Tuszyn

Miasto w centralnej Polsce w woj.łódzkim,w pow.łódzkim wschodnim,w gminie Tuszyn,oddalone od południowych granic Łodzi o 15 kilometrów.Położone jest przy autostradzie A1 oraz drodze DK 91.Miasto królewskie w starostwie piotrkowskim w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku.W roku 1880 urodził się tu Aleksander Zwierzyński,prawnik i dziennikarz,wicemarszałek senatu;w 1895 r.Jankiel Adler,malarz ekspresjonistyczny i surrealistyczny.W miejscowości istnieje straż pożarna,która została założona w 1884 roku.Według danych z 31 grudnia 2008 roku miasto liczyło 7124 mieszkańców.
Historia
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1223 roku.Należała ona do dóbr królewskich i posiadała komorę celną.W 1416 roku Władysław Jagiełło lokował tu miasto królewskie.W XV wieku było ono miejscem wypadowym dla królewskich polowań w okolicznej puszczy.W roku 1655 Tuszyn został splądrowany przez wojska szwedzkie podczas potopu.Miasto na jakiś czas podupadło,dopiero napływ Żydów pod koniec XVII wieku nieco poprawił sytuację gospodarczą.Wskutek II rozbioru Polski Tuszyn wszedł w 1793 roku w skład Prus.W 1807 roku znalazł się w Księstwie Warszawskim,a w 1815 r.w Królestwie Kongresowym.Wiek XIX to okres rozwoju funkcji handlowej miasta.W Tuszynie odbywało się 12 targów rocznie,na które zjeżdżali kupcy z odległych stron z Mazowsza,Śląska czy Wielkopolski.Napływ do miasta kolonistów niemieckich przyczynił się do rozwoju rzemiosła.W latach 50 XIX wieku Tuszyn utracił jednak znaczenie wskutek dynamicznego rozwoju niedalekiej Łodzi.W 1860 roku miasto liczyło 1860 mieszkańców,w tym 61% katolików i 37% Żydów.W 1863 roku w walkach powstania styczniowego wziął udział oddział zorganizowany przez tuszyńskiego ławnika,Tomasza Zdzienickiego.W 1870 roku,jak większość małych miast w Królestwie Polskim,Tuszyn ukazem carskim pozbawiony został praw miejskich.W tym samym roku na ówczesnych 1820 mieszkańców miejscowości składało się 62% Polaków,34% Żydów i 3% Niemców.Podczas okupacji niemieckiej w 1915 roku Tuszyn uzyskał połączenie kolejką dojazdową(tramwajem podmiejskim)z Łodzią przez Rzgów,co otworzyło dla miejscowości nowe perspektywy rozwoju.Początkowo(z powodu wojny)z trakcją parową,od 1927 roku z trakcją elektryczną.W roku 1921 samorząd poczynił starania o utworzenie w Tuszynie sanatorium przeciwgruźliczego,ostatecznie oddanego do użytku w 1928 roku i funkcjonującego do dziś.W roku 1924 Tuszyn odzyskał prawa miejskie.Ze względu na dogodne połączenie tramwajowe w końcu lat 20 XX w.zaczęła żywiej rozwijać się letniskowa i wypoczynkowa funkcja miasta.W 1939 roku Tuszyn liczył już 4500 mieszkańców.Podczas okupacji Niemcy wywieźli ludność pochodzenia żydowskiego do getta w Piotrkowie Trybunalskim,a następnie wymordowali.15 listopada 1951 roku pod Tuszynem doszło do katastrofy lotniczej samolotu Polskich Linii Lotniczych LOT Lisunow Li-2 lecącego z Łodzi do Krakowa,w której zginęło 16 osób(12 pasażerów i 4 członków załogi,w tym pilot kpt.Marian Buczkowski ojciec znanego aktora Zbigniewa Buczkowskiego).Przyczyną katastrofy była awaria silników(pilot zgłaszał ich awarię na lotnisku,ale zmuszono go do realizacji lotu).W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa piotrkowskiego.W 1978 roku zlikwidowane zostało połączenie tramwajowe miasta z Łodzią.W tym samym okresie droga Tuszyn-Łódź przebudowana została na trasę szybkiego ruchu,omijającą centrum Tuszyna od południowego zachodu.Przez wiele lat w Tuszynie istniał zakład filmów lalkowych Studia Małych Form Filmowych Se-ma-for(zlikwidowany w końcu lat 90 XX wieku).Tu powstały zdjęcia do słynnych lalkowych seriali"Miś Uszatek","Miś Colargol","Pingwin Pik-Pok".
Zabytki

• zespół kościoła parafialnego pw.św.Witalisa Męczennika wraz z otoczeniem,ul.Łowicka 1,nr A/89 z 23.02.2010:
  
  • kościół,1860-1862,1927-1930,z wyposażeniem barokowym
  • plebania,1912-1916

• małomiasteczkowe budownictwo mieszkalne z XIX i I poł.XX wieku

Integralne części miasta
Integralne części miasta wymienione w TERYT:Antonówki,Grzędy,Kępica,Niedas,Ogrodzonka,Poddębina,Tuszynek Poduchowny,Tuszyn-Las,Wielkopole.We wrześniu 2010 roku Tuszyn przejął od pobliskiego szpitala bloki mieszkalne tworząc nową dzielnicę:Tuszynek.
Turystyka i rekreacja
Przez Tuszyn przebiega pieszy szlak turystyczny Szlak Okrężny Wokół Łodzi.Miasto położone w bezpośrednim sąsiedztwie dużych kompleksów leśnych.W pobliżu dwa rezerwaty:Rezerwat przyrody Wolbórka oraz Rezerwat przyrody Molenda.Na terenie miasta ośrodek wypoczynkowy"Młynek"o charakterze kąpieliska i kempingu oraz Miejskie Centrum Sportu i Wypoczynku,działające cało rocznie,oferujące bazę noclegową i wyposażone w basen.Ponadto bazę noclegową Tuszyna stanowią prywatne ośrodki wypoczynkowe i motele.W pobliżu miasta również stawy rybne w Żerominie oraz wsie letniskowe:Zofiówka i Rydzynki.
Sport
W mieście działa klub sportowy MKS 2000 Tuszyn,który zastąpił rozwiązaną w 2000 r.Jagiellonię Tuszyn.
Wspólnoty wyznaniowe

• Parafia św.Krzysztofa Tuszynie-Lesie

• Parafia św.Witalisa Męczennika w Tuszynie(Dekanat tuszyński)

• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy(Sala Królestwa)

Miasta partnerskie

• Bucza,Ukraina