"Przedwiośnie"(powieść)

Powieść polityczna Stefana Żeromskiego wydana w 1924 r.(z datą 1925 r.)w Warszawie w Wydawnictwie Jakuba Mortkowicza.Powieść składa się z trzech części:„Szklane domy”,„Nawłoć”,„Wiatr od wschodu”.Opowiada o życiu Cezarego Baryki,reprezentanta młodego pokolenia,urodzonego i wychowanego w Baku,przyjeżdżającego do odrodzonej po I wojnie światowej Polski.

Gatunek
"Przedwiośnie"jest powieścią polityczną.Ukazuje konkretne opcje polityczne.
Tytuł
Tytuł utworu ma charakter metaforyczny.W dosłownym rozumieniu przedwiośnie to okres pośredni pomiędzy zimą a wiosną,w którym mimo panujących niskich temperatur i zalegających pokładów śniegu ukazują się pierwsze oznaki powrotu przyrody do życia.Przenośne znaczenie zaś można rozumieć jako czas,w którym kształtowało się państwo polskie po okresie zaborów,zaś w kraju panował niepodległościowy entuzjazm.
Postacie
Obok Cezarego Baryki,głównymi bohaterami powieści są:

• Jadwiga z Dąbrowskich Baryka i Seweryn Baryka rodzice Cezarego
• Szymon Gajowiec przyjaciel z lat młodości matki Cezarego;urzędnik państwowy
• Hipolit Wielosławski przyjaciel Cezarego z okresu wojny polsko-bolszewickiej
• Karolina Szarłatowiczówna młoda dziewczyna zakochana w Cezarym
• Wanda Okszyńska osoba darząca Barykę takim samym uczuciem jak Karolina,jednak młodsza od niej i mniej zamożna
• Laura Kościeniecka arystokratka,kochanka Cezarego
• Antoni Lulek ideowy bolszewik,który chciał wciągnąć Cezarego do lewicowej organizacji

Treść i problematyka powieści
Rodowód
Utwór rozpoczyna zwięzły„Rodowód”,stanowiący jak gdyby konspekt powieści.Seweryn Baryka,ojciec Czarka,pochodzi z polskiej szlachty.Pomimo braków w wykształceniu osiąga wysoki status społeczny urzędnika.Jego żona Jadwiga pochodziła z Siedlec.Ich ślub był wynikiem porozumienia,jakie Seweryn zawarł z rodzicami młodej kobiety.Jadwiga wciąż marzyła o powrocie w rodzinne strony.Ich jedynym dzieckiem jest Cezary.Rodzice zadbali o jego wykształcenie i zapewnienie mu miłości i wszelkich wygód.Głowa rodziny,czyli Seweryn jest patriotą.Wszelką wiedzę o Polsce czerpie z literatury pięknej.Jest także w posiadaniu pamiętnika,w którym istnieje świadectwo szlacheckiego pochodzenia rodziny Baryków.Kariera urzędnicza Seweryna zaprowadziła go do Baku,miasta naftowego.Rodzina żyje tu dostatnio.
Część I:Szklane domy
Cezary Baryka wraz z rodzicami mieszka w Baku w Imperium Rosyjskim.Wybuch I wojny światowej powoduje powołanie jego ojca do wojska.Do Baku dociera rewolucja,Cezary jest w pierwszym okresie zafascynowany rewolucją i manifestacjami,matka z trudem zdobywa środki do życia wkrótce potem zostaje aresztowana i umiera.Baku staje się miejscem rzezi Ormian dokonanej przez Turków azerskich.Cezary cudem odnajduje ojca,wraz z którym udaje się w długą i trudną podróż do Polski.Ojciec umiera w drodze,Cezary dociera do Warszawy i odnajduje Szymona Gajowca,dawną miłość swej matki.Bohater jest zdziwiony widokiem biedy i ubóstwa,zamiast szklanych domów,o których opowiadał mu ojciec,gdy wyruszyli w podróż do Polski.W tej części kształtują się późniejsze poglądy bohatera,do końca książki pozostanie on socjalistą.
Część II:Nawłoć
Baryka podejmuje studia medyczne,jednak po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej decyduje się wstąpić do Wojska Polskiego.Podczas walki z komunistami sowieckimi ratuje życie Hipolitowi Wielosławskiemu,zostają przyjaciółmi,a Cezary otrzymuje propozycję odpoczynku w majątku Hipolita w Nawłoci.Podczas pobytu na wsi bohater odpoczywa i korzysta z rozrywek,poznaje także trzy młode damy:Karolinę Szarłatowiczównę,(która zakochuje się w Baryce,później zaś zostaje otruta),Wandę Okszyńską(żywiącą do bohatera podobne uczucie) i Laurę Kościeniecką(z którą Baryka ma romans,mimo jej zaręczyn).Po awanturze z Barwickim,narzeczonym Laury,Cezary wyjeżdża do folwarku w Chłodku,następnie wraca do stolicy.W tym rozdziale,razem z Cezarym,poznajemy świat polskiej arystokracji,a także wsi folwarcznej.Stanowi on kontrast dla świata poznanego w czasie wojny i powojennej tułaczki repatriacyjnej.
Część III:Wiatr od wschodu
Po powrocie do Warszawy Baryka podejmuje pracę u Szymona Gajowca,gdzie poznaje jego ideały i poglądy na przyszłość Polski.W tym samym czasie poznaje także Antoniego Lulka,kolegę ze studiów,reprezentującego poglądy komunistyczne.Główny bohater zostaje zaproszony na spotkanie komunistów,na którym podejmuje z nimi ostrą polemikę jego argumenty nie zostają jednak przyjęte,a sam bohater wyrzucony z zebrania.Cezary po raz ostatni spotyka się z Laurą.W ostatniej scenie powieści Cezary uczestniczy w pochodzie robotników.Gdy drogę robotnikom zastępują żołnierze,Baryka odłącza się od grupy i sam idzie do przodu("(...)Baryka wyszedł z szeregów robotników i parł oddzielnie na ten szary mur żołnierzy(...)")
Problematyka 

"Przedwiośnie"prezentuje przemiany jakim podlega główny bohater.Na początku części I jest zaprezentowany jako rozpuszczony młody chłopak,nie liczący się z potrzebami innych.Zaciekawiony nadchodzącą rewolucją bierze w niej udział.Wydarzenia dalszej części książki powodują,że Baryka kształtuje własne poglądy i odkrywa swoją tożsamość(także narodową).Symbolizuje to finałowa scena,kiedy idącym w pochodzie robotnikom zastępuje drogę wojskowy kordon tłum zatrzymuje się,zaś Cezary idzie dalej sam.Żeromski nakreślił w powieści dwie koncepcje dotyczące zmian w odrodzonym kraju.Pierwszą z nich była wizja Szymona Gajowca rozwój oparty na pracy i powolnych,rozważnych reformach.Odmienny pogląd reprezentował Antoni Lulek,pragnący przede wszystkim rewolucji komunistycznej w stylu bolszewickim,podkreślając przy tym ciężką sytuację robotników.Autor przedstawia koncepcję Gajowca jako lepszy sposób naprawy kraju.Jednocześnie w powieści pojawia się pogląd,że robotnicy,którzy w czasie rewolucji zdobędą władzę,nie będą w stanie właściwie pokierować państwem.

[…]oświadczam krótko,iż nigdy nie byłem zwolennikiem rewolucji,czyli mordowania ludzi przez ludzi z racji rzeczy,dóbr i pieniędzy we wszystkich swych pismach,a w„Przedwiośniu”najdobitniej potępiałem rzezie i kaźnie bolszewickie.Nikogo nie wzywałem na drogę komunizmu,lecz za pomocą tego utworu literackiego usiłowałem,o ile to jest możliwe,zabiec drogę komunizmowi,ostrzec,przerazić,odstraszyć.Chciałem,jak to zaznaczył jeden z czujnych krytyków polskich,a człowiek serca„uderzyć w sumienie polskie”wezwać do stworzenia wielkich,wzniosłych,najczyściej polskich,z ducha naszego wyrastających idei,dookoła których skupiłaby się zwartym obozem młodzież,dziś pchająca się do więzień,ażeby w nich gnić i cierpieć za obcy komunizm.Nie rozumiano mej przypowieści.Nie uderzyłem w sumienie,lecz tu i tam trafiłem w brzuch,tu i tam w serce poczciwe,niewiedzące,zaślepione.Nie rozumiano ohydy,okropności,tragedii pochodu na Belweder sceny,przy której pisaniu serce mi się łamało.Koroną moich usiłowań stały się pochwalne artykuły w pismach moskiewskich głoszące,iż przyłączyłem się do komunistów,po prostu i bez namysłu,jakbym się oto zapisał do cyklistów albo esperantystów.Nie,panowie władcy Moskwy i panowie sympatycy władców Moskwy.Sprawa„nie ma tak dobrze”.Zawsze,wciąż,dawniej i teraz mówię to samo,iż tutaj w Polsce musimy wypracować,stworzyć,wydźwignąć,wdrożyć w życie idee,które by przewyższały moskiewskie,które by dały naprawdę i w sposób mądry ziemię i dom bezrolnym i bezdomnym,które by wydźwignęły Naszą świętą,wywalczoną ojczyznę na wyżynę świata,gdzie jest jej miejsce.[…]Stefan Żeromski,fragment artykułu W odpowiedzi Arcybaszewowi i innym
Adaptacja

• W roku 1928 swoją premierę miała adaptacja"Przedwiośnia"w reżyserii Henryka Szaro
• Powieść Żeromskiego przeniósł na ekran Filip Bajon.Film"Przedwiośnie"miał swoją premierę 2 marca 2001 roku,a główną rolę Cezarego Baryki zagrał Mateusz Damięcki