseju o Jezusie Chrystusie z 1965 r.pisał między innymi:
Osoba i nauka Jezusa nie mogą zostać usunięte z Naszej kultury ani unieważnione,jeśli kultura ta ma istnieć i tworzyć się nadal.
Za zbyt radykalną krytykę władz i odchodzenie w nauczaniu studentów od oficjalnego kanonu marksizmu jeszcze w 27 października 1966 wydalono go z partii.W jego obronie wysłano do KC list sygnowany przez piętnastu literatów i intelektualistów,w którym domagano się przywrócenia Kołakowskiego w prawach członka.Pod listem podpisali się między innymi:Paweł Beylin,Marian Brandys,Jacek Bocheński,Tadeusz Konwicki,Igor Newerly,Julian Stryjkowski i Wiktor Woroszylski.W 1968 r.za udział w wydarzeniach marcowych,odebrano mu prawo wykładania i publikowania,co zmusiło go do emigracji.Po krótkim pobycie w Paryżu Kołakowski wyjechał najpierw do Montrealu,gdzie na przełomie 1968 i 1969 r.wykładał na McGill University,a następnie do Kalifornii.Po roku wykładów w Berkeley przeniósł się ostatecznie do Anglii.Tam też mieszkał do śmierci.Jego słynny esej Tezy o nadziei i beznadziejności,opublikowany w paryskiej„Kulturze”w 1971 r.stworzył intelektualny fundament dla strategii opozycji antykomunistycznej,inspirując powstanie KOR-u i Uniwersytetu Latającego.Przypisuje mu się m.in.pomysł stworzenia w PRL wolnych związków zawodowych.Współpracował z Polskim Porozumieniem Niepodległościowym w kraju.W latach 1977–1980 był oficjalnym przedstawicielem KOR-u za granicą i odpowiadał za kontakty między środowiskiem KOR-u i emigracją.W Anglii na stałe związał się z Uniwersytetem Oksfordzkim, gdzie w latach 1972–1991 był wykładowcą (Senior Research Fellow) w All Souls College, a po przejściu na emeryturę przyznano mu tytuł Honorary Member of Staff. Oprócz tego wykładał m.in. w Yale University, University of New Haven, Berkeley University oraz University of Chicago, gdzie pracował jako „visiting professor”. W 1991 został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Był członkiem Fundacji im. Stefana Batorego oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich,członkiem honorowym Radomskiego Towarzystwa Naukowego.29 kwietnia 2005 Leszek Kołakowski z inicjatywy Stowarzyszenia Przyjaciół Garbatki otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gminy Garbatka-Letnisko(przebywał w niej w czasach II wojny światowej).Od 2006 r.był honorowym członkiem Rady Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.Zmarł 17 lipca 2009 roku w szpitalu w Oksfordzie.Jego ciało zostało 28 lipca sprowadzone do Polski,a 29 lipca pochowane na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Prace filozoficzne
Pierwszym tekstem Kołakowskiego skonfiskowanym przez cenzurę,a zarazem pierwszym,który zaczął funkcjonować poza oficjalnym systemem,był napisany w 1956 r.dla„Po Prostu”manifest„Czym jest socjalizm”.W 1958 r.Kołakowski opublikował monografię Jednostka i nieskończoność.Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy,w której posługiwał się już warsztatem nie tylko historyka filozofii,ale również historyka idei.Filozofii XVII wieku pozostawał wierny w kolejnych swoich pracach.W 1965 r.opublikował głośne studium Świadomość religijna i więź kościelna,uznawane z jednej strony za aluzyjną krytykę realnego socjalizmu w historycznym kostiumie,a z drugiej strony za wnikliwą analizę przemian religijności w XVII wieku.Kołakowski zarysowywał napięcie między indywidualną religijnością a wymaganiami wspólnotowego kościoła w ruchach protestanckich.Odczytywano to jako sprzeczność między jednostkowym zaangażowaniem intelektualisty a autorytarną rzeczywistością systemu.W latach 1968–1976 napisał trzytomową pracę Główne nurty marksizmu.Powstanie,rozwój,rozkład,gdzie w sposób przekrojowy opisał rozwój tej doktryny,obalając wiele mitów i półprawd obecnych w dyskusjach na ten temat w krajach za żelazną kurtyną.Od 1966 r.jego zainteresowania zaczęły ewoluować w stronę filozofii kultury i etyki.W latach 1967–1975 napisał m.in.Kulturę i fetysze,Obecność mitu,Husserl i poszukiwanie pewności.Pod koniec życia głównym przedmiotem jego zainteresowań filozoficznych była historia filozofii,zwłaszcza od XVIII w.w tym doktryny liberalizmu,a także filozofia kultury oraz religii.Oprócz tekstów filozoficznych spod pióra Kołakowskiego wyszły również utwory o charakterze literackim,choć również poruszające tematykę filozoficzną.Przykładem może być zbiór utworów 13 bajek z królestwa Lailonii dla dużych i małych,w oparciu o który zrealizowano cykl filmów animowanych Czternaście bajek z Królestwa Lailonii Leszka Kołakowskiego.Podobny charakter mają także takie utwory literackie jak Rozmowy z Diabłem i Cztery bajki o identyczności.W przypowiastkach i bajkach Kołakowski w przystępnej i atrakcyjnej literacko formie analizuje zagadnienia i paradoksy filozoficzne lub przedstawia dyskusje pomiędzy różnymi szkołami i doktrynami.W 1996 r.nagrał dla Telewizji Polskiej 30 mini wykładów poświęconych ważnym zagadnieniom filozofii kultury(m.in.władzy,tolerancji,zdradzie,równości,sławie,kłamstwu),wydane następnie w formie książkowej jako Mini wykłady o maxi sprawach.W 2004 r.rozpoczął telewizyjne wykłady z serii O co nas pytają wielcy filozofowie.
Publikacje
  • Szkice o filozofii katolickiej,Państwowe Wydawnictwo Naukowe,Warszawa 1955 r.
  • Wykłady o filozofii średniowiecznej,Państwowe Wydawnictwo Naukowe,Warszawa 1956 r.
  • Światopogląd i życie codzienne,Państwowy Instytut Wydawniczy,Warszawa 1957 r.
  • Pochwała niekonsekwencji.Pisma rozproszone z lat 1955-1968,Zbigniew Mentzel(red.)Puls,Londyn 1989 r.wyd.II Londyn,2002 r.
  • Jednostka i nieskończoność.Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy,Państwowe Wydawnictwo Naukowe,Warszawa 1958 r.
  • Wybrane teksty z historii filozofii.Filozofia XVII wieku.Francja,Holandia,Niemcy,Państwowe Wydawnictwo Naukowe,Warszawa 1959 r.(antologia tekstów filozoficznych)
  • Notatki o współczesnej kontrreformacji,Książka i Wiedza,Warszawa 1962 r.
  • 13 bajek z Królestwa Lailonii,Czytelnik,Warszawa 1963 r.
  • Klucz niebieski albo opowieści budujące z historii świętej zebrane,Państwowy Instytut Wydawniczy,Warszawa 1964 r.
  • Rozmowy z diabłem,Państwowy Instytut Wydawniczy,Warszawa 1965 r.
  • Świadomość religijna i więź kościelna.Studia nad chrześcijaństwem bezwyznaniowym siedemnastego wieku,Państwowe Wydawnictwo Naukowe,Warszawa 1965 r.
  • Wybrane teksty z historii filozofii.Filozofia egzystencjalna,Państwowe Wydawnictwo Naukowe,Warszawa 1965 r.(antologia tekstów filozoficznych;z Krzysztofem Pomianem)
  • Filozofia pozytywistyczna(od Hume’a do Koła Wiedeńskiego),Państwowe Wydawnictwo Naukowe,Warszawa 1966 r.
  • Kultura i fetysze,Państwowe Wydawnictwo Naukowe,Warszawa 1967 r.
  • Obecność mitu,Instytut Literacki,Paryż 1972 r.
  • Husserl i poszukiwanie pewności,tłum.P.Marciszuk,Aletheia,Warszawa 1990 r.
  • Główne nurty marksizmu.Powstanie rozwój rozkład,Instytut Literacki,Paryż 1976-1978
  • Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań,Aneks,Londyn 1982 r.
  • Moje słuszne poglądy na wszystko,Znak,Kraków 1999 r.
  • Religion.If there is no God...Oxford University Press,New York 1982 r.
  • Totalitarianism and the Virtue of the Lie,w:Irving Howe,1984 r.Revisited.Totalitarianism in Our Century,Harper&Row,New York 1983 r.
    • Jeśli Boga nie ma...O Bogu,Diable,Grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii,tłum.Tadeusz Baszniak,Maciej Panufnik,Aneks,Londyn 1987 r.
  • Metaphysical Horror,Basil Blackwell,Oxford 1988 r.
    • Horror metaphysicus,tłum.Maciej Panufnik,Res Publica,Warszawa 1990 r.
  • Bóg Nam nic nie jest dłużny.Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu,tłum.I.Kania,Kraków 1994 .
  • Bergson,Wydawnictwo Naukowe PWN,Warszawa 1997 r.
  • Mini wykłady o maxi sprawach,Znak,Kraków 2003 r.(trzy serie w jednym tomie)
  • 128 bardzo ładnych wierszy stworzonych przez 68 poetek i poetów polskich,Znak,Kraków 2003 r.(wybór dokonany przez Leszka Kołakowskiego)
  • O co Nas pytają wielcy filozofowie.Seria I,Znak,Kraków 2004 r.
  • Wśród znajomych.O różnych ludziach mądrych,zacnych,interesujących i o tym,jak czasy swoje urabiali,Znak,Kraków 2004 r.ISBN 83-240-0500-5
  • Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania,Znak,Kraków 2009 r.
  • Sen,G+J RBA,National Geographic,fotografie Judyta Papp 2009 r.
    • „Pytania prof.Leszka Kołakowskiego”
Artykuły
  • Jaspers.Wiara filozoficzna wobec objawienia,Zeszyty Literackie 1984 r.nr 7,ss.94-104
  • Komentarz do komentarza Heideggera do domniemanego komentarza Nietzschego do komentarza Hegla o potędze negatywności,Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej,Tom 34(1990 r.)ss.125-131
Nagrody,wyróżnienia i upamiętnienie
Autor: o

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)