Biografia
Urodził się jako syn Adolfa Tetmajera i jego pierwszej żony,Leonii z Krobickich.W latach 1875–1886 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie,następnie krótko w Wiedniu,w latach 1886–1889 w Monachium i w Académie Colarossi w Paryżu oraz w latach 1889–1895 na Oddziale Kompozycyjnym,kierowanym aż do śmierci w 1893 r.przez Jana Matejkę.W 1890 roku ożenił się z Anną Mikołajczykówną,córką chłopa z Bronowic,gdzie zamieszkali w drewnianym,krytym strzechą domu.Częstym gościem Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach był poeta Lucjan Rydel,który za żonę wybrał sobie siostrę Anny Tetmajerowej,Jadwigę Mikołajczykównę.Uroczystości weselne tej pary(20 listopada 1900 r.w domu Tetmajerów)zostały przedstawione w dramacie"Wesele"Stanisława Wyspiańskiego;Tetmajer został w nim uwieczniony jako Gospodarz.Na osobie Włodzimierza Tetmajera wzorowana była także postać głównego bohatera noweli"Bajecznie kolorowa"(1897 r.)I.Maciejowskiego-Sewera.Był członkiem Ligi Narodowej.W 1911 roku Włodzimierz Tetmajer został posłem do parlamentu austriackiego z ramienia Polskiego Stronnictwa Ludowego.W grudniu 1913 roku,w trakcie rozłamu w PSL opowiedział się po stronie orientacji solidarystycznej i niepodległościowej.Był współzałożycielem PSL„Piast”.Był także współtwórcą„Strzelca” i organizował jego ćwiczenia w Bronowicach.W dniach 25–26 sierpnia 1912 roku uczestniczył w zjeździe irredentystów w Zakopanem.Wszedł do zarządu Polskiego Skarbu Wojskowego.W dniu 10 listopada 1912 roku przewodniczył obradom założycielskiego zebrania Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych,a następnie uczestniczył w jej pracach.Po wybuchu wojny został delegowany do Naczelnego Komitetu Narodowego.W dniu 28 października 1918 roku wszedł w skład Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie.W styczniu 1919 roku wyjechał na konferencję pokojową w Paryżu,gdzie wraz z Mikołajem Reyem pośredniczył w negocjacjach między zespołem R.Dmowskiego a przedstawicielami J.Piłsudskiego.W okresie wojny polsko-bolszewickiej działał w Komitecie Obrony Państwa na terenie Małopolski Zachodniej jako kierownik sekcji propagandy,pełnomocnik warszawskiej Rady,a wreszcie prezes.Na początku kwietnia 1919 r.został mianowany przez Ministra Kultury i Sztuki delegatem przy Generalnym Delegacie w Krakowie.Włodzimierz Tetmajer zaprojektował także odznakę oficerską Związków Strzeleckich(tzw.parasol).Najsłynniejszym jednak czynem politycznym Tetmajera była zgłoszona przez niego rezolucja uchwalona przez Koło Polskie w parlamencie wiedeńskim,a następnie 28 maja 1917 roku przez tzw.„Koło Sejmowe”w Krakowie stwierdzająca,że jedynym dążeniem narodu polskiego jest odzyskanie niepodległej zjednoczonej Polski z dostępem do morza.Był naczelnikiem wydziału wojskowego Polskiej Komisji Likwidacyjnej w 1918 roku.Na życzenie Józefa Piłsudskiego wszedł w skład Komitetu Narodowego Polskiego w 1919 roku.Był ekspertem delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku zajmującym się zagadnieniami politycznymi i dyplomatycznymi.Był przewodniczącym Komitetu Obrony Państwowej w Krakowie od 20 sierpnia 1920 roku.W 1921 roku założył w Wąbrzeźnie Polski Instytut Narodowy,mający bronić spraw polskich na Pomorzu.Aktem nominacyjnym z dnia 2 sierpnia 1921 roku naczelnik państwa Józef Piłsudski„na zasadzie art.6 Ustawy z dn.4 lutego 1921 r.o ustanowieniu Orderu«Odrodzenia Polski»”powołał Włodzimierza Tetmajera w charakterze członka do Kapituły tegoż Orderu.Włodzimierz Przerwa-Tetmajer został pochowany w dniu 30 grudnia 1923 roku na cmentarzu na Pasterniku w Bronowicach Wielkich(obecnie w granicach administracyjnych Krakowa).Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 grudnia 1930 roku Włodzimierz Przerwa-Tetmajer został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości za pracę w dziele odzyskania niepodległości.W dowód„uznania zasług położonych w walkach o wieczyste prawa Śląska piastowskiego”Kapituła Gwiazdy Górnośląskiej dyplomem z maja 1931 r.nadała ś.p.Włodzimierzowi Tetmajerowi za udział w powstaniach na Górnym Śląsku Gwiazdę Górnośląską.Włodzimierz Tetmajer jest patronem Szkoły Podstawowej nr 50 w Krakowie Bronowicach Małych.Fundacja im.Karola Eugeniusza Lewakowskiego,pierwszego prezesa Polskiego Stronnictwa Ludowego,ustanowiła Nagrodę im.Włodzimierza Tetmajera.Laureatami nagrody byli m.in.Elżbieta i Zbigniew Konstanty,Maria Rydlowa(kustosz Muzeum w Bronowicach) i Janusz Gmitruk(dyrektor Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego).12 grudnia 2013 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę w sprawie uczczenia pamięci Włodzimierza Przerwy-Tetmajera w 90 rocznicę jego śmierci.
Twórczość
Malował głównie wiejskie sceny rodzajowe(Zaloty,Święcone w Bronowicach,Żeńcy,Orka),a także pejzaże,polichromie kościelne(m.in.w kaplicy królowej Zofii w katedrze na Wawelu,w katedrze w Sosnowcu,w kaplicy Pod Orłami w katedrze św.Mikołaja Biskupa w Kaliszu,kolegiacie Bożego Ciała w Bieczu,Bazylice Matki Bożej Anielskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej,Kaplicy św.Jana Nepomucena w Kościele Mariackim w Krakowie).Od 1897 roku Włodzimierz Tetmajer był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich„Sztuka”,następnie grupy Zero,a także założycielem Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana.W 1892 roku Tetmajer otrzymał od grona profesorskiego Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie złoty medal dla wybitnych studentów oraz roczne stypendium do Włoch.W 1893 roku obrazy artysty wysłano wraz z innymi płótnami na Wystawę światową do Chicago,a w 1894 r.do San Francisco.Zostały wyróżnione srebrnymi medalami.W 1899 roku Włodzimierz Tetmajer wstąpił do wiedeńskiego stowarzyszenia artystów Secesja.W 1900 roku na Wystawie światowej w Paryżu Włodzimierz Tetmajer otrzymał jeden ze srebrnych medali przyznanych polskim malarzom(m.in.J.Malczewskiemu i L.Wyczółkowskiemu).W 1909 roku wspólnie z malarzem Józefem Uprką był inicjatorem zorganizowania wystawy sztuki polskiej i czeskiej w Hodoninie na Morawach.Wraz z W.Wodzinowskim i K.Żelechowskim współtworzył komitet organizacyjny Pierwszej Wystawy Niezależnych,która miała miejsce w 1911 r.była to jedna z ważniejszych wystaw malarza,jak i ówczesnego krakowskiego środowiska artystycznego.Włodzimierz Tetmajer napisał wstęp do katalogu tej wystawy,który oceniono wówczas jako„rewolucyjny”.W 1911 roku Tetmajer otrzymał od Akademii Umiejętności nagrodę za całokształt działalności artystycznej.Włodzimierz Tetmajer,znany z zamiłowania do tematyki wiejskiej,współpracował z Janem Styką i Wojciechem Kossakiem przy tworzeniu Panoramy Racławickiej(przede wszystkim przy malowaniu postaci chłopów i scen rodzajowych wokół Dziemięrzyc).Działalność literacka Włodzimierza Tetmajera obejmuje m.in.tom utworów prozą"Noce letnie"(wyd.1902 r.m.in.opowiadanie"W noc majową"),poemat epicki"Racławice"(wyd.1916 r.)tom utworów publicystycznych"Silva rerum"(wyd.1914 r.)tom poezji"Marsz Skrzyneckiego"(wyd.1916 r.)oraz poświęcony pamięci Jana Kazimierza Przerwy-Tetmajera,który zginął w walkach pod Stanisławczykiem w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku,tom poezji"Przeznaczenie.Syna mojego pamięci"(wyd.pośmiertnie,1926 r.)Dramat Tetmajera pt."Piast",drukowany we fragmentach w"EPITAPHIUM Ignacego Maciejowskiego Sewera"(druk UJ 1902 r.)został wystawiony w 1916 r.na scenie Teatru Miejskiego w Krakowie za dyrekcji L.Rydla.Włodzimierz Tetmajer opracował"Gody i Godnie Święta,czyli okres Świąt Bożego Narodzenia w Krakowskiem"wydane w 1898 roku przez Komisję Antropologiczną Akademii Umiejętności w Krakowie oraz wydany w 1907 roku Słownik bronowicki(Zbiór wyrazów i wyrażeń używanych w Bronowicach pod Krakowem).Włodzimierz Tetmajer projektował scenografie do przedstawień Teatru Miejskiego w Krakowie:Złotej Czaszki,Kordiana(1899 r.) i Snu srebrnego Salomei(1900 r.)J.Słowackiego,Betlejem polskiego L.Rydla(1905 r.)Rycerzy północy H.Ibsena(1907 r.) i Kościuszki pod Racławicami W.L.Anczyca(1911 r.)a także robił ilustracje do książek m.in.do"Galicji przedstawionej słowem i ołówkiem"(1892 r.)oprac.przez B.Limanowskiego,"Biedronie"Sewera(wyd.nakładem K.Grendyszyńskiego,Petersburg 1896 r.)"Poezyi Katulla"(wyd.Druk W.L.Anczyca,Kraków 1898 r.)Zawiszy Czarnego K.Tetmajera(wyd.Gebethner i Spółka,1901 r.)Betleem Polskiego L.Rydla(wyd.D.E.Friedlein,Kraków 1906 r.)Włodzimierz Tetmajer walnie przyczynił się do rozwinięcia talentu Antoniego Kucharczyka wiejskiego poety-samouka.Napisał też przedmowę do jego książki.
Odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski(29 grudnia 1921)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski(13 lipca 1921,jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz